Metformina: jej skutki uboczne i jak przestać ją brać

Metformina jest lekiem stosowanym w leczeniu cukrzycy. Efekty uboczne, które wywołuje, mogą być dla niektórych osób bardzo uciążliwe. Istnieją również ostrzeżenia FDA dotyczące jej stosowania.

Przejrzane i zatwierdzone przez: farmaceuta Franciele Rohor de Souza.

Napisany przez Edith Sánchez

Ostatnia aktualizacja: 28 sierpnia, 2023

Metformina jest niezawodnym lekiem do leczenia cukrzycy typu 2. Jednak u niektórych osób może również powodować poważne skutki uboczne, więc nie zawsze jest to najbardziej zalecany środek.

Co więcej, w 2020 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zaleciła wycofanie tabletek o przedłużonym uwalnianiu metforminy od niektórych producentów. Stało się tak, ponieważ w leku znaleziono niedopuszczalny poziom potencjalnego czynnika rakotwórczego.

Szacuje się, że metformina jest przepisywana ponad 120 milionom pacjentów z cukrzycą na całym świecie. Może jednak wywoływać negatywne skutki dla układu pokarmowego i wiele osób decyduje się na zaprzestanie jej przyjmowania.

Co to jest metformina?

Metformina jest najpopularniejszym na świecie lekiem stosowanym w leczeniu cukrzycy typu 2. Jej rolą jest pomoc w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi. Powinna być przyjmowana doustnie podczas posiłków i występuje w dwóch postaciach: tabletek oraz klarownego płynu.

Lek ten jest również przepisywany osobom ze stanem przedcukrzycowym oraz w niektórych przypadkach zespołu policystycznych jajników. Stosuje się ją indywidualnie lub w połączeniu z innymi składnikami aktywnymi. Należy do rodziny środków znanych jako biguanidy.

Metformina nie powoduje tycia i jest uważana za najtańszy lek na rynku służący do leczenia lub kontrolowania cukrzycy. Eksperci są zgodni, że można przestać ją brać, przyjmując zdrowy tryb życia. Jednak zawsze powinno to być autoryzowane przez pracownika służby zdrowia.

Sposób działania

Metformina nie jest lekiem do leczenia cukrzycy typu 2, ale do leczenia jej objawów. Jego podstawowym działaniem jest skuteczne obniżanie poziomu cukru we krwi.

Osiąga się to poprzez 3 mechanizmy:

1. Zmniejsza produkcję glukozy przez wątrobę.
2. Zmniejsza wchłanianie glukozy w jelitach. To opóźnia przedostawanie się cukru do krwioobiegu.
3. Zwiększa wrażliwość i odbiór komórek organizmu na insulinę. Pozwala to lepiej wykorzystać glukozę jako źródło energii.

Co więcej, metformina pomaga w innych aspektach związanych z cukrzycą typu 2:

• Zmniejsza apetyt. To sprzyja umiarkowanej utracie wagi.
• Zwiększa poziom dobrego cholesterolu, czyli HDL.
• Obniża zły cholesterol, czyli LDL.
• Przyczynia się do obniżenia poziomu trójglicerydów we krwi.

Metformina – zagrożenia i skutki uboczne

Wiele osób przyjmujących ten lek ma problemy z trawieniem. Badanie opublikowane w czasopiśmie Diabetes, Obesity and Metabolism w 2017 roku wskazuje, że najczęstszymi objawami żołądkowo-jelitowymi są biegunka i wzdęcia.

Inne typowe problemy obejmują:

• Nudności i wymioty;
• Skurcze brzucha;
• Utrata apetytu;
• Metaliczny smak w ustach.

Ogólnie rzecz biorąc, metformina nie jest zalecana dla osób, u których wystąpiła:

• Choroba wątroby;
• Ciężkie problemy z nerkami;
• Zaburzenia związane z nadużywaniem substancji uzależniających.

Niedobór witaminy B12

Wykryto kilka przypadków, w których metformina zmniejszyła wchłanianie witaminy B12. Dzieje się tak tylko po długotrwałym stosowaniu leku. W każdym przypadku lekarz powinien monitorować poziom tej witaminy przez cały czas przyjmowania leku.

Hipoglikemia

Hipoglikemia to stan, który powoduje niski poziom cukru we krwi. Jest to rzadki efekt uboczny działania metforminy, ale może wystąpić u niektórych pacjentów. Najczęściej dzieje się tak, gdy lek jest łączony z innymi składnikami aktywnymi lub insuliną.

Kwasica mleczanowa

Kwasica mleczanowa to stan, który może zagrażać życiu. Polega na gromadzeniu się kwasu mlekowego we krwi.

Jest to rzadkie działanie niepożądane metforminy, które jak się szacuje, występuje tylko u 1 na 100 000 pacjentów. Zwykle występuje u osób z niewydolnością nerek.

Metformina – jak przerwać przyjmowanie

Metformina jest ważnym elementem leczenia cukrzycy typu 2, ale w niektórych przypadkach możliwe jest zmniejszenie dawek lub nawet całkowite przerwanie jej przyjmowania. Pierwszą rzeczą, jaką należy w tej sytuacji zrobić jest skonsultowanie się z lekarzem prowadzącym, ponieważ to właśnie on dysponuje odpowiednią wiedzą.

Możliwe jest zaprzestanie przyjmowania metforminy, a nawet przezwyciężenie cukrzycy typu 2 dzięki pewnym zmianom w stylu życia, które opiszemy poniżej. Aby jednak zmniejszyć dawkę lub całkowicie zaprzestać przyjmowania leku muszą być spełnione pewne kryteria, między innymi:

• Poziom cukru we krwi na czczo lub przed posiłkiem powinien wynosić od 80 do 130 miligramów na decylitr.
• Poziom hemoglobiny glikozylowanej powinien być niższy niż 7%.
• Poziom glukozy powinien być równy lub mniejszy niż 180 miligramów na decylitr po jedzeniu.

Jeśli nie spełnia się tych kryteriów, zatrzymanie przyjmowania metforminy może być zbyt ryzykowne. Zaleca się, aby lekarz nadzorował cały proces.

Zmiany stylu życia

Badanie opublikowane w 2017 roku wykazało, że możliwe jest kontrolowanie cukrzycy typu 2 poprzez wiedzę, postawy i praktyki żywieniowe. Mówimy tutaj o zdrowym stylu życia, opartym na odpowiednim planie żywieniowym.

Inne badanie z 2018 roku wykazało, że połowa uczestników programu osiągnęła remisję cukrzycy typu 2 po roku prowadzenia zdrowego stylu życia. Dlatego najlepszym sposobem na odstawienie metforminy, gdy spełniasz kryteria, jest przyjęcie odpowiednich nawyków.

Ogólnie rzecz biorąc, zmiany, które należy wprowadzić, obejmują:

• Regularne ćwiczenia;
• Zmniejszenie spożycia węglowodanów;
• Utrzymanie zdrowej wagi;
• Rzucenie palenia i nie nadużywanie alkoholu.

Metformina – inne dostępne opcje i alternatywy

Czasami możliwe jest zastąpienie metforminy innymi lekami. Zaleca się to w przypadkach, w których występują bardzo uciążliwe skutki uboczne, ale pacjent nie jest w stanie całkowicie odstawić leków przeciwcukrzycowych.

Możliwe zamienniki to:

• Prandin® lub Repaglinid.
• Kanagliflozyna lub Invokana®.
• Dapagliflozyna lub Farxiga®.
• Empagliflozin® lub Jardiance®.
• Actos® lub Pioglitazon®.

Istnieją również rośliny lecznicze, które można stosować w celu zmniejszenia objawów cukrzycy. Należą do nich gorzki melon, kozieradka, ocet jabłkowy, aloes i neem. Każdą z tych opcji musi zaaprobować lekarz.

Najważniejszą kwestią jest ściśle współpracować z lekarzem. W przeciwnym razie objawy cukrzycy mogą nie tylko się nasilić, ale mogą też wystąpić inne powikłania.