Żylaki powrózka nasiennego: objawy, przyczyny i leczenie

Żylaki powrózka nasiennego są zwykle bezobjawowe, ale wczesna diagnoza i leczenie podjęte w odpowiednim czasie zapobiegają najbardziej przerażającej komplikacji: bezpłodności. Wyjaśnimy ci to w tym artykule.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Mariel Mendoza.

Ostatnia aktualizacja: 09 października, 2022

Termin varicocele, czyli żylaki powrózka nasiennego odnosi się do rozszerzenia żył moszny (skóry podtrzymującej jądra). Te żyły, które należą do splotu wiciowatego, przenoszą odtlenioną krew z jąder do serca.

Niedobór krążenia żylnego powoduje zaburzenie, ponieważ krew gromadzi się lub cofa, zamiast swobodnie przepływać. Zaburzenie to stanowi odpowiednik żylaków kończyn dolnych.

Żylaki powrózka nasiennego zwykle występują z jednej strony, i aż do 90% przypadków lokalizuje się po lewej stronie ciała. Jednak mogą być również dwustronne. Ten stan ma wysoką częstość występowania – 15 przypadków na 100 mężczyzn. Częściej dotyczy też młodych mężczyzn w wieku od 15 do 25 lat

Objawy wskazujące na żylaki powrózka nasiennego

Na ogół żylaki powrózka nasiennego pojawiają się bezobjawowo, a ich wykrycie jest często przypadkowe podczas rutynowego badania fizykalnego. Kiedy powodują problemy, objawiają się tępym bólem, zmniejszoną objętością jąder, obecnością guzka lub uczuciem ciężkości na poziomie moszny.

Czy powodują problemy z płodnością?

Żylaki powrózka nasiennego powodują niepłodność u około 4 do 8 na 10 mężczyzn cierpiących na tę chorobę. Dzieje się tak, ponieważ splot wiciowaty odpowiada za utrzymanie temperatury jąder odpowiedniej do produkcji i dojrzewania plemników.

Jądra wymagają do swoich funkcji niższej temperatury podstawowej niż reszta ciała. Dlatego są odizolowane w worku mosznowym.

Splot wiciowaty odpowiada za chłodzenie krwi w tętnicy jąder, zanim dostanie się ona do jąder. Jej rozszerzenie powoduje więc przegrzanie jąder, a w konsekwencji mniejszą produkcję i zaburzone dojrzewanie plemników. W konsekwencji wpływa to na potencjał płodności mężczyzny.

To zaburzenie jąder ma inne konsekwencje

Ponadto, przez tę samą zmianę funkcji jąder, następuje spadek produkcji testosteronu. Nawet jeśli żylaki powrózka nasiennego są jednostronne, wzrost temperatury dotyczy obu stron.

Spadek produkcji testosteronu hamuje rozwój jąder w okresie dojrzewania. Oprócz tego powoduje w konsekwencji utratę tkanki, która może zakończyć się zanikiem jąder.

Przyczyny żylaków powrózka nasiennego

Nie ma ostatecznej i pojedynczej przyczyny żylaków powrózka nasiennego. Jest to raczej stan wieloczynnikowy. Teorie wskazują na brak lub niedobór zastawek żylnych, co ma pozwolić na refluks żylny, który mógłby prowadzić do powstania żylaków.

Podobnie większe ryzyko po lewej stronie wynika z tego, że żyła jąder po tej stronie jest dłuższa. Dlatego ma wyższe ciśnienie hydrostatyczne. Podobnie lewa żyła jąder wpływa do żyły nerkowej pod kątem prostym, co utrudnia prawidłowy powrót żylny.

Choroba może również wiązać się ze  zwiększoną lepkością krwi, która utrudnia refluks żylny. Może też powstać na skutek obecności mas lub nieprawidłowości w węzłach chłonnych blokujących przepływ krwi.

Żylaki powrózka nasiennego najczęściej występują w okresie dojrzewania. Jądra wykazują wtedy przyspieszony wzrost, więc wymagają większego przepływu krwi.

Diagnoza odbywa się w warunkach klinicznych, ale można ją potwierdzić obrazowo

Do rozpoznania żylaków powrózka nasiennego wystarczy badanie fizykalne. W czasie palpacji moszny zwykle pojawia się wrażenie „worka z robakami”.

Pacjenta należy oceniać zarówno w pozycji stojącej, jak i leżącej. Jednak żylaki powrózka nasiennego mogą nie być rozpoznawalne przez badanie fizykalne, gdy są subkliniczne. W takim przypadku pomocne jest USG.

Czasami ten stan jest wyczuwalny, ale niewidoczny. Żylaki można również wyczuć palpacyjnie, czasami dodatkowo wykonując próbę Valsalvy w celu zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej. Oznacza to, że można je wykryć prosząc pacjenta o wykonanie manewru Valsalvy.

W przypadku podejrzenia żylaków powrózka nasiennego i braku dowodów klinicznych po obustronnej manualnej eksploracji w pozycji leżącej na plecach, w pozycji stojącej lub przy zwiększonym ciśnieniu w jamie brzusznej, wymagane są badania obrazowe. Badania te powinny wykazywać oznaki refluksu krwi. Najbardziej wskazane badania to ultrasonografia dopplerowska jąder i wenografia.

Czy zawsze należy leczyć żylaki powrózka nasiennego?

Ogólnie rzecz biorąc, żylaki powrózka nasiennego zwykle nie podlegają leczeniu, chyba że powodują ból lub nieprawidłowy wzrost lewego jądra, albo gdy występuje nieprawidłowa analiza nasienia lub problemy z płodnością. W przypadku bólu mogą być wskazane środki przeciwbólowe, ale głównym podejściem dla tych, którzy wymagają leczenia, jest operacja.

Operacja może być otwarta lub laparoskopowa. Można również przeprowadzić embolizację. Zawsze podejmuje się próbę zablokowania przepływu krwi w wiciowatym splocie żylnym.

Powikłania występują rzadko i obejmują następujące okoliczności:

• Nawracające żylaki powrózka nasiennego
• Wodniak jądra (Hydrocele, czyli płyn wokół jądra)
• Zapalenie najądrza
• Uszkodzenie tętnicy jąder

Powrót do zdrowia po zabiegu jest szybki, ponieważ zabieg wykonuje się w warunkach ambulatoryjnych. Odpoczynek zaleca się tylko przez 10 do 14 dni. Na analizę nasienia należy odczekać 3 do 4 miesięcy, aby potwierdzić poprawę, jeśli występowała niepłodność.

W większości przypadków procedura jest skuteczna, z udowodnioną poprawą jakości nasienia. Jednak badanie nasienia powinno być wykonywane co trzy miesiące przez rok po zabiegu.

Żylaki powrózka nasiennego mogą być odwracalne

Wczesna diagnoza, zwłaszcza w okresie dojrzewania, może pomóc w zapobieganiu poważnym następstwom, takim jak zanik jąder i niepłodność, zwłaszcza w przypadku wystąpienia objawów. Z tego powodu każdy mężczyzna podejrzany o żylaki powrózka nasiennego powinien poddać się badaniu nasienia, wartości hormonów objętości jąder.

Obecność jakiejkolwiek większej zmiany stanowi kryterium wskazujące na ostateczne rozwiązanie chirurgiczne. Obecnie stosowane techniki mają niewiele skutków ubocznych i wysoki wskaźnik skuteczności.