Toczeń rumieniowaty układowy - co należy wiedzieć?
Toczeń rumieniowaty układowy to choroba autoimmunologiczna prowadząca do rozwoju stanów zapalnych tkanki łącznej i skóry. Tak jak inne choroby autoagresywne toczeń charakteryzuje się obecnością autoprzeciwciał, które atakują komórki własnego ciała.
Prowadzi to do wielu poważnych dolegliwości licznych organów ciała – właśnie dlatego nazywa się go chorobą układową. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tej poważnej przewlekłej chorobie, koniecznie przeczytaj dalej.
Toczeń rumieniowaty – występowanie
Toczeń rumieniowaty znacznie częściej (w stosunku 10:1) dotyka kobiety, w dodatku ciemnoskóre (w stosunku 3:1). Ryzykiem zachorowania są obciążone osoby, których najbliżsi krewni również chorowali na toczeń.
W 65% przypadków choroba ujawnia się między 20 a 40 rokiem życia.
Dokładna przyczyna występowania tej choroby nie jest znana, choć uznaje się, że wpływ na nią ma wiele różnych czynników, przede wszystkim genetycznych, hormonalnych i środowiskowych.
Nie bez znaczenia jest także indywidualna podatność układu immunologicznego na tego rodzaju schorzenia.
Czym są ,,predyspozycje genetyczne”?
Układ immunologiczny nie może tak po prostu ,,wywołać” tego typu anormalnej reakcji organizmu. Aby do tego doszło, potrzebne są konkretne predyspozycje. Mowa tu o pewnych genach, które sprawiają, że organizm jest bardziej podatny na zachorowanie na chorobę autoimmunologiczną.
Są to geny niebezpośrednio związane z daną chorobą. Jednocześnie u pacjenta takiego brakuje genów ochronnych, które mogłyby powstrzymać rozwój autoagresji.
Tak zwane ,,predyspozycje genetyczne” sumują się z licznymi czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Odpowiedzią organizmu na to działanie może być zaatakowanie swoich własnych komórek.
Przeczytaj także artykuł: Toczeń – 7 sposobów na jego łagodzenie
Czynniki i grupy ryzyka
Czynniki genetyczne
Toczeń rumieniowaty układowy jest powiązany z serotypami HLA-DR3, HLA-DR2 oraz genami kodującymi części składowe systemu uzupełniającego (w związku z niedoborem C2 czy C4). HLA, czyli ludzkie antygeny leukocytarne, to molekuły obecne we wszystkich komórkach ciała człowieka.
Pozwalają układowi immunologicznemu na rozróżnienie własnych komórek od ciał obcych. System uzupełniający wywodzi się z cząsteczek, których zadaniem jest pozbycie się wszelkich obcych komórek.
Czynniki hormonalne
Fakt, że choroba występuje u kobiet, w dodatku najczęściej w wieku rozrodczym, sugeruje, że pomiędzy toczniem a hormonami płciowymi istnieje ścisły związek.
Wobec tego zarówno hormony własne (to znaczy estrogen, progesteron, prolaktyna i testosteron), jak i dostarczane do organizmu z zewnątrz (czyli pigułki antykoncepcyjne i inne środki hormonalne) mogą odgrywać rolę w rozwoju tego schorzenia. Badacze nie są jednak w pełni zgodni co do tego, na ile istotne są tego rodzaju czynniki.
Czynniki środowiskowe
Niektóre czynniki środowiskowe mogą przyczyniać się do aktywowania lub postępowania takich chorób autoimmunologicznych jak toczeń. Oto kilka z nich:
- Promieniowanie UV: Jednym z objawów tocznia jest nadwrażliwość na światło i gwałtowna reakcja na nadmiar światła słonecznego, dlatego długotrwałe przebywanie na słońcu może nasilać objawy.
- Infekcje wirusowe, szczególnie retrowirusy lub wirus Epsteina-Barr.
- Zażywanie niektórych leków, zwłaszcza takich oddziałujących na układ immunologiczny. Czasami, w przypadku stosowania prokainomidów (leków przeciwarytmicznych) oraz hydralazyny (wykorzystywanej w leczeniu nadciśnienia) objawy mogą się nasilać.
Patogeny
Ostatnim etapem jest wytworzenie i gromadzenie związków immunologicznych w tkankach ciała. Mówiąc o związkach immunologicznych, mamy na myśli cząsteczki otrzymywane z połączenia antygenów z przeciwciałami.
Tam, gdzie związki te się gromadzą, pojawiają się najczęściej dolegliwości poszczególnych układów i organów wewnętrznych. Rozwijają się tam także stany zapalne, będące wynikiem takiej oto anormalnej reakcji obronnej organizmu.
Jak objawia się toczeń?
- Objawy ogólne (w 95% przypadków): zmęczenie, utrata apetytu, spadek masy ciała, złe samopoczucie, przewlekły ból stawów,
- Układ kostny i mięśniowy (w 95% przypadków): przewlekłe bóle mięśni i stawów,
- Dolegliwości skórne (w około 80% przypadków): nadwrażliwość na światło.
- Objawy neurologiczne: migreny, bóle głowy, depresja, konwulsje, stany lękowe.
- Objawy układu oddechowego (u niemal połowy pacjentów): między innymi zapalenie opłucnej, a także krwawienie.
- Inne: u około 80% chorych na toczeń występuje przewlekła anemia.
W zależności od dolegliwości skórnych toczeń możemy podzielić także na trzy dominujące rodzaje:
- Ostry toczeń skórny (50% przypadków): charakterystycznym objawem jest wysypka w kształcie motyla pojawiająca się na twarzy. Toczeń tego rodzaju nie pozostawia blizn. Nasilenie objawów zależy od kontaktu ze słońcem. Często pojawia się także czerwona wysypka na innych obszarach ciała, np. na szyi, ramionach i rękach.
- Podostry toczeń skórny (10% przypadków): zmiany skórne pojawiają się symetrycznie na szyi i ramionach, nawet bez kontaktu ze słońcem. Nie pozostawia blizn, może jednak wywoływać przebarwienia skórne.
- Przewlekły toczeń rumieniowaty (30% pacjentów): niemal połowa pacjentów skarży się także na owrzodzenie jamy ustnej i błony śluzowej nosa.
Polecamy również: Dieta wzmacniająca układ odpornościowy – 10 elementów
Jak rozpoznać toczeń?
Diagnozowanie chorób autoimmunologicznych wymaga przeprowadzenia specjalnych testów. Jeśli chodzi o toczeń, należy przede wszystkim wykazać obecność autoprzeciwciał przeciwjądrowych (ANA). Są one wykrywalne u 80-90% chorych.
Przeciwciała te nie są jednak charakterystyczne tylko i wyłącznie u zmagających się z tą dolegliwością. Bywają wykrywane także w przypadku innych chorób autoagresywnych. Spośród przeciwciał ANA, najbardziej charakterystyczne dla tocznia są anty-dsDNA. Z kolei pacjenci, u których nie wykryto przeciwciał ANA (10-20%) mogą chorować także na zespół Raynauda.
