Wypalenie rodzicielskie: czym jest i jak je przezwyciężyć

Wypalenie rodzicielskie to syndrom, który pojawia się jako reakcja na długotrwały stres podczas sprawowania rodzicielstwa. W tym artykule wyjaśnimy wszystkie szczegóły na ten temat oraz podamy sposoby radzenia sobie z nim w najlepszy możliwy sposób.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Montse Armero.

Ostatnia aktualizacja: 17 maja, 2024

Wypalenie rodzicielskie to stan psychiczny chronicznego dyskomfortu, który pojawia się, gdy dorosły nie ma wystarczających zasobów, aby poradzić sobie ze stresem, który generuje rodzicielstwo. Ogólnie rzecz biorąc, charakteryzuje się skrajnym wyczerpaniem psychicznym, utratą rodzicielskiego spełnienia i emocjonalnym dystansem do dzieci.

Koncepcja wypalenia rodzicielskiego jest stosunkowo nowa. Pojawiła się w latach 80. XX wieku, kiedy zaobserwowano, że dotyka rodziców przewlekle lub ciężko chorych dzieci. Jednak od mniej więcej ostatniej dekady rodzice coraz częściej manifestują ten syndrom.

W obecnym kontekście społecznym na rodziców wywierana jest duża presja. Tak zwane pozytywne rodzicielstwo wymaga, aby opiekowali się swoimi dziećmi z niespotykanym dotąd poziomem zaangażowania. Tak więc rodzice są niejako zobowiązani do zapewnienia swoim dzieciom dobrego wykształcenia, bezpieczeństwa finansowego, stabilności emocjonalnej, dobrej samooceny, zdrowej żywności i długiej listy innych rzeczy, których nie są w stanie samodzielnie spełnić.

Istnienie sieci społecznościowych, w których możemy zobaczyć rodziców, którzy wydają się żyć w idyllicznym świecie fantazji, jeszcze bardziej wzmocniło poczucie niezadowolenia wielu rodziców z ich prawdziwego życia.

Wypalenie rodzicielskie i jego charakterystyka

Większość rodziców wie, czym jest stres rodzicielski. Powszechnie wiadomo, że dzieci dają wiele osobistej satysfakcji i spełnienia, ale mogą też generować bardzo stresujące chwile.

Przez większość czasu rodzice uczą się radzić sobie z tymi okazjonalnymi momentami stresu. Jednak u około 5% rodziców rozwija się syndrom wypalenia rodzicielskiego.

Zespół ten charakteryzuje się szeregiem sytuacji, doświadczeń i emocji, takich jak:

• Zaniechanie samorealizacji z powodu rodzicielstwa
• Ekstremalne wyczerpanie
• Emocjonalne oderwanie od swoich dzieci
• Pomysły i fantazje o ucieczce
• Nawracające negatywne myśli, takie jak „Nie mogę już tego znieść” lub „Nie mogę znieść moich dzieci”
• Doświadczanie rodzicielstwa jako obowiązku lub nieszczęścia

Wypalenie rodzicielskie – czynniki ryzyka

Chociaż wypalenie rodzicielskie występuje zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, to kobiety cierpią na nie dwukrotnie częściej. Większe ryzyko występuje też u osób wykazujących niskie zasoby emocjonalne, zaburzenia psychiczne, cechy bardzo perfekcjonistyczne. Znajdują się wśród nich również samotni rodzice z małymi dziećmi, rodzice z niewielkim wsparciem społecznym lub niewystarczającymi zasobami ekonomicznymi.

Jeśli skupimy się na dzieciach, rodzice dzieci ze specjalnymi potrzebami są znacznie bardziej narażeni na wypalenie rodzicielskie. Mogą to być na przykład choroby lub niepełnosprawność i zaburzenia ze spektrum autyzmu, lub zaburzenia zachowania.

Konsekwencje stresu odczuwanego przez rodziców

Konsekwencje wypalenia rodzicielskiego będą w dużej mierze zależeć od czasu wypalenia, cech osobistych i innych czynników, takich jak szukanie pomocy.

Oto niektóre z najważniejszych:

• Poczucie winy i wstydu
• Zwiększona drażliwość
• Zaburzenia snu
• Podwyższony poziom kortyzolu
• Lęk, smutek lub depresja
• Częste bóle głowy lub dyskomfort trawienny
• Trudności z koncentracją
• Konflikty małżeńskie
• Pogorszenie relacji rodzic-dziecko
• Zwiększone spożycie alkoholu lub substancji psychoaktywnych
• Pojawienie się przemocy psychicznej i fizycznej
• W skrajnych przypadkach myśli samobójcze

Wypalenie rodzicielskie – jak mu zapobiegać?

Jednym z najlepszych sposobów na uniknięcie wypalenia rodzicielskiego jest podążanie za serią zachowań dostępnych dla większości ludzi. Przyjrzyjmy się niektórym z nich.

Zmniejsz swoje oczekiwania

Wymagania stawiane sobie przez rodziców z wypaleniem są wysokie.

Często myślą, że muszą być idealnymi rodzicami, że powinni dawać dzieciom wszystko, nawet to, czego nie mają, i dodawać każdą nową strategię, która przynosi im korzyści, taką jak uważność dla dzieci, szachy, gra na instrumencie, lekcje wystąpień publicznych lub sporty zespołowe.

Prawda jest taka, że życie jest złożone. Chociaż dawanie dzieciom tego, co najlepsze jest pożądane, to nie zawsze jest możliwe, przynajmniej nie we wszystkich obszarach. Dlatego rodzice muszą nauczyć się dostosowywać oczekiwania do posiadanych zasobów.

Nie poddawaj się

Kiedy cierpisz na wypalenie zawodowe, zawsze masz możliwość zrezygnowania z tej pracy. Jeśli jednak jesteś rodzicem, to masz zadanie na całe życie, a poddanie się nie wchodzi w grę.

Nie zapominaj jednak, że w większości przypadków sytuacja może się poprawić, nawet jeśli w najbardziej stresujących momentach nie wiesz, co zrobić.

Ważne jest, aby dzieci nie dostrzegały, że ich rodzice się poddali, co tylko pogorszyłoby sytuację. W przypadku dziecka, które myśli, że jego rodzice nie troszczą się o niego i czuje się porzucone, jest bardzo prawdopodobne, że prędzej czy później zaangażuje się w dysfunkcyjne zachowania.

Szukaj własnej przestrzeni

Jeśli osoba cierpiąca na wypalenie rodzicielskie wychowuje dziecko samotnie, musi szukać chwil, aby poświęcić trochę czasu samemu sobie. Znajdowanie czasu dla siebie nie jest egoizmem, ale pomaga odzyskać energię. Dbanie o siebie jest kluczem do tego, aby móc dobrze dbać o innych.

W przypadku wspólnego rodzicielstwa para powinna znaleźć miejsce na spędzanie czasu razem, a także w pojedynkę. Jednak nie powinno to być zajmowanie się obowiązkami domowymi czy pracą, ale dobry czas na odłączenie się od zadań rodzinnych. Takie odłączenie umożliwia powrót do rutyny będąc wypoczętym.

Porozmawiaj z kimś, komu ufasz

Kiedy osoba cierpi z powodu wypalenia rodzicielskiego, może myśleć, że jest złym rodzicem, złą osobą i że nikt inny nie czuje tego samego. Jednak tak nie jest.

Wystarczy pomyśleć, ile milionów rodziców doświadczyło w pewnym momencie podobnego doświadczenia. Dzielenie się obawami z kimś, kto może przechodzić lub przechodził przez coś podobnego, może złagodzić wiele cierpień.

Poproś o pomoc osoby z Twojego otoczenia

Coś, co może zadziałać, gdy rodzic jest wyczerpany, to zwrócenie się o pomoc z zewnątrz. Może ona pochodzić od przyjaciół, którzy zostaną z dziećmi na popołudnie, członków rodziny, którzy spędzają z nimi weekend lub polega na zatrudnieniu kogoś do pomocy.

Proszenie o pomoc innych usuwa poczucie osamotnienia. Dlatego jest to strategia, którą należy wziąć pod uwagę.

Poproś o profesjonalną pomoc

Kiedy rodzic zauważy, że od jakiegoś czasu przeżywa rodzicielstwo w stresujący sposób i nic nie może tego zmienić, to dobry moment, aby pomyśleć o profesjonalnej pomocy.

Są psychologowie specjalizujący się w zarządzaniu stresem, którzy mogą dostarczyć wielu narzędzi i strategii radzenia sobie z rodzicielstwem w znacznie zdrowszy sposób.

Wypalenie rodzicielskie – podsumowanie

Dzisiejsze społeczeństwo jest coraz bardziej złożone, a wielu rodziców przeżywa rodzicielstwo z dużym stresem. Każdy powinien wiedzieć, gdzie jest jego granica i ile stresu jest w stanie znieść bez uszczerbku na zdrowiu fizycznym i psychicznym.

Niektórzy znajdują właściwe strategie i dobrze radzą sobie z najbardziej skomplikowaną częścią rodzicielstwa, a inni nie. Wszyscy jesteśmy różni i mamy różne okoliczności.

Jeśli więc rodzicielstwo od jakiegoś czasu Cię przytłacza, nie powinieneś czekać, aż sytuacja sama się zmieni, bo rzadko się to zdarza. Jeśli wypróbowałeś jakieś techniki lub stosowałeś metody rodzicielskie, a poziom stresu nadal Cię przerasta, być może nadszedł czas, aby poprosić o pomoc.

Specjalista, taki jak psycholog kliniczny lub psycholog zdrowia ogólnego, prawdopodobnie będzie najlepszą osobą, która pomoże Ci zarządzać obecnym stanem emocjonalnym.