Jakie znaczenie ma wolność wypowiedzi?

Wolność słowa jest podstawowym prawem człowieka, które umożliwia istnienie społeczeństw demokratycznych. Na czym ono polega? Co gwarantuje? Dowiedz się w tym artykule!

Wolność wypowiedzi i myśli to podstawowe prawa człowieka. Pozwalają jednostce lub grupie utrzymywać i wyrażać swoje opinie i idee bez obawy przed represjami, cenzurą lub sankcjami.

W rzeczywistości wolność słowa uważa się za warunek wstępny istnienia i utrzymania demokratycznych społeczeństw. Dlatego każde jej naruszenie jest atakiem na ideał tego typu rządów.

W dzisiejszym artykule przyjrzymy się, na czym polega wolność wypowiedzi. Poznamy też jej znaczenie w społeczeństwie oraz ograniczenia, jakie nakłada na inne gwarantowane prawa. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej!

Wolność słowa: podstawowe prawo człowieka

Wolność wypowiedzi gwarantuje Artykuł 19 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, który stanowi, że:

Dlatego powszechnie uznaje się, że wszyscy ludzie nie tylko mają prawo do swobodnego wyrażania siebie lub innych interesujących ich spraw. Mają także prawo do poszukiwania, otrzymywania i przekazywania wszelkiego rodzaju informacji.

Dlatego też wcześniejsza cenzura, ingerencja a także bezpośrednia lub pośrednia presja na jakąkolwiek formę wypowiedzi, opinii lub informacji rozpowszechnianych za pośrednictwem mediów powinny być prawnie zabronione w każdym społeczeństwie.

Niestety ta gwarancja nie obowiązuje we wszystkich społeczeństwach na całym świecie. Dziś nadal istnieją autorytarne reżimy, które cenzurują wszelkie informacje niezgodne z ich ideałami. Niesprawiedliwie karzą nawet autorów takich manifestacji.

Jakie znaczenie ma wolność wypowiedzi

Temat ten poruszył w  swoim eseju „O wolności” (1859) filozof John Stuart Mill. Powiedział, że aby osiągnąć prawdziwy postęp społeczny i szczęście, żadna jednostka, grupa jednostek i ludzie nie powinni ingerować w myśli, ekspresję lub działanie drugich.

W tym sensie zdecydowanie zgadzamy się ze Stuartem Millem, ponieważ wolność wypowiedzi i myśli gwarantuje następujące korzyści społeczne.

Istnienie demokracji

Demokracja to system rządów, w którym obywatele mają suwerenność, czyli zdolność do sprawowania władzy nad sprawami państwa. Z tego powodu ważne jest, aby ludzie mieli prawo do swobodnego wyrażania się w sprawach publicznych i prywatnych, za pomocą wszelkich środków komunikacji i bez dyskryminacji.

W tym duchu filozof wypowiedział się też Alexander Meiklejohn – jeden z najwybitniejszych obrońców związku między wolnością słowa a demokracją. Przekonywał, że do funkcjonowania systemu demokratycznego niezbędny jest świadomy elektorat.

Aby jednak tak się stało, nie może być ograniczeń w swobodnym przepływie informacji i idei. Według Meiklejohna demokracja nie będzie wierna swemu zasadniczemu ideałowi, jeśli rządzący będą mogli manipulować elektoratem, zatajając informacje lub ukrywając krytykę.

Prawdziwie poinformowane społeczeństwo

Zgodnie z powyższym wolność słowa jest najlepszym sposobem zagwarantowania dostępu do prawdziwych informacji dla całej populacji. Cenzura opinii i idei rzekomo fałszywych według uznania cenzora ogranicza możliwość oceny całego scenariusza. Uniemożliwia też formułowanie sądów bardziej zgodnych z rzeczywistością.

Innymi słowy, cenzura przyczynia się do tworzenia tendencyjnych opinii, co zwiększa podziały społeczne i zdolność do manipulacji przez rządzących.

Promowanie przez rządy skutecznej polityki

Wolność słowa i wypowiedzi oznacza również dostęp do informacji będących w posiadaniu organów publicznych. Dzięki temu wszyscy obywatele są na bieżąco informowani o oficjalnych dokumentach i statystykach instytucji państwowych w celu rozliczania się ze swojej działalności.

Zatem dostęp do informacji publicznej obejmuje prawo do żądania informacji od organów państwowych. Umożliwia to obywatelom dostęp do niezbędnych danych na potrzeby skutecznej polityki, walki z korupcją i obrony praw człowieka.

Wolność akademicka

Wolność akademicka to z kolei prawo każdego członka społeczności edukacyjnej (studentów, nauczycieli, badaczy itp.) do poszukiwania, rozwijania i swobodnego przekazywania wiedzy poprzez badania, studia, debaty i dowody.

Podobnie oznacza zakaz indoktrynacji poprzez określony model myślenia, religii lub przekonań. To wszystko razem niewątpliwie wchodzi w zakres wolności słowa.

Czy wolność wypowiedzi powinna mieć granice?

Musimy jednak uznać, że wolność wypowiedzi nie jest absolutna, więc ma swoje granice. Ograniczenia te dotyczą zniesławienia, pomówienia, oszczerstwa, nieprzyzwoitości, podżegania, naruszenia praw autorskich i innych sytuacji, które są sprzeczne z innymi podstawowymi prawami i wolnościami człowieka.

Co to oznacza w praktyce? Otóż możemy swobodnie wyrażać siebie, o ile nie krzywdzimy innych ani im nie szkodzimy. Jednak interpretacje „szkody” i „przestępstwa” odnoszą się do kultury i polityki każdego społeczeństwa.

Na przykład w Rosji nadawanie jakichkolwiek kwestii związanych z ruchem LGBT jest uważane za przestępstwo. Dlatego w tym kraju ogranicza się wszelkie takie wypowiedzi w mediach.

Dla wielu ta cenzura jest wyraźnym pogwałceniem praw człowieka. Istnieje jednak wiele innych przypadków, które utrudniają wytyczenie wyraźnych granic, pozwalających nam odróżnić, co można cenzurować, a co nie.

Wolność jednej osoby kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiej

Wolność słowa i wypowiedzi jest prawem człowieka niezbędnym dla rozwoju sprawiedliwych i demokratycznych społeczeństw. Musimy jednak zdawać sobie sprawę z ograniczeń, jakie za sobą pociąga. Przecież co innego mieć prawo do wyrażania swoich idei i opinii bez narażania się na cenzurę, a co innego móc rozpowszechniać informacje krzywdzące innych.