Jaki jest związek między stresem a cukrzycą?

Stres, zarówno fizyczny, jak i psychiczny, zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę. Z drugiej strony u osób żyjących z patologią stres utrudnia kontrolę poziomu glukozy we krwi.
Jaki jest związek między stresem a cukrzycą?
Mariel Mendoza

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Mariel Mendoza.

Ostatnia aktualizacja: 15 marca, 2023

Związek między stresem a cukrzycą obejmuje kilka ważnych elementów. Stres może być czynnikiem ryzyka wystąpienia cukrzycy, jak również konsekwencją chorób metabolicznych.

U osób z predyspozycjami genetycznymi wysoki poziom stresu powoduje zwiększone ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Podczas gdy u osób już żyjących z cukrzycą stres zakłóca kontrolę poziomu hemoglobiny glikozylowanej i poziomu glukozy we krwi (glikemii).

Zrozumienie stresu

Stres jest mechanizmem obronnym przed jakimkolwiek bodźcem fizycznym lub psychicznym, który ma tendencję do naruszenia homeostazy organizmu. W takich sytuacjach aktywuje się oś hormonalna podwzgórze-przysadka-przysadka-nadnercza, co pozwala organizmowi dostosować się do sytuacji szczególnego zapotrzebowania energetycznego.

Podczas stresu dochodzi do szeregu regulacji uruchamianych przez mechanizmy nerwowe i hormonalne.

W autonomicznym układzie nerwowym dominuje układ współczulny, co skutkuje zwiększonym wydzielaniem adrenaliny i noradrenaliny. Z kolei aktywność osi hormonalnej podwzgórze-przysadka-nadnercza skutkuje zwiększonym uwalnianiem glikokortykosteroidów, z przewagą kortyzolu.

Stres i cukrzyca: nadnercza
Nadnercza wydzielają więcej kortyzolu w sytuacjach stresowych. Wpływa to na działanie insuliny.

Podoba Ci się ten artykuł? Możesz także przeczytać: Dieta wegetariańska dla pacjentów z cukrzycą: wskazówki dotyczące planowania

Związek między stresem a cukrzycą a hiperglikemia

Kortyzol (często nazywany hormonem stresu) a także adrenalina są głównymi efektorami objawów związanych ze stresem. Kortyzol, adrenalina, glukagon i hormon wzrostu to hormony kontrregulacyjne. Oznacza to, że mają działanie odwrotne do wywieranego przez insulinę.

Wzrost hormonów kontrregulacyjnych skutkuje hiperglikemią i obwodową opornością na działanie insuliny. To wyjaśnia związek między stresem i cukrzycą, jeśli chodzi o genezę tej choroby.

Hiperglikemia występuje, ponieważ kortyzol prowadzi do degradacji glikogenu wątrobowego i mięśniowego. Glikogen jest formą magazynowania glukozy w tkankach. Jednak pod wpływem stresu i na skutek działania kortyzolu tkanki uwalniają glukozę do krwi.

Ponadto dochodzi do zwiększonej produkcji glukozy w wątrobie z aminokwasów i czynników rozkładających trójglicerydy. Efektem końcowym jest ponownie hiperglikemia.

Wreszcie obwodowa oporność na insulinę powstaje na skutek hamowania zależnego od insuliny transportera glukozy. Receptor ten w normalnych warunkach umożliwia wejście glukozy do tkanki tłuszczowej i mięśni poprzecznie prążkowanych. Po jego zahamowaniu glukoza nadal krąży we krwi.

Możesz być zainteresowany: Odżywianie i zalecenia w cukrzycy typu 2

Uszkodzenie neuronów spowodowane hiperglikemią stresową

W przypadku stresu związanego z ostrym urazem (choroby podstawowe, urazy lub operacje) ogólnoustrojowy stan zapalny dodaje swój szkodliwy wpływ. Są to sytuacje zwiększonego uwalniania cytokin prozapalnych, takich jak czynnik martwicy nowotworu-alfa i interleukina-1.

Czynniki te prowadzą do zwiększonego wychwytu glukozy w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym. W związku z tym neurony stają się bardziej podatne na uszkodzenia spowodowane hiperglikemią.

Nie tylko hiperglikemia

Chociaż prawdą jest, że stres może wywoływać cukrzycę u osób predysponowanych, jest to choroba przewlekła, związana z innymi czynnikami. Stres to po prostu jeszcze jeden element wyzwalający.

Cukrzyca wynika z defektu wydzielania lub działania insuliny, co powoduje utrzymującą się hiperglikemię. Jednak, podobnie jak w przypadku każdej choroby przewlekłej, duży odsetek ryzyka przypisuje się niezdrowym nawykom związanym ze stylem życia, takim jak nieodpowiednia dieta, siedzący tryb życia i nieregularne wzorce snu.

Radzenie sobie ze stresem i cukrzycą

Przewlekły stres może wywoływać cukrzycę nie tylko poprzez mechanizmy hormonalne. Wiąże się również z przyjęciem niezdrowych nawyków dotyczących stylu życia, które dodatkowo zwiększają ryzyko hiperglikemii. Te nawyki związane ze stylem życia i wywołane stresem obejmują niewłaściwą dietę, palenie i nadmierne spożywanie alkoholu.

Ponadto nieprawidłowe poziomy hormonów mają związek z przyrostem masy ciała i zwiększonym stosunkiem talii do bioder. Stosunek talii do bioder stanowi ważny wskaźnik cukrzycy i prawdopodobieństwa wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Techniki radzenia sobie ze stresem, takie jak zwracanie uwagi na oddech, rozluźnienie mięśni, restrukturyzacja funkcji poznawczych, aktywność fizyczna i wsparcie społeczne, mają kluczowy wpływ na kontrolę glukozy. American Diabetes Association zaleca dbanie o umysł i ciało osobom żyjącym z tą chorobą.

Aby zmniejszyć stres, Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne zaleca:

  • Ćwicz co najmniej 30 minut dziennie.
  • Szukaj wsparcia społecznego u przyjaciół lub rodziny.
  • Spróbuj medytacji lub uważności.
  • Zajmij się hobby lub poszukaj go.
  • Utrzymuj zbilansowaną dietę.
  • Uzyskaj wystarczającą ilość i odpowiednią jakość snu.
Stres i cukrzyca
Wysoki poziom stresu komplikuje nawet codzienne czynności uważane za zdrowe. Trudniej jest dobrze się odżywiać, odpoczywać i ćwiczyć.

Zarządzanie cukrzycą wymaga również zdrowych nawyków związanych ze stylem życia

Wiele źródeł długotrwałego stresu ma podłoże psychiczne. Umysł często reaguje na zdarzenia, które są nieszkodliwe, tak jakby były realnym zagrożeniem. U osób, które nie mają cukrzycy ani genetycznych predyspozycji do tej choroby, bodźce te mogą być przekierowywane. Jednak w innych przypadkach wyzwala się hiperglikemia.

Ponadto osoby ze stresem częściej mają niezdrowe nawyki związane ze stylem życia. Zwykle piją napoje alkoholowe, mniej ćwiczą i nie planują posiłków. Cukrzyca typu 2 ma związek z czynnikami środowiskowymi, takimi jak otyłość, siedzący tryb życia, dieta bogata jednocześnie w tłuszcze i węglowodany, palenie tytoniu, nieprawidłowy poziom cholesterolu i wysokie ciśnienie krwi. Za tym wszystkim często stoi stres. Osoby z cukrzycą, które zgłaszają, że są zestresowane, przyjmują nieodpowiednie leki i nie przestrzegają zasad zdrowego stylu życia.

Ponadto przewlekły stres jest czynnikiem ryzyka innych chorób przewlekłych, takich jak choroby układu krążenia. Jest więc jasne, że podejście do pacjentów żyjących z cukrzycą i stresem jest złożone. Same leki nie wystarczą, ale trzeba wprowadzić mechanizmy redukcji lęku i głębokie zmiany w stylu życia.


Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.



Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.