W jaki sposób wytłumaczyć dziecku śmierć?

Napisane i zweryfikowane przez filozof Isbelia Esther Farías López.

Ostatnia aktualizacja: 09 sierpnia, 2022

Śmierć to złożona i trudna do zaakceptowania rzeczywistość. Ale kiedy próbujemy wytłumaczyć dziecku śmierć, wszystko zaczyna wydawać się nam jeszcze bardziej przytłaczające. Co musisz wiedzieć, aby sprostać temu zadaniu? Poznaj kilka wskazówek.

Utrata ukochanej osoby to jedno z najbardziej bolesnych przeżyć. Nie każdy dorosły wie jak sobie z nim poradzić. Ale czy zastanawiałaś się kiedykolwiek jak wytłumaczyć dziecku śmierć i jakie wzbudza w nim uczucia?

W którymś momencie swojego życia dzieci mogą również doznać cierpienia oraz doświadczyć żalu wywołanego przez śmierć ukochanej osoby.

Wytłumaczenie tego faktu może być łatwiejsze, jeśli umrze zwierzątko lub daleki krewny. Jednak wszystko się zmienia, jeśli śmierć dotknęła kogoś bliskiego.

Wiek dziecka i rozumienie śmierci

Badania przeprowadzone w tym zakresie sugerują, że pojmowanie tego faktu zmienia się w zależności od wieku dziecka. Na przykład przed ukończeniem drugiego roku życia dzieci mogą doświadczać wrażenia obecności i absencji.

Jednak niemowlę w tym wieku nie rozwinęło jeszcze umiejętności myślenia operacyjnego. Oznacza to, że nie jest w stanie myśleć jeszcze w sposób logiczny ani nie ma umiejętności zintegrowania takiego konceptu jak śmierć.

Zgodnie z teorią Piageta, dzieje się tak ponieważ dziecko w tym wieku rozwija się głównie w zakresie sensoryczno-motoryczny, który bazuje raczej na refleksach. To normalne, jeśli ten rodzaj bólu nie będzie wywoływał u niego zbyt dużej reakcji.

Inne badania na temat żalu odczuwanego przez dzieci podkreślają, że do momentu ukończenia 7. roku życia dzieci nadal myślą, że śmierć to stan chwilowy i odwracalny. Poza tym mogą wykazywać swego rodzaju “myślenie magiczne”, wierząc, że zdarzenie to wywołała któraś z ich myśli.

Oczywiście taki temat wzbudza niepokój w rodzinach. Nie zawsze posiadają zasoby niezbędna do wytłumaczenia całej sytuacji lub odpowiadania na liczne pytania zadawane przez dzieci. Dorośli poszukują również sposobu na przekazanie tego, co się stało, starając się jednocześnie oszczędzić dziecku bólu lub go zmniejszyć.

Dokładnie w tym momencie zaczynają rozumieć, że nie wiedzą nawet jakich słów mają użyć.

Dzieci i pytania

Jeśli dziecko nie skończyło jeszcze piątego roku życia, gdy w jego otoczeniu pojawia się śmierć, nie będzie stanie zrozumieć trzech podstawowych czynników:

• Śmierć jest faktem nieodwracalnym i jest definitywna.
• Funkcje życiowe zmarłej osoby zanikają całkowicie i na stałe.
• Śmierć jest powszechna; kiedyś spotka każdego z nas.

Dlatego też dziecko może zadawać następujące pytania: “Dlaczego nie mogę już zobaczyć dziadka?”, “Czy śmierć boli?”, “Czy jest na zawsze?”, “Gdzie on jest?”, “Czy jest mu zimno?”, “Czy może nas usłyszeć?”. Może się okazać, że te i inne pytania zadajemy sobie nawet my, dorośli.

Ale dzieci dostosowują je do swojej rzeczywistości. W takim razie co powinniśmy powiedzieć my, dorośli?

W jaki sposób wytłumaczyć dziecku śmierć?

Nastolatkowie, a nawet dzieci przed wejściem w wiek dojrzewania, są w stanie zrozumieć koncepcję śmierci praktycznie tak dobrze jak dorośli. Jednak mogą obawiać się również porzucenia, utraty rodzica, a nawet mogą ukrywać swoje uczucia.

Istnieje kilka sposobów, które dorośli mogą wykorzystać, aby wyjaśnić dziecku śmierć:

• Przekazuj spokój. Jeśli nie czujesz, że jesteś w stanie odpowiedzieć na dane pytanie, możesz powiedzieć dziecku, że odpowiesz mu później, ponieważ jego pytanie jest bardzo ważne i chcesz odłożyć je na później, aby dać mu dobrą odpowiedź.
• Dbaj o to, aby Twoje odpowiedzi były spójne.
• Pozwól dziecku wyrażać jego lęki w bezpiecznym i spokojnym miejscu, bez jakichkolwiek zakłóceń.
• Unikaj takich fraz jak “Zasnęła” czy “Wyjechał w podróż do życia po śmierci”, ponieważ słowa tego rodzaju mogą wywołać lęk przed snem lub podróżowaniem.
• Udzielaj jasnych odpowiedzi. Bycie martwym oznacza, że nie będziesz w stanie widzieć już tej osoby”. Jednak możesz przekazać spokój dodając, że “wspomnienia o niej na zawsze z nami pozostaną”.
• Niektórzy rodzice tłumaczą śmierć w sposób religijny. Jednak małe dziecko może nie być w stanie ich zrozumieć i będzie potrzebowało bardziej konkretnych odpowiedzi, tłumaczących realną rzeczywistość fizycznej nieobecności danej osoby.
• Dziecko w wieku szkolnym zapewne będzie potrzebowało pomocy w opisywaniu swoich uczuć. Dlatego pomóż mu i znajdź czas, aby go wysłuchać i wszystko wyjaśnić.
• Wytłumacz dziecko, że jego działania nie doprowadziły do śmierci ukochanej osoby. W ten sposób unikniesz rozwoju poczucia winy.
• Daj dziecku znać, że nie każda osoba, która choruje, umiera. Zapewnij je o ich zdrowiu.
• I w końcu, co najważniejsze dla dziecka, powinnaś stosować te wytyczne z miłością i czułością, ponieważ tego najbardziej potrzebuje.

Śmierć to bardzo złożone zagadnienie, które nie zawsze łatwo jest wytłumaczyć. Dlatego jeśli czujesz, że potrzebujesz wsparcia, zasięgnij porady psychologa, który podpowie Ci jak poradzić sobie z tym wydarzeniem.