Bliźnięta jedno- i dwujajowe – czym się różnią?

Poznanie różnicy miedzy rozwojem płodowym bliźniąt jedno- i dwujajowych ma dla przyszłej matki ogromne znaczenie, ponieważ typ ciąży mnogiej może wpłynąć na rodzącą się wieź między rosnącym w łonie matki rodzeństwem.

Wiele kobiet marzy o tym, by urodzić bliźnięta – typ rodzeństwa, który wciąż budzi ogromną fascynację w świecie nauki. Posiadanie dzieci w tym samym wieku, o podobnym materiale genetycznym i szczególnej więzi pomiędzy nimi to z pewnością wielka radość dla każdej matki.

Czy zastanawiałeś się kiedykolwiek w czym tkwi fenomen bliźniąt? Czym różnią się bliźnięta jednojajowe od dwujajowych. Dlaczego niektóre z nich są identyczne, a inne całkowicie do siebie niepodobne? W jaki sposób rozwija się ciąża mnoga? Z tego artykułu dowiesz się wszystkiego co warto wiedzieć o bliźniętach.

Zasadnicza różnica pomiędzy bliźniętami jedno- i dwujajowymi polega na tym, czy została zapłodniona jedna komórka jajowa czy dwie, a w rzadszych przypadkach nawet i więcej.

Jeśli podczas owulacji zostają uwolnione dwie komórki jajowe i w tym czasie nastąpi zapłodnienie, mamy do czynienia z bliźniętami dwujajowymi. Z kolei, jeśli jedna zapłodniona komórka podzieli się na dwie, mowa o bliźniętach jednojajowych.

Bliźnięta – podwójna radość dla rodziców

Ustalenie, czy ciąża mnoga jest jedno – czy dwujajowa ma kluczowe znaczenie dla jej przebiegu. Chociaż w obydwu przypadkach kobieta powinna szczególnie o siebie zadbać, w zależności od typu ciąży wielopłodowej może wystąpić większe bądź mniejsze ryzyko dla rozwijających się bobasków.

Pod względem medycznym bliźnięta jednojajowe diametralnie różnią się od bliźniąt dwujajowych (dwojaczków).

Chociaż obecnie większość ciąż mnogich przebiega normalnie, może pojawić się ryzyko komplikacji, na przykład choroba hemolityczna (konflikt serologiczny) albo opóźnienia związane z wewnątrzmacicznym wzrostem i rozwojem płodu (bądź płodów).

W przypadku ciąży mnogiej, już w pierwszym trymestrze można bez problemów ustalić, czy dzieci rozwijają się z jednej komórki jajowej czy z dwóch. Badanie USG jest również w stanie wcześnie wykryć jakiekolwiek zaburzenia w rozwoju płodów czy jakiekolwiek inne komplikacje.

Bliźnięta jedno- i dwujajowe – podstawowe różnice

Bliźniacza ciąża może wystąpić pod różnymi postaciami. Chociaż generalnie mówi się po prostu o ciąży mnogiej, ma ona również wiele odmian i od sposobu rozwoju komórki bądź komórek jajowych zależy genetyka rozwijających się maluszków.

Prześledźmy czynniki, które wpływają na to, czy bliźnięta są jedno- czy dwujajowe. Pozwolą nam one lepiej zrozumieć fenomen ciąży mnogiej oraz poznać podstawowe różnice między bliźniętami (jednojajowymi) a dwojaczkami (rodzeństwem dwujajowym).

Zapłodnienie

Bliźnięta dwujajowe

Bliźnięta dwujajowe (dwojaczki) pojawiają się na świecie w wyniku zapłodnienia dwóch komórek jajowych przez dwa różne plemniki. W organizmie kobiety czasem tak się dzieje, że w jednym cyklu dojrzewają dwie komórki jajowe zamiast jednej.

Po zapłodnieniu kształtują się dwa worki owodniowe i dwa łożyska – oddzielny „zestaw” dla każdego dziecka. Mowa więc o ciąży dwujajowej, bądź dwuzygotycznej.

Podobieństwo między dwojaczkami generalnie bywa znikome. Każde z nich rozwija się samodzielnie, więc mogą mieć różne cechy genetyczne, dlatego też wcale nie są do siebie łudząco podobne – wyglądają jak zwykłe rodzeństwo, tyle że w identycznym wieku. Bliźnięta dwujajowe mogą być też różnej płci.

Bliźnięta jednojajowe

Z kolei bliźnięta jednojajowe (bliźnięta) to maluchy, które pojawiają się na świecie w wyniku podziału jednej zapłodnionej komórki jajowej. Kobieta zachodzi więc w ciążę jednojajową, czyli jednozygotyczną.

W tym przypadku rozwijające się ciałka otrzymują jednakowy zestaw chromosomów. Ich płeć i wygląd zewnętrzny będą zatem identyczne.

Przebieg ciąży mnogiej jednojajowej zależy od tego, kiedy nastąpiło podzielenie się komórki (zygoty). Istnieją różne kombinacje łożyskowo-workowe:

• Jeśli podział zygoty nastąpił między 1 a 4 dniem od momentu zapłodnienia, każdy z płodów zaczyna rozwijać się oddzielnie, to znaczy każde dziecko ma swoje własne łożysko i worek owodniowy, podobnie jak u bliźniąt dwujajowych.
• Kiedy zapłodniona komórka dzieli się między 4 a 9 dniem, wtedy dwoje dzieci dzieli jeden wspólny worek owodniowy. Łożysko jest jednak tylko jedno. Każde z nich jest do niego „podłączone” za pomocą pępowiny.
• Kiedy zygota dzieli się pomiędzy 12 a 15 dniem od zapłodnienia (a występuje to bardzo rzadko), rodzą się bliźnięta syjamskie. Ich stopień złączenia może być bardzo różny.

Dlaczego zapłodniona pojedyncza komórka jajowa zaczyna się rozwijać „dwutorowo”, nie wiadomo. Zdaniem naukowców jednojajowa ciąża bliźniacza jest naturalnym procesem klonowania.

Chociaż każde z dzieci rozwija się samodzielnie, pochodzą one od jednej komórki jajowej i jednego plemnika. Otrzymują więc one taki sam zestaw genetyczny, a zatem powstają dwa niemalże identyczne istoty.

Bliźnięta dwujajowe mogą być różnej płci

Statystyki wskazują, że na każde 100 bliźniaczych ciąż dwujajowych, połowa to kombinacja różnych płci. Kiedy ciąża jest mieszana, rozwój każdego z dzieci odbywa się inaczej. Dzieje się tak, ponieważ każde z nich rośnie z oddzielnego jajeczka i w indywidualnych warunkach.

Naukowcy zauważyli, że mieszane rodzeństwo dwujajowe wykazuje pewne specyficzne zachowanie w pierwszych latach życia. Chłopcy szybciej i w większym stopniu rozwijają zdolności typowo fizyczne. Szybciej od swoich siostrzyczek zaczynają raczkować, chodzić, biegać i skakać. Z kolei dziewczynki są bardziej komunikatywne i szybciej zaczynają mówić.

Bliźnięta jednojajowe są niemalże identyczne

Jak już wcześniej wspomniano, bliźnięta jednojajowe otrzymują ten sam materiał genetyczny. Ich ciała powstają z jednej i tej samej komórki jajowej, której podział nastąpił dopiero w kilku kolejnych dniach po zapłodnieniu.

W łonie matki są one organizmami identycznymi. Dopiero po narodzinach mogą się one zacząć od siebie różnić w wyniku oddziaływania najróżniejszych czynników zewnętrznych. Wpływ na różnice w wyglądzie może mieć miedzy innymi codzienna dieta, ćwiczenia fizyczne, uleganie modzie itp.

Ciekawostką jest to, że chociaż bliźnięta jednojajowe z wyglądu są identyczne i mają taki sam ładunek genetyczny, pod pewnymi względami różnią się znacząco. Na przykład każde z nich ma inne, swoje własne linie papilarne. Dzieje się tak, ponieważ w trakcie rozwoju płodowego każde dziecko dotyka opuszkami palców innych obszarów worka owodniowego.

Można nawet powiedzieć, że dwoje dzieci rośnie i rozwija się niemalże patrząc sobie w oczy. Jedno stanowi więc odbicie drugiego i vice versa. Często zdarza się, że jedno z nich jest praworęczne, a drugie leworęczne. Jeśli jedno ma znamię na prawym ramieniu, drugie ma je na lewym itp. W przypadku bliźniąt dwujajowych takie zależności nie mają miejsca.

Bliźnięta dwujajowe dzielą materiał genetyczny tylko w 50%

Z genetycznego punktu widzenia wszystkie organizmy żywe posiadają dwie kopie każdego genu. Jeden zestaw dziedziczymy po matce, a drugi po ojcu. Jaśniej mówiąc, połowa materiału genetycznego pochodzi z komórki jajowej, a druga połowa z plemnika, który do niej dotarł.

Stąd też bliźnięta dwujajowe różnią się pod względem genetycznym. Jest on dla nich wspólny tylko w 50%. Każde z nich bowiem rozwinęło się z oddzielnej komórki jajowej, czyli wspólne jest dla nich tylko DNA pochodzący od matki. Mogą mieć nawet inną grupę krwi.

Bliźnięta dwujajowe są jak każde inne rodzeństwo, z tą różnicą, że przyszły na świat w ten sam dzień.

Na zakończenie

Chociaż nowina o ciąży mnogiej w większości przypadków z początku bywa wielkim zaskoczeniem dla przyszłych rodziców,  później jest źródłem podwójnej radości.

Badanie naukowe przeprowadzone przez doktora Gary’ego Steinmana dowodzi, że dieta wysokonabiałowa zwiększa prawdopodobieństwo spłodzenia bliźniąt. Wysnuł on takie wnioski po porównaniu danych dzieci urodzonych przez matki weganki z dziećmi kobiet odżywiających się „normalnie”, czyli pijących mleko i jedzących jego przetwory.