Żywność wzbogacona - czy wiesz, co oznacza ten konkretny termin?
Ostatnio coraz częściej pojawiają się na sklepowych półkach produkty opatrzone etykietą: żywność wzbogacona. Co to tak naprawdę oznacza? Hasło to widnieje na wielu różnych opakowaniach – od produktów nabiałowych po makarony, napoje owocowe i warzywne, płatki śniadaniowe, chleb itp.
Czy żywność wzbogacona rzeczywiście jest zdrowsza i potrzebujemy jej, aby nasz organizm mógł prawidłowo funkcjonować? Czy powinniśmy stawiać na całkowicie naturalną żywność czy taką, która została uzupełniona o witaminy, składniki mineralne i niektóre inne substancje? Odpowiedź na te pytania znajdziesz w dalszej części artykułu.
Żywność wzbogacona – co to takiego?
Żywność wzbogaconą można podzielić na dwie podstawowe grupy:
- Produkty wzbogacone o składniki odżywcze, których pierwotnie nie posiadały. Powszechnie uważa się, że taki produkt jest zdrowszy i częściej powinniśmy po niego sięgać. Nie jest to jednak do końca prawda.
- Produkty, do których dodano składniki odżywcze w celu wyrównania strat nutrientów powstałych podczas procesu produkcji. Na przykład podczas pasteryzacji soków giną zawarte w nich witaminy albo w trakcie obróbki ziarna następuje utrata kwasu foliowego i witamin z grupy B. Z kolei do mleka dodaje się witaminę D
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała “Przewodnik dotyczący wzbogacania produktów w mikroelementy”. Wytyczne zostały określone z perspektywy zdrowego żywienia i zdrowia publicznego w celu dostarczenia praktycznych wskazówek odnośnie tego, jak należy wdrażać, monitorować i oceniać proces wzbogacania produktów żywnościowych.
Dlaczego do żywności dodaje się substancje wzbogacające?
Wzbogacanie żywności powszechnie stosuje się od wielu dziesięcioleci w celu ograniczenia występowania niektórych niedoborów witamin i składników mineralnych. Okazuje się, że metoda ta w znacznym stopniu poprawiła zdrowie i jakość życia milionów ludzi na całym świecie.
Tak wielkie powodzenie wzbogacania żywności wiąże się bez wątpienia z faktem, iż dodanie odpowiednich substancji odżywczych do gotowych produktów żywnościowych nie wymaga od konsumenta wprowadzania żadnych zmian w dotychczasowych nawykach żywieniowych. Ponieważ zdrowe diety i plany żywieniowe je zakładają, nie cieszą się one przez to wielką popularnością.
Żywność wzbogacona w prosty sposób umożliwia zwiększenie spożycia określonych składników odżywczych. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w ubogich regionach świata, gdzie ludność nie ma dostępu do zdrowej, pełnowartościowej żywności.
Przeczytaj koniecznie: Niedobór witaminy C – 8 sygnałów, że masz jej za mało
Najczęściej stosowane substancje wzbogacające
Większość produktów dostępnych w supermarketach została o coś wzbogacona. Najczęściej są one uzupełniane o substancje bioaktywne, takie jak:
Jod
Większości z nas jod kojarzy się z tarczycą. Rzeczywiście – jest on niezbędny do produkcji hormonów tarczycy odpowiedzialnych za regulację wzrostu i procesów metabolicznych. Warto jednak wiedzieć, że ten składnik mineralny znajduje się niemalże w każdej komórce naszego ciała.
Jego niedobór niekorzystnie wpływa na sprawność intelektualną oraz może powodować wrodzoną nadczynność tarczycy u niemowląt i dzieci bądź charakterystyczne wola u dorosłych.
Jod naturalnie znajduje się w wielu produktach pochodzących z morza. Znajdziemy go w rybach, owocach morza i algach. Z jego niedoborem zmagają się głównie osoby zamieszkujące z dala od wybrzeża, które na co dzień nie mają dostępu do świeżych ryb, owoców morza i alg.
Nie dziwi więc fakt, że pierwszym krajem, który zaczął masowo wzbogacać żywność w jod była Szwajcaria – górzysty kraj bez dostępu do morza, a w ślad z nim poszedł północnoamerykański stan Michigan usytuowany w głębi kontynentu.
Żywność wzbogacona w kwas foliowy
Kwas foliowy jest witaminą niezbędną do produkcji, naprawy DNA oraz prawidłowego podziału komórek.
Wzbogacanie mąki pszennej i kukurydzianej kwasem foliowym stosuje się w ponad 80 krajach w celu zapobiegania uszkodzeniom cewy nerwowej u kobiet w wieku rozrodczym.
Na początku lat 70. ubiegłego wieku odnotowano możliwą zależność między żywieniem a występowaniem wad cewy nerwowej. Jest to wada, która wykształca się w bardzo wczesnym okresie rozwoju zarodka, wpływając na prawidłowy rozwój mózgu, rdzenia kręgowego i kręgosłupa zarodka.
Już w połowie lat 70. wykorzystano ten związek między kwasem foliowym a wadami wrodzonymi płodu jako podstawę do pierwszych badań klinicznych. Wykazały one, iż suplementacja kwasu foliowego może być skuteczną strategią redukcji częstotliwości występowania wad cewy nerwowej.
Co więcej, udowodniono, że syntetyczny kwas foliowy wchłania się lepiej w porównaniu do tego zawartego w warzywach. Nie oznacza to jednak, że powinniśmy zrezygnować z produktów, które zawierają go w formie naturalnej. Znajdziemy go między innymi w zielonych warzywach:
- sałacie
- szpinaku
- szparagach
- kapuście
- brokułach
- brukselce
- bobie
- zielonym groszku
Błonnik pokarmowy
Znajdziemy go w gotowych produktach pod nazwą: pektyny, guar czy celuloza. Substancja ta, chociaż nie jest wchłaniana przez ściany jelit, pełni ważne funkcje w organizmie: oczyszcza, dba o zdrowie układu pokarmowego, poprawia trawienie, chroni układ krwionośny, stabilizuje poziom cukru we krwi, wycisza uczucie głodu, zapobiega zaparciom itp.
Przeczytaj również: Błonnik – produkty, które mogą pomóc ci schudnąć
Żywność wzbogacona w lecytynę
Lecytyna to mieszanina fosfolipidów, która usprawnia pracę mózgu oraz ułatwia trawienie tłuszczów. Wpływa również na przemianę materii, zmniejsza uczucie zmęczenia, zapobiega miażdżycy, opóźnia proces starzenia, wzmacnia układ nerwowy oraz chroni przed skutkami stresu.
Najlepsze naturalne źródła lecytyny to żółtka jaj, olej rzepakowy, produkty sojowe, sezam, fasola, orzechy włoskie, orzeszki ziemne, wątróbka itp.
Kwasy tłuszczowe z grupy omega 3
Kwasy tłuszczowe omega 3 mają zbawienny wpływ na zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Zapobiegają rozwojowi chorób związanych z krążeniem krwi, wzmacniają serce. Ponadto likwidują stany zapalne, wspomagają funkcjonowanie układu nerwowego, obniżają poziom trójglicerydów we krwi itp.
W naturalnej postaci znajdziemy je między innymi w tłustych rybach morskich i owocach morza, a także w olejach: lnianym i z orzechów włoskich.
Witaminy i składniki mineralne
Chodzi tu o cały wachlarz witamin i składników mineralnych, bez których nasz organizm nie mógłby prawidłowo funkcjonować na co dzień. Na przykład:
- witaminy z grupy B poprawiają zdolności intelektualne, a także stan włosów, skóry i paznokci
- kwas askorbinowy, czyli witamina C, wspomaga odporność
- witamina E zwalcza wolne rodniki
- witamina D wzmacnia kości, a witamina K – naczynia krwionośne
- wapń wspomaga prawidłowy przebieg procesu krzepnięcia krwi, skurczy mięśni, poprawia funkcje układu nerwowego, reguluje rytm pracy serca; ponadto jest budulcem kości i szkliwa
- fosfor wchodzi w skład kwasów nukleinowych oraz zapewnia energię do pracy neuronów
- magnez spełnia ważną rolę w procesie przekazywania informacji między mięśniami a neuronami, uczestniczy w budowie zębów i kości, działa przeciwstresowo, a także przyspiesza wchłanianie wapnia w układzie pokarmowym
- żelazo jest niezbędne w procesie tworzenia czerwonych krwinek, jest ważne dla układu odpornościowego, odpowiada za stan włosów, skóry i paznokci
Inne substancje wzbogacające żywność
Innymi często stosowanymi substancjami wzbogacającymi żywność są także białka, aminokwasy i peptydy. Zapewniają one prawidłową budowę tkanej, przyspieszają metabolizm, a także ułatwiają przyswajanie rozmaitych składników mineralnych.
Najlepszym sposobem na uniknięcie niedoborów witamin i składników mineralnych jest konsultacja ze specjalistą ds. zdrowego żywienia. Wskaże ci on produkty, których spożycie powinieneś zwiększyć oraz te, które są w twojej diecie niepotrzebne. Pamiętajmy, że we wszystkim należy zachować umiar. Nadmiar nutrientów również nie jest dobry i może bardzo nam zaszkodzić!
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Allen, L. H., De Benoist, B., Dary, O., & Hurrell, R. (2017). Guías para la fortificación de alimentos con micronutrientes.
- Smithells RW, Sheppard S, Schorah CJ. Vitamin deficiencies and neural tube defects. Arch Dis Child. 1976 Dec;51(12):944-50. PubMed PMID: 1015847; PubMed Central PMCID: PMC1546171.
- Zimmermann MB. Research on iodine deficiency and goiter in the 19th and early 20th centuries. J Nutr. 2008 Nov;138(11):2060-3. PubMed PMID: 18936198.
- Czeizel, A.E., et al., Prevention of neural-tube defects with periconceptional folic acid, methylfolate, or multivitamins? Ann Nutr Metab, 2011. 58(4): p. 263-71.
