Cholecystokinina - jaką funkcję spełnia ten mało znany hormon?

Czy wiesz, że uczucie sytości, którego doświadczamy podczas jedzenia, ma związek z hormonem cholecystokininą? Czytaj dalej i dowiedz się, jakie inne funkcje spełnia w organizmie.

Cholecystokinina jest hormonem znanym również jako CCK (cholecystokinina). Dawniej hormon ten, ze względu na działanie pobudzające wydzielanie trzustkowe, nazywano pankreocytokininą.

Jest produkowany w dwunastnicy przez komórki wyściełające tę część jelita cienkiego. Jednak jest również wydzielany w mózgu przez niektóre neurony, a nawet w podwzgórzu. Posiada receptory w ośrodkowym układzie nerwowym oraz w układzie pokarmowym.

Ogólnie rzecz biorąc, funkcje cholecystokininy są związane z kontrolą apetytu i trawieniem. Jest również uważany za neuroprzekaźnik, a ostatnie badania przypisują mu rolę w zaburzeniach lękowych.

Jak powstaje cholecystokinina?

Pierwsze badania nad cholecystokininą pochodzą sprzed prawie wieku. Hormon ten został zidentyfikowany w 1928 roku przez Ivy i Oldberga w wydzielinie błony śluzowej żołądka kotów i psów. W 1964 Jorpes i Mutt po raz pierwszy wyizolowali go i opisali jego sekwencję aminokwasową.

Cholecystokinina to peptyd wydzielany przez komórki śluzówki dwunastnicy. Chociaż powstaje również w innych odcinkach jelita cienkiego, a także w okrężnicy wytwarzają nerwy.

Cholecystokinina jest stymulowana przez różne polipeptydy, triglicerydy, glicydy, jony wodorowe i wapń poprzez szlak przywspółczulny. Cząsteczki CCK są syntetyzowane i uwalniane na różne sposoby. Gen kodujący znajduje się na chromosomie 3. Ponadto w jelicie cienkim zidentyfikowano prekursora cholecystokininy.

Bioaktywne peptydy CCK pochodzą z ostatniej reszty aminokwasowej tego prekursora. W zależności od tkanki, w której się znajduje, istnieją różne mieszanki o różnej długości. Opisano wzory molekularne różniące się liczbą aminokwasów: CCK-8, CCK-39, CCK-58. Głównym z nich jest CCK-33.

To właśnie w mózgu wytwarzana jest większość cholecystokininy. A neurony, które ją tworzą, są najliczniejsze w porównaniu z jakimkolwiek innym neuropeptydem.

Funkcje cholecystokininy

Cholecystokininę znaleziono w równych proporcjach w błonie śluzowej jelit i mózgu. Przypuszcza się zatem, że jego funkcje w układzie pokarmowym są równie ważne jak w układzie nerwowym, choć te ostatnie nie są jeszcze szczegółowo poznane.

1. Regulacja apetytu

Wśród różnych typów hormonów znajdują się tzw. enterohormony, których częścią jest cholecystokinina wraz z sekretyną i gastryną. Regulują funkcje wydzielnicze i motorykę przewodu pokarmowego, uczestnicząc w mechanizmach kontroli głodu i sytości.

Według badań bodźce, które mają zdolność oddziaływania na podwzgórze, zmniejszając apetyt i zwiększając wydatek energetyczny, pochodzą z układu pokarmowego. Zaangażowane substancje to glukagon, bombezyna, cholecystokinina i glukoza.

Tak więc główna funkcja cholecystokininy związana jest z trawieniem. W tym sensie hormon ten reguluje szybkość opróżniania żołądka z pokarmu, działając na zwieracz odźwiernika. Stymuluje również produkcję i dostarczanie żółci, zwiększając enzymy uwalniane przez trzustkę.

Sprzyja również uwalnianiu kwasów żołądkowych, które biorą udział w rozkładzie spożywanego pokarmu. Ponadto spełnia następujące funkcje metaboliczne:

• Pomaga regulować przepływ żółci, rozluźniając zwieracz Oddiego.
• Rozluźnia dolny zwieracz przełyku.
• Zwiększa ruchliwość w jelicie cienkim i okrężnicy.
• Zwiększa wydzielanie wody i elektrolitów w jelitach.
• Stymuluje uwalnianie insuliny.

2. Głód i sytość

Cholecystokinina pełni funkcje neuroprzekaźnika i neuromodulatora na poziomie mózgu. Uważa się, że działa na ośrodek sytości znajdujący się w przyśrodkowym podwzgórzu, zmniejszając apetyt. Efekt sytości jest pośredniczony przez stężenie enzymów trzustkowych w jelicie i trwa około 80 do 90 minut.

Badania sugerują, że w odpowiedzi anoreksogennej pośredniczy stymulacja receptorów CCK1 zlokalizowanych w nerwie błędnym. Sygnał ten dociera do ośrodka sytości przez jądro przewodu samotnego i zmniejsza potrzebę przyjmowania pokarmu.

3. Zaburzenia nastroju i lęki

Działanie cholecystokininy na ośrodkowy układ nerwowy nie jest jeszcze w pełni wyjaśnione. Wydaje się, że pełni on funkcje anksjogenne i modulujące emocje w obwodach neuronalnych.

Istnieją dowody na to, że cholecystokinina uwalniana w mózgu może mieć wpływ na lęk, ponieważ podani agoniści CCK wywołują reakcje lękowe. Z drugiej strony może odgrywać rolę w hamowaniu lub zwiększaniu poziomu dopaminy, co z kolei miałoby wpływ na nastrój.

Cholecystokinina – wahania w poziomie hormonu

U niektórych osób otyłych stwierdzono niższe niż normalne poziomy cholecystokininy. Ten niedobór CCK został opisany jako część autoimmunologicznego zespołu wielogruczołowego.

Jak dotąd wiadomo, że podwyższone poziomy zmienionej cholecystokininy w surowicy mogą wskazywać na niewydolność zewnątrzwydzielniczą trzustki, dlatego też bada się poziomy CCK w celu rozpoznania lub wykrycia tej patologii. Z drugiej strony w badaniach przeanalizowano fizjologiczną rolę CCK w mięsaku Ewinga, wykazując, że działa ona jako złośliwy czynnik wzrostu.

Zmienione wartości cholecystokininy określono również u osób z guzami endokrynnymi. Zwłaszcza gdy są to formacje przysadki, raki tarczycy i guzy trzustki. Wreszcie istnieją dowody na to, że ekspresja cholecystokininy w mózgu może odgrywać kluczową rolę w patogenezie niektórych typów schizofrenii. Potrzebne są jednak dalsze badania.

Związek między cholecystokininą a chorobą Alzheimera

Niedawne badanie opublikowane w czasopiśmie Neurobiology of Aging wykazało, że podwyższony poziom cholecystokininy może zapobiegać chorobie Alzheimera. Ponieważ jest syntetyzowany w hipokampie, działa jako kluczowy neuroprzekaźnik w utrzymaniu pamięci.

Badanie przeprowadzono na 287 różnych osobach. Wyższe wyniki cholecystokininy wiązały się z mniejszym prawdopodobieństwem upośledzenia funkcji poznawczych i choroby Alzheimera. Ponadto osoby te miały lepsze wyniki ogólne, większą objętość istoty szarej i lepszą pamięć.

Hormon apetytu i lęk

Cholecystokinina bierze udział w kontroli apetytu, chociaż eksperci uważają, że może ona również mieć związek z lękiem i paniką. Są osoby z wysokim poziomem cholecystokininy, które nie wykazują objawów żadnych zaburzeń ani chorób. Jednak nadal prowadzone są badania, aby dowiedzieć się, jak bardzo determinuje to otyłość i ogólny stan zdrowia.

Jeśli uważasz, że masz zaburzenia lękowe lub apetyt, powinieneś udać się do endokrynologa, aby ocenić, czy twoje hormony mogą na ciebie wpływać. Prosty test laboratoryjny wyjaśni ten problem.