Toksyczna rodzina – poznaj jej różne oblicza

W większości przypadków najbardziej poszkodowaną stroną są dzieci, gdyż zostają one pozbawione cennych lat szczęścia i beztroski.

Toksyczna rodzina jest jak mała, osamotniona wyspa, na której rzeczywistość składają się niekończące się konflikty, zakazy i nakazy, brak harmonii, krzyki, kłótnie… Negatywne emocje i niezdrowy styl życia wpływa na samopoczucie i zachowanie wszystkich członków tej małej społeczności. Można powiedzieć, że w ostatnich latach słowo „toksyczny” stało się modne. Bardzo często słyszymy i czytamy o toksycznych związkach, toksycznym partnerze, toksycznej rodzinie, toksycznej atmosferze w domu czy pracy itp.

Warto jednak zaznaczyć, że przymiotnik ten nie odzwierciedla żadnego konkretnego opisu klinicznego, który moglibyśmy znaleźć w podręcznikach psychologicznych. Nie definiuje też żadnej choroby czy zaburzenia. Dziś etykieta „toksyczny” przypisywana jest osobom o konkretnej osobowości lub zachowaniu, które w jakikolwiek sposób ranią swoich bliskich. A także emitują negatywną energię, odbierają chęci do działania i motywację oraz rujnują cudze poczucie własnej wartości. Jednym ze źródeł problemu może być toksyczna rodzina.

Toksyczna rodzina i jej różne oblicza

O tym, co dzieje się w naszym domu, mówimy rzadko albo wcale. Rodzina to niewielka społeczność, której członkowie żyją pod wspólnym dachem. Razem zmagają się z problemami, starając się ich nie uwidaczniać. Większość z nas nie opowiada nikomu, co dzieje się w naszych intymnych czterech ścianach.

Głównym założeniem każdej rodziny powinno być codzienne współżycie, wzajemna troska, oparcie w trudnych chwilach, wychowywanie dzieci, opieka nad starszymi członkami rodziny, wspólna wizja przyszłości oraz wspólne szczęście.

Niestety nie zawsze wartości te stanowią fundamenty życia rodziny. Często w naszych domach zdarzają się sytuacje negatywne i przykre, które zaburzają rytm życia wszystkich członków naszej małej społeczności.

Temat ten jest niezwykle ważny i zasługuje na głębszą refleksję. Poznaj dziś z nami kilka różnych typów toksycznej rodziny.

Toksyczna rodzina – poznaj jej różne typy

Psycholodzy i eksperci w dziedzinie dynamiki rodziny podkreślają, że zamiast mówić o toksycznej rodzinie, powinniśmy raczej mówić o toksycznych rodzicach.

Zarówno matka, jak i ojciec są fundamentami każdej rodziny. I to właśnie od ich osobowości w pewnej mierze będzie zależało szczęście pozostałych członków tej małej społeczności (nie tylko dzieci, ale także dziadków i innych krewnych).

Przyjrzyjmy się kilku różnym typom toksycznej rodziny.

Toksyczna rodzina: manipulująca, narcystyczna i nietolerancyjna

Istnieją rodziny, których dysfunkcja rezyduje w zachowaniu jednego z członków, którego cechuje narcyzm oraz chęć manipulacji swoimi bliskimi.

• W większości przypadków osoby o tym typie osobowości muszą czuć, że sprawują pełną kontrolę nad wszystkim, co dzieje się w ich domu. Niestety ich zasady opierają się na ograniczeniu wolności i swobód pozostałych członków rodziny oraz braku szacunku i tolerancji wobec innych.
• Taki model rodziny wiąże się w poważnymi konsekwencjami. Dzieci nie odczuwają ani troski, ani szacunku ze strony swoich rodziców, co z kolei prowadzi do osłabienia ich poczucia własnej wartości. Często zdarza się również, że buntują się przeciw autorytarnej, toksycznej i negatywnej osobie, co jeszcze bardziej pogarsza niezdrową atmosferę w domu.

Niedojrzali rodzice i dzieci, które się nimi opiekują

Toksyczna rodzina to także społeczność, w której rodzic lub oboje rodzice nie wykazują dostatecznej dojrzałości emocjonalnej do życia w rodzinie. Charakteryzują ich zachowania typu:

• Brak poczucia odpowiedzialności za inne osoby.
• Brak zainteresowania własnymi dziećmi, całkowita beztroska oraz niewiarygodność.

W tego typu przypadkach następuje odwrócenie ról – dzieci przyjmują rolę dorosłego i opiekują się swymi nieodpowiedzialnymi rodzicami. Sytuacja ta nie jest ani normalna, ani zdrowa dla rodziny.

Pamiętajmy, że dzieciństwo to bardzo ważny okres w życiu człowieka i mały człowiek powinien przeżyć do w szczęściu i beztrosce. Nie zmuszajmy naszych pociech, by na siłę dorastały. W dorosłym życiu spotka je wystarczająco dużo przykrych i trudnych momentów, nie odbierajmy im zatem cennych lat dzieciństwa.

Rodzice, którzy wyładowują frustrację na swoich bliskich

Nie istnieje gorsza broń psychologiczna od sfrustrowanej osoby szukającej żądnej ofiar. Warto zaznaczyć, że sytuacja, w której rodzic wyładowuje na swoich dzieciach stres, swoje frustracje, niezadowolenie z życia, lęki jest obecna w większości domów na całym świecie.

Niestety takie zachowanie w rodzinie pozostawia trwały ślad w osobowości wszystkich członków tej małej społeczności. Trudno wyobrazić sobie bardziej wyczerpującą sytuację od tej, gdy rodzice zmuszają swoje dzieci do spełnienia ich własnych, młodzieńczych marzeń. Innym, równie częstym przypadkiem jest traktowanie własnych pociech lub partnera jako celu do wyładowywania niezadowolenia i lęków.

Rodzice, którzy własnymi dziećmi manipulują partnera

Istnieją przypadki, w których ojciec lub matka wykorzystuje własne dzieci jako narzędzie do manipulacji swojego partnera. Chociaż taka sytuacja występuje najczęściej w trakcie rozwodu, mogą się z nią zmagać na co dzień również i toksyczne, „normalne” rodziny, w których dzieci muszą stanąć po jednej lub drugiej stronie w celu osiągnięcia celu rodzica.

Tego typu zachowania w rodzinie bardzo niekorzystnie wpływają na rozwój dziecka – niszczą dziecięcy umysł oraz wszczepiają mu podstawy stosowania techniki szantażu emocjonalnego. Młody człowiek zaczyna myśleć, że tylko szantażem jest w stanie osiągnąć swoje cele i zamierzenia.

Toksyczna rodzina – czynniki, które ją definiują

W pierwszej kolejności należy ustalić źródło toksycznych problemów rodziny, które posłuży nam jako punkt wyjścia prowadzący do zmian oraz wdrażania strategii mających na celu katalizowanie negatywnych emocji oraz odzyskania rodzinnej harmonii.

Niestety w wielu przypadkach nawet gdy ustalimy źródło problemu, nie jest łatwo zapanować nad sytuacją w rodzinie. Wszelkiego rodzaju zmiany wiążą się bowiem z bardzo wysokim kosztem emocjonalnym niektórych jej członków.

Co więcej, pozytywnych zmian nie da się wprowadzić z dnia na dzień. Jeśli nie jesteśmy przyzwyczajeni do pewnych zachowań, zmiana postępowania bądź wieloletniego sposobu bycia może się okazać długim i wyczerpującym procesem.

Pamiętajmy jednak, że przy odrobinie wysiłku i dobrej woli możemy ułatwić rodzinne współżycie, zaszczepić w sobie szacunek i tolerancję dla innych oraz sprawić, że toksyczna rodzina znów będzie szczęśliwa, spędzając mile wspólny czas.

Procesy, które bezpośrednio wiążą się z problemem toksycznej rodziny:

• Możliwe problemy psychologiczne bądź uzależnienia pośród członków danej rodziny
• Nadużywanie władzy przez rodziców oraz stosowanie autorytarnego modelu wychowania
• Nieobecny ojciec lub matka (nierzadko również obojga), który zaniedbuje podstawowe potrzeby emocjonalne swoich dzieci
• Brak umiejętności okazywania uczuć ze strony rodziców, słabo rozwinięte więzi rodzinne
• Możliwe przypadki nadużyć fizycznych bądź psychicznych ze strony poszczególnych członków rodziny
• Uboga komunikacja pomiędzy członkami rodziny wynikająca z nieumiejętności nawiązywania kontaktu z innymi bądź z braku zainteresowania problemami innych
• Brak zaufania do któregoś z członków rodziny
• Niskie poczucie wartości któregoś z rodziców
• Zbyt wysokie oczekiwania wobec małżonka lub dzieci, które uniemożliwiają szczęśliwe i harmonijne życie rodzinne.

Na zakończenie

Jest wielce prawdopodobne, że utożsamisz się z kilkoma z powyższych przykładów. Przeanalizuj swoje zachowanie i zastanów się nad tym, czy aby przypadkiem ty nie zaburzasz rodzinnego życia.

Za każdym razem, gdy to możliwe, staraj się jasno i z uczuciem komunikować się ze swoimi najbliższymi. Dbaj o atmosferę w swoim domu. Rób wszystko, co w Twojej mocy, aby jak najwcześniej rozwiązywać wszelkiego rodzaju nieporozumienia i problemy.

Jeśli uznasz, że nie jesteś w stanie samodzielnie zapanować nad sytuacją i widzisz, że twoje zachowanie destrukcyjnie wpływa na całą twoją rodzinę, poproś o specjalistyczną pomoc. Przyniesie ona korzyści nie tylko tobie, ale również całej twojej rodzinie.