Zaburzenia snu w okresie menopauzy: możliwe przyczyny

Dobry sen wpływa na jakość życia człowieka. Dlatego ważne jest, aby odpowiednio zająć się zaburzeniami snu w okresie menopauzy.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Maryel Alvarado Nieto.

Ostatnia aktualizacja: 31 stycznia, 2023

Menopauza to normalny etap w życiu kobiety, oznaczający ustanie cykli miesiączkowych i koniec płodności. W okresie menopauzy pojawiają się pewne typowe objawy, takie jak zaburzenia snu. Dlatego w tym artykule omówimy możliwe przyczyny i związane z nimi czynniki ryzyka.

Na początku należy zdefiniować ten termin, ponieważ w tej koncepcji występują pewne nieporozumienia. Menopauza odnosi się do trwałego ustania miesiączki i można ją uznać za fakt dopiero po 12 miesiącach od ostatniego krwawienia.

Pojawia się naturalnie około 50 roku życia. Podczas tego przejściowego okresu w życiu kobiety często pojawiają się problemy ze snem.

Czym jest sen i dlaczego jest tak ważny?

Sen jest normalnym stanem, w którym zarówno percepcja, jak i reakcje na bodźce zewnętrzne się osłabiają. Jednak, choć organizm może się wydawać bezczynny, prawda jest taka, że sen ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Aktywacja różnych grup neuronów podczas snu umożliwia konsolidację pamięci, regulację temperatury i odporności, a także kontrolę uwalniania niektórych neuroprzekaźników.

Fazy normalnego snu

Ogólnie rzecz biorąc, sen dzieli się na dwie odrębne fazy: REM i NREM. Faza REM ma związek z szybkimi ruchami gałek ocznych (rapid eye movement po angielsku), natomiast NREM z ich brakiem, dlatego w tym przypadku dodaje się N oznaczające zaprzeczenie.

Z kolei faza NMOR dzieli się na cztery etapy. Wśród nich wyróżnia się głęboki sen, uważany za regenerujący etap dla organizmu.

Cykl snu rozpoczyna się okresem senności (etap I fazy NREM). Następnie, fale obserwowane w elektroencefalogramie (EEG) stopniowo zmieniają się w miarę upływu różnych etapów.

Następnie osoba wchodzi w okres szybkich ruchów gałek ocznych, kończąc w ten sposób cykl snu, by ponownie się powtórzyć. Ważne jest, aby pamiętać, że poszczególne etapy mają różny czas trwania w ciągu nocy.

Modyfikacje wzorca snu u kobiet w okresie menopauzy

Schemat snu uważany za normalny obejmuje 8 godzin nocnego odpoczynku, podzielonych na 4 lub 5 cykli snu. Natomiast pozostałe 16 godzin dnia to okres czuwania. Te zmiany między snem a jawą określa się jako dobowy rytm snu i czuwania.

U osób starszych często obserwuje się krótsze okresy snu głębokiego i skrócone fazy REM, z wydłużonymi latencjami. Prowadzi to do skrócenia całkowitego czasu snu, a także częstych przebudzeń.

Z tego powodu niektórzy uważają, że w okresie menopauzy zaburzenia snu stanowią normalną część codziennego życia kobiet.

Dlaczego w okresie menopauzy występują zaburzenia snu

Koniec życia reprodukcyjnego pociąga za sobą stopniowe pojawianie się różnych zmian, aż do całkowitego zaniku owulacji. Zmiany te wpływają na różne funkcje organizmu, generując charakterystyczne dla tego okresu objawy.

Wydaje się, że w okresie menopauzy zaburzenia snu mają podłoże neuroendokrynne. Warto poznać mechanizmy, które odgrywają rolę w tych zmianach.

Zmiany hormonalne w okresie menopauzy

Najbardziej znaną zmianą w okresie menopauzy jest niewydolność jajników, tj. niezdolność narządu do produkcji hormonów płciowych (estrogenu i progesteronu). Do normalnych efektów jajnikowych hormonów płciowych należy regulacja uwalniania gonadotropin (FSH i LH) przez przysadkę mózgową.

Te cząsteczki odpowiadają z kolei za stymulację jajników do produkcji hormonów płciowych. Jednakże, ponieważ ich ilość się zmniejsza, nie występuje supresyjny wpływ na przysadkę mózgową, co powoduje znaczny wzrost hormonów FSH i LH.

Niektórzy autorzy podają, że FSH może wzrosnąć 10-20-krotnie, a LH około 3-krotnie. Z drugiej strony inhibina (inna substancja wytwarzana przez jajnik) uchodzi obecnie za hormon hamujący produkcję tych gonadotropin. Ponieważ jajniki ulegają zanikowi w okresie menopauzy, inhibina nie blokuje już uwalniania przysadki.

Neuroprzekaźniki i menopauza

Substancje odpowiedzialne za regulację układu nerwowego to neuroprzekaźniki. Menopauza wpływa również na te cząsteczki.

Przede wszystkim noradrenalina bierze udział w uwalnianiu GnRH (podwzgórzowej substancji odpowiedzialnej za stymulację produkcji gonadotropin przez przysadkę mózgową). Wydzielanie noradrenaliny wzrasta w okresie menopauzy, powodując zwiększone uwalnianie GnRH. A w konsekwencji także gonadotropin.

Wydaje się, że odgrywa to ważną rolę w modyfikacji cyklu snu w okresie menopauzy. Faza REM wiąże się bowiem z impulsami uwalniającymi GnRH. Dlatego kobiety w tym okresie częściej wybudzają się podczas snu.

Z drugiej strony głęboki sen (faza NREM) jest związany z uwalnianiem serotoniny. Ten neuroprzekaźnik również ulega zmniejszeniu w okresie menopauzy, co prowadzi do zmniejszonej zdolności do osiągnięcia głębokiego i spokojnego snu.

Przyczyny zaburzeń snu w okresie menopauzy

Mimo że ponad 40% kobiet cierpi na zaburzenia snu w okresie menopauzy, literatura na ten temat jest bardzo uboga. W rzeczywistości niektórzy autorzy twierdzą, że trudności w uzyskaniu dobrego snu u tych kobiet występują jako wtórne do innych zaburzeń. Dlatego proponują, aby wyeliminować podstawową przyczynę, aby poprawić jakość snu.

Objawy naczynioruchowe

Większość kobiet doświadcza okresu przejściowego, który trwa kilka lat przed wystąpieniem menopauzy. I może trwać jeszcze kilka lat po niej.

Ten okres nosi nazwę klimakterium i kojarzy się z objawami, które wywołuje, zwłaszcza tak znanymi uderzeniami gorąca. Kobiety zgłaszają uczucie ciepła, które pojawia się w postaci nagłych fal, wpływających na twarz i tułów, powodując pocenie się.

Uderzenia gorąca trwają zwykle kilka minut. Ponieważ mogą pojawiać się w nocy, są uważane za częstą przyczynę zaburzeń snu.

Zaburzenia emocjonalne

Stany lękowe i depresyjne również wydają się mieć związek z problemami ze snem w okresie menopauzy. Dlatego zaburzenia afektywne uznano za kolejny czynnik ryzyka.

Ponadto wiadomo, że wraz z procesem starzenia wzrasta ryzyko wahań nastroju, co sprawia, że wyjaśnienie związku między emocjami a snem bardziej się komplikuje. Dlatego potrzeba jeszcze wielu badań w tym zakresie.

Inne czynniki ryzyka wpływające na zaburzenia snu w okresie menopauzy

Kobiety w klimakterium mogą mieć inne podstawowe patologie, które zakłócają sen, takie jak:

• Nadczynność tarczycy.
• Nadciśnienie tętnicze.
• Cukrzyca.

Nie należy również lekceważyć współwystępowania bolesnych chorób przewlekłych, takich jak artretyzm i zespół cieśni nadgarstka. Wpływ mają również podstawowe zaburzenia snu, takie jak zespół niespokojnych nóg i obturacyjny bezdech senny.

Nokturia, czyli potrzeba wstawania w nocy, żeby oddać mocz, występuje powszechnie w okresie menopauzy.

Co można zrobić, aby poprawić nocny odpoczynek w okresie menopauzy?

Chociaż menopauza wiąże się z zaburzeniami snu, można wprowadzić pewne zmiany w stylu życia, aby zmniejszyć ich wpływ. Podobnie, istnieją badania, które proponują zastosowanie terapii alternatywnych do hormonalnej terapii zastępczej w leczeniu objawów klimakterium.

Jeśli jednak zmiany nie ustąpią, konieczna jest wizyta u lekarza w celu właściwej oceny. Wśród ogólnych zaleceń znajdujemy następujące:

• Zmniejsz spożycie kofeiny.
• Utrzymuj w sypialni chłodną temperaturę i zadbaj o całkowitą ciemność.
• Zjedz kolację co najmniej dwie godziny przed pójściem spać.
• Wyeliminuj toksyczne nawyki, takie jak alkohol i tytoń.
• Przed pójściem spać weź ciepły lub gorący prysznic.
• Staraj się codziennie kłaść i wstawać o tej samej porze.
• Wykonuj regularne ćwiczenia fizyczne, ale nie w godzinach poprzedzających sen.

Z drugiej strony należy nadać zaburzeniom snu znaczenie, na jakie zasługują, ponieważ spokojny wypoczynek jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dotyczy to zarówno menopauzy jak i każdego innego wieku.