Łańcuch behawioralny: co to jest i jak działa?
Łańcuch behawioralny to bardzo przydatna technika uczenia osoby wykonywania złożonych zadań. To znaczy, że świetnie sprawdza się w sekwencjach czynności, które należy wykonać jedna po drugiej, aby zrealizować dany cel.
Narzędzie to znajduje szerokie zastosowanie z dziećmi i osobami o różnych zdolnościach. Jednak można je również stosować u zdrowych osób dorosłych, a nawet samodzielnie w celu zdobycia nowej wiedzy.
Istnieje niezliczona ilość czynności, których można się nauczyć stosując tę metodę. Od najprostszych (jak zakładanie kurtki lub mycie zębów) po zapamiętywanie choreografii lub naukę gotowania przepisu. Jeśli chcesz wiedzieć, jak stosować łańcuch behawioralny, zapraszamy do dalszej lektury!
Co to jest łańcuch behawioralny?
Łańcuch to technika z zakresu psychologii behawioralnej. Zgodnie z tym paradygmatem, oferując wzmocnienie po każdym pożądanym zachowaniu, zwiększamy częstotliwość jego występowania i utrwalamy naukę. W przypadku łańcuchowania celem jest nauczenie serii powiązanych ze sobą zachowań, które prowadzą do końcowego rezultatu.
Innymi słowy, z serii prostych odpowiedzi można wygenerować złożone zachowanie. Osiąga się to poprzez wzmacnianie każdego kroku, które z kolei stanowi bodziec dyskryminacyjny (sygnał) do zainicjowania kolejnego.
Dla przykładu, nauka mycia zębów wymaga wykonania szeregu czynności: wzięcie szczoteczki do zębów, nałożenie pasty, umycie górnych i dolnych zębów, oczyszczenie języka, napełnienie szklanki wodą, płukanie… Łańcuchowanie łączy te poszczególne kroki, aby osiągnąć naukę kompletnego zachowania.
Sądzimy, że spodoba ci się również ten artykuł: Zdrowe nawyki podczas okresu odosobnienia
Jak zastosować łańcuch behawioralny
Aby zastosować łączenie łańcuchowe w praktyce, w pierwszym krok przeprowadza się analizę zadania. Oznacza to, że musisz podzielić złożone zachowanie na małe, proste kroki, które należy wykonać – tak jak zrobiliśmy to w przypadku mycia zębów. Następnie te etapy pośrednie połączymy w łańcuch, aby zakończyć proces uczenia się.
W kolejnym kroku musisz zdecydować, jakie wzmocnienia zastosujesz. Jak już wspomnieliśmy, aby zachowanie zostało wyuczone, utrwalone i powtórzone, musi nastąpić wzmocnienie.
Chodzi o jakiś przyjemny lub pozytywny bodziec dla osoby. W zasadzie jest to nagroda, która następuje po wykonaniu zadania. Może to być towarzyska (np. pochwała lub gratulacje) lub materialna (np. naklejka lub smakołyk).
Po trzecie, będziesz musiał wybrać, jaki rodzaj łańcuchów behawioralnych zamierzasz wdrożyć. Istnieje kilka różnych sposobów zastosowania tej techniki.
Do przodu
Polega to na rozpoczęciu od nauczania kroku początkowego i stopniowym kontynuowaniu kolejnych kroków. Wzmocnienie lub nagrodę przyznaje się za każdym razem, gdy osoba ukończy dany krok.
Na przykład, aby nauczyć dziecko zakładania spodni, należy wykonać następującą sekwencję:
- Najpierw uczy się je trzymać spodnie obiema rękami za końce paska.
- Następnie dziecko uczy się wkładać prawą stopę w prawą nogawkę.
- Kontynuuje, wkładając lewą stopę w drugą nogawkę.
- Następnie podciąga spodnie aż do pasa.
- Następnie zapina zamek.
- W końcu zapina spodnie.
Tych kroków naucza się pojedynczo, poświęcając jedną próbę dla każdego kroku do nauczenia. Ponadto każdy skompletowany element otrzymuje wzmocnienie.
Pokazujesz 1, potem 1-2, potem 1-2-3… na koniec 1-2-3-4-5-6.
Do tyłu
W tym przypadku zaczynamy od końca i postępujemy wstecz, pokazując wcześniejsze kroki. Na przykład wyobraź sobie, że uczymy dziecko pisać słowo „pies” :
- Zaczynamy od napisania całego słowa, z wyjątkiem ostatniej litery. Dziecko będzie musiało uzupełnić brakujące „s”.
- Następnie piszemy słowo, w którym brakuje dwóch ostatnich liter: „pi”. Dziecko będzie musiało uzupełnić „e” i „s”.
- Kontynuujemy odejmowanie kolejnych liter, aż dojdziemy do końca. W tym momencie dziecko napisze całe słowo.
W tym przypadku również łączymy szereg kroków, których należy się nauczyć, ale zaczynamy od końca, aż dojdziemy do początku.
Uczysz 3, potem 3-2, w końcu 3-2-1.
Podoba Ci się ten artykuł? Możesz także przeczytać: Proste nawyki, które możesz zmienić, aby poprawić swoje zdrowie
Całkowite łączenie zadań
W tej metodzie uczy się w całości całej sekwencji działań, bez wzmacniania po każdym wykonanym kroku. Osobę następnie prosi się o wykonanie całego zadania w jednej próbie. Wzmocnienie uzyskuje się dopiero po zakończeniu całej sekwencji.
Twój schemat polegałby na bezpośrednim nauczaniu 1-2-3-4.
Metoda czysta częściowa
W tym przypadku kroków uczy się jeden po drugim i następują w kolejności progresywnej (jak w przypadku łączenia w przód). Aby jednak otrzymać wzmocnienie, wystarczy wykonać tylko ćwiczony krok, a nie poprzednie.
Uczysz 1, potem 1-2, potem 1-2-3… na koniec 1-2-3-4-5-6.
Częściowo progresywne wzmocnienie
W tym przypadku wzmocnienie jest bardziej stopniowe. Kroki są nauczane każdy z osobna, ale także w ich kombinacji.
Uczysz 1, potem 2, potem 1-2, potem 3, potem 1-2-3, teraz 4, i w końcu 1-2-3-4.
Łańcuch behawioralny to nadzorowany proces
Łańcuch behawioralny jest bardzo użytecznym narzędziem dla wszystkich typów uczenia się, ale należy wziąć pod uwagę pewne zmienne. Na przykład najlepiej, aby wzmocnienia były zróżnicowane i miały charakter społeczny. Ponadto należy zaczynać od zachowań, które osoba już opanowała, aby to było łatwiejsze.
Proces uczenia się jest monitorowany, aby uniknąć błędów i może być konieczne zaoferowanie pewnych pomocy, które się usuwa, gdy dana osoba już ich nie potrzebuje. Wreszcie, ważne jest, aby ćwiczyć w różnych kontekstach i przy użyciu różnych materiałów.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Cooper, J., Heward, W., Heron, T. (2019). Análisis Aplicado de la conducta. 2da ed. ABA España.
- Ruiz Fernández, M. A., Díaz García, M. I., & Villalobos Crespo, A. (2012). Manual de técnicas de intervención cognitivo conductuales. Madrid: Desclée de Brouwer.