Nadmiar kortyzolu: wszystko, co musisz wiedzieć na ten temat

Kortyzol to ważny hormon w naszym organizmie w sytuacjach stresowych. Daje nam energię niezbędną do stawienia im czoła. Jednak nadmiar kortyzolu może zaszkodzić organizmowi.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Leonardo Biolatto.

Ostatnia aktualizacja: 27 maja, 2022

Czy wiesz, czym jest nadmiar kortyzolu? Nasi przodkowie wykorzystywali ten wzrost hormonu, aby uciekać przed niebezpieczeństwem ze strony dzikich zwierząt, ale obecnie funkcje i rola stresu uległy zmianie.

Kortyzol to hormon wytwarzany i wydzielany przez gruczoły znajdujące się nad każdą nerką, zwane nadnerczami. Kiedy organizm potrzebuje więcej energii do wykonywania określonych zadań w sytuacjach stresowych, mózg wysyła sygnał do tych gruczołów, powodując uwalnianie kortyzolu.

Wszyscy mamy określony poziom kortyzolu we krwi, który zależy od sytuacji, w jakich się znajdujemy. Jednak nadmiar kortyzolu może powodować szkodliwe problemy zdrowotne.

Co powoduje nadmiar kortyzolu w organizmie?

Kortyzol jest hormonem stresu. Kiedy przechodzimy przez stresującą sytuację, taką jak długotrwały post lub ucieczka przed niebezpieczeństwem, dochodzi o wydzielania tego hormonu.

Kortyzol to hormon hiperglikemiczny, czyli taki, który nakazuje organizmowi produkcję i uwalnianie glukozy. Znajdujący się we krwi cukier może być dzięki temu wykorzystany przez tkanki do produkcji energii, której potrzebują w stresie.

Ostatecznym celem kortyzolu jest dostarczenie organizmowi większej ilości energii. Ponadto kortyzol odgrywa rolę w równowadze soli i wody w organizmie, a także w kontroli ciśnienia krwi.

Na poziomie mózgu hormon ten reguluje również cykl snu i czuwania, ponieważ w stresującej sytuacji musimy zachować czujność, aby działać szybko i trzeźwo. Z drugiej strony wspomaga też procesy pamięci i koncentracji.

Co się dzieje, jeśli mam nadmiar kortyzolu?

Długotrwały post czy ucieczka przed zwierzęciem, które może nas skrzywdzić, nie jest już problemem w naszych czasach. Pojawiły się jednak nowe rodzaje stresu, bardziej psychologiczne, na przykład w pracy lub w szkole.

Mózg nie rozróżnia tych typów stresu i działa tak samo we wszystkich sytuacjach, aktywując kortyzol. Jednak efekty, które kortyzol wywoływał w dawniejszych czasach w celu naładowania ciała energią, nie są już tak pożądane w sytuacji stresu psychologicznego.

Kortyzol ładuje do naszej krwi glukozę i nadmiernie mobilizuje tłuszcze i białka. Poza tym hamuje produkcję insuliny, która jest hormonem odpowiedzialnym za wprowadzanie glukozy z krwi do komórek.

Podwyższony poziom glukozy we krwi i insulinooporność mogą prowadzić do cukrzycy i chorób układu krążenia. Z drugiej strony tłuszcze odkładające się w jamie brzusznej sprzyjają otyłości. Widzimy zatem, jak nadmiar kortyzolu wpływa na rozwój współczesnych chorób cywilizacyjnych.

Przyczyny nadmiaru kortyzolu, poza stresem

Nie tylko stres wytwarza nadmiar kortyzolu. Istnieją choroby, które pobudzają nadnercza do nadmiernego wydzielania tego hormonu, takie jak:

• Zespół Cushinga: mózg przekazuje do nadnerczy polecenie uwolnienia kortyzolu, czasami z powodu istnienia guza mózgu.
• Nadczynność nadnerczy: nadnercza działają bardziej intensywnie niż powinny, na skutek zewnętrznej stymulacji lub wewnętrznych mechanizmów komórkowych.
• Ektopowa synteza ACTH: ACTH to sygnał, aby nasz mózg aktywował produkcję i uwalnianie kortyzolu w nadnerczach. Pewne rodzaje guzów, takie jak niektóre nowotwory płuc, mogą syntetyzować i wydzielać tę substancję.
• Jatrogenny zespół Cushinga: zwiększenie stężenia kortyzolu może być spowodowane przewlekłym przyjmowaniem farmakologicznych kortykosteroidów.

Co należy zrobić, jeśli mam nadmiar kortyzolu?

Stres życia codziennego powoduje, że mamy wyższy niż normalnie poziom kortyzolu, jednak jeśli nie zostanie osiągnięty poziom patologiczny, nie ma potrzeby podejmowania leczenia. W takich sytuacjach ważne jest, aby zmniejszyć stres poprzez ćwiczenia relaksacyjne. Można też wybrać uprawianie sportu, aby spożytkować energię, w którą kortyzol wyposaża nasze ciało.

Z drugiej strony, jeśli przewlekle przyjmujesz kortykosteroidy, wykryto u ciebie cukrzycę, osteoporozę lub cierpisz na otyłość bez żadnego wyjaśnienia, możesz mieć nadmiar kortyzolu, który jest przyczyną wszystkich tych chorób.

W takich sytuacjach ważne jest, aby udać się do lekarza jak najszybciej, ponieważ czasami ten nadmiar kortyzolu można łatwo skorygować.

Lekarz specjalista powinien również zwrócić uwagę, aby wyśledzić dokładne pochodzenie tej sytuacji i jej źródła w guzach lub narządach, które nie działają tak, jak powinny. W tym celu z pewnością zleci badania uzupełniające.