Wysięk osierdziowy: podstawowe informacje na temat diagnozy i leczenia
Wysięk osierdziowy jest problemem, który stosunkowo często występuje w praktyce medycznej. Czasami jest on związany z już znaną chorobą, a innym razem wymaga szczegółowej oceny i dalszych działań w celu ustalenia jego przyczyny.
W niektórych przypadkach niemożliwe jest ustalenie przyczyny, dla której pojawił się wysięk osierdziowy. Ten stan może pozostać niezmieniony nawet przez lata, stając się przewlekły i bez powodowania żadnego efektu hemodynamicznego.
Zasadniczo leczenie koncentruje się na rozwiązaniu problemu powodującego wysięk osierdziowy i opanowaniu jego objawów. Jednak gdy przyczyna jest nieznana, zalecane postępowanie kliniczne jest takie samo jak w przypadku zapalenia osierdzia.
Co to jest wysięk osierdziowy?
Wysięk osierdziowy definiuje się jako nienormalne nagromadzenie płynu w jamie osierdziowej. Przypomnijmy, że osierdzie tworzą dwie warstwy: jedna trzewna (wewnętrzna) i druga ciemieniowa (zewnętrzna).
Przestrzeń między tymi dwiema warstwami to jama osierdziowa lub worek osierdziowy. W normalnych warunkach zawiera on do 50 ml surowiczego płynu. Gdy występuje proces zapalny lub zakaźny, zwiększa się produkcja płynu i następuje wysięk osierdziowy.
Podobnie, może to być spowodowane zmniejszeniem wchłaniania zwrotnego płynów. Dzieje się tak z powodu wzrostu ogólnoustrojowego ciśnienia żylnego. Z kolei wzrost ciśnienia żylnego zwykle występuje z powodu zastoinowej niewydolności serca lub nadciśnienia płucnego.
Wysięk osierdziowy – diagnoza
Obraz kliniczny wysięku osierdziowego zależy od prędkości, z jaką gromadzi się płyn. Typowe objawy to trudności w oddychaniu i ból w klatce piersiowej. Często występują także nudności, dysfagia (niemożność przełykania), chrypka i czkawka.
W przypadku podejrzenia wysięku osierdziowego zwykle wykonuje się jeden lub więcej z następujących badań:
- Echokardiogram. Pozwala wykryć wielkość wysięku i stan funkcji serca. Echokardiogram przezprzełykowy oferuje bardziej szczegółowe i dlatego bardziej wiarygodne obrazowanie niż zwykły echokardiogram klatki piersiowej.
- Elektrokardiogram. Ten test pozwala wykryć miejsca, w których doszło do tamponady.
- RTG klatki piersiowej. Stanowi narzędzie pozwalające ustalić skalę wysięku osierdziowego w całej klatce piersiowej.
Chociaż najczęściej stosowanym testem diagnostycznym jest echokardiogram, tomografia komputerowa (CT) i rezonans magnetyczny (MRI) oferują znacznie szersze pole widzenia. Jednak ze względu na dostępność i koszty testy te stosuje się stosunkowo rzadko.
W każdym razie ocena echokardiograficzna pozwala określić pięć podstawowych zmiennych: wielkość, czas ewolucji, rozkład, skład i efekty hemodynamiczne. Kolejnym wyzwaniem klinicznym jest ustalenie przyczyny wysięku osierdziowego w celu określenia sposobu leczenia.
Leczenie wysięku osierdziowego
Leczenie wysięku osierdziowego zależy bezpośrednio od ilości nagromadzonego płynu, od istnienia lub nie tamponady serca oraz od przyczyny, która powoduje tę anomalię. Ogólnie rzecz biorąc, leczenie przyczyny rozwiązuje problem.
Pierwszym krokiem w leczeniu wysięku osierdziowego jest ocena jego wielkości, zdefiniowanie jej znaczenia hemodynamicznego i ustalenie możliwych chorób. W około 60% przypadków występuje jakaś pierwotna choroba, która powoduje wysięk.
Jeśli nie ma tamponady lub znacznego ryzyka jej wystąpienia, zwykle zaleca się leżenie w łóżku i leczenie przeciwzapalne. Stosuje się również kolchicynę i kortykosteroidy.
Jeśli natomiast występuje tamponada serca lub wysokie ryzyko postępu wycieku, wskazane jest wykonanie perikardiocentezy. Jeśli nie można jej wykonać lub jej wykonanie się nie powiodło, należy przeprowadzić otwarty drenaż chirurgiczny. Powinno to obejmować biopsję i stworzenie okna osierdziowego.
Przeczytaj również: Zapalenie mięśnia sercowego – objawy i leczenie
Monitorowanie i prognoza
Ogólnie, idiopatyczny wysięk osierdziowy i zapalenie osierdzia mają dobre rokowanie. Ryzyko powikłań jest bardzo niskie. Przypadki przewlekłego wysięku idiopatycznego mają od 30% do 35% szansy na przekształcenie się w tamponadę serca.
W przypadku innego rodzaju wysięku prognozy zależą głównie od przyczyny, która je powoduje, i od wielkości wycieku. Te, które są większe niż 10 mm, ulegają stopniowemu pogorszeniu i ewoluują do tamponady nawet w jednej trzeciej wszystkich przypadków.
W umiarkowanych wysiękach idiopatycznych wskazane jest monitorowanie, które obejmuje echokardiogram co sześć miesięcy. Jeśli są poważne, należy go wykonywać co trzy miesiące. W przypadku pacjentów, których przypadek nie jest idiopatyczny, obserwacja będzie zależeć od choroby, która powoduje tę anomalię.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- CLAVERÍA, C., VERGARA, L., NEGRÓN, S., & ZELADA, P. (2009). Derrame pericárdico, enfrentamiento clínico. Revista chilena de pediatría, 80(3), 267-273.
