Ograniczające przekonania: wskazówki, jak się od nich uwolnić

Ograniczające przekonania nie sprowadzają się do sfery myślenia, ale raczej warunkują nasze działania. Poznaj trzy wskazówki, jak je pokonać.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Maria Fatima Seppi Vinuales.

Ostatnia aktualizacja: 23 maja, 2023

„Jeśli w to wierzysz, to w to wierzysz”. Poza pewnymi niuansami, które można wprowadzić do tego stwierdzenia, wyrażenie to podsumowuje siłę, z jaką myśli wpływają na nasze działania. A faktem jest, że bardzo często ograniczające przekonania i to, co nieustannie brzmi w naszych umysłach, staje się samospełniającą się przepowiednią.

Na przykład, jeśli ktoś uważa, że nie jest w stanie przemówić publicznie, aby wyjaśnić projekt, wpada w błędne koło myśli, w którym wyobraża sobie, że ponosi porażkę, popełnia błąd i jest pośmiewiskiem publiczności. Więc jeśli spróbuje, stres w końcu zadziała na niekorzyść. A jeśli nie spróbuje, potwierdzi swoje ograniczające przekonania, że nie jest w stanie tego zrobić.

Ograniczające przekonania są pułapką i więzieniem, obniżając potencjał i wydajność. Co możemy zrobić, aby się ich pozbyć? Zobaczmy.

Czym są ograniczające przekonania?

Walka z ograniczającymi przekonaniami jest przedmiotem zainteresowania psychologii poznawczej. To teoretyczne podejście zakłada, że zachowanie bezpośrednio wiąże ze sposobem, w jaki postrzegamy świat.

Jednym z głównych referentów tego postulatu jest Aaron Beck, ekspert w dziedzinie zaburzeń depresyjnych. Wiele z tych przekonań lub błędów w myśleniu leży u podstaw różnych zaburzeń.

Uszczegóławiając nieco bardziej, na czym polegają ograniczające przekonania, powiedzielibyśmy, że chodzi o poglądy, które uniemożliwiają, hamują, utrudniają lub blokują człowieka w jego rozwoju. Mogą odnosić się do siebie samego (w kategoriach własnych możliwości: „Nie jestem w stanie tego zrobić”) lub do tego, na co się zasługuje ( „Nie zasługuję na szczęście”).

Wiele z tych przekonań opiera się na zniekształceniach poznawczych, czyli na błędzie w momencie selekcji i interpretacji informacji. Istnieją różne rodzaje uprzedzeń, które mogą powielać i wzmacniać ograniczające przekonania.

Niebezpieczeństwo polega na tym, że z czasem ulegają one konsolidacji i wzmocnieniu.

Kilka nurtów teoretycznych podkreśla znaczenie wczesnych doświadczeń w kształtowaniu się ograniczających przekonań w odniesieniu do poczucia wartości i samooceny człowieka. Jeśli więc przez całe życie byliśmy pod presją społeczną, aby być kimś nic nieznaczącym, podważy to nasze możliwości postrzegania siebie jako zdolnych do stawiania czoła wyzwaniom.

3 wskazówki, jak pokonać ograniczające przekonania

Ograniczające przekonania mają moc wskazywania nam, do czego nie jesteśmy zdolni. Jednak ich największym złem jest to, że pokazują nam oba scenariusze. Pierwszy ukazuje to, gdzie chcielibyśmy być i co chcielibyśmy robić, ale drugi narzuca to, czego nie zrobimy ani nie osiągniemy.

Dlatego wywołują dyskomfort, frustrację i udrękę. Przeanalizujmy kilka rad, jak rzucić im wyzwanie i uwolnić się od ograniczających przekonań.

1. Zidentyfikuj ograniczające przekonania i zakwestionuj je

Wiele ograniczających przekonań przybiera tak naturalny charakter, że wydaje się, iż istniały od zawsze. Odtwarzamy je jak w bezwładzie, nie zastanawiając się nawet, skąd się wzięły i czemu służą. Tak więc pierwszy krok polega na ich identyfikacji w celu ich zakwestionowania.

Przekonamy się, że wiele z nich jest obecnych i powtarzanych w nieskończoność, w kategoryczny i narzucający sposób.

Musimy pójść o krok dalej i zadać sobie pytanie, dlaczego powtarzamy to czy tamto. Czasami odpowiedzi będą dotyczyły konkretnego doświadczenia, które rozszerzyło się na inne sytuacje. Natomiast w innych przypadkach może się okazać, że taki pogląd bierze się z czegoś, co ktoś nam kiedyś powiedział. Czasami ograniczające przekonania wynikają też ze zbyt wysokich oczekiwań podczas porównywania się z innymi.

Kwestionując je, dobrze jest też poddać je próbie, zrelatywizować. Na przykład, czy ktoś naprawdę jest bezużyteczny, ponieważ denerwuje się podczas publicznego przemawiania? Na pewno nie. Ta osoba może mieć wiele innych mocnych stron.

Oto kilka istotnych pytań, które należy sobie zadać:

• Czy boli mnie myślenie w ten sposób?
• Jakie korzyści daje mi myślenie w ten sposób?
• Co mogłoby się zmienić, gdybym zmienił sposób, w jaki myślę?
• Jakie są zalety i wady dalszego utrzymywania tego przekonania?

2. Pomyśl o alternatywnych propozycjach dla ograniczających przekonań

W tym samym czasie, gdy identyfikujemy ograniczające i dysfunkcyjne przekonania, powinniśmy pomyśleć o tym, jakie byłyby nowe i lepsze myśli. Przekonania nie są tobą, więc nie dawaj im więcej miejsca niż faktycznie zajmują.

Pomocne jest zadawanie sobie następujących pytań:

• Jakie nowe przekonanie mógłbym wprowadzić, aby przestać się tak czuć?
• Co pomogłoby mi myśleć inaczej?
• Co by się stało, gdybym spróbował?

3. Zaakceptuj siebie i mów do siebie pozytywnie

Istnieje wiele ograniczających przekonań, które blokują nas w realizacji naszych celów. Ale prawdą jest również, że musimy nauczyć się poznawać i szanować siebie takimi, jakimi jesteśmy.

Ważne jest, abyśmy zaczęli zmieniać sposób, w jaki mówimy i zwracamy się do siebie. Jeśli zawsze mówimy sobie „jaki jestem bezużyteczny, to ci się przytrafia, bo jesteś bezwartościowy”, w końcu w to uwierzymy. Musimy więc ćwiczyć łagodniejsze, bardziej pozytywne sposoby.

Na koniec warto zauważyć, że poza tymi praktykami i pytaniami, które możemy sobie zadać, warto poszukać pomocy specjalisty. Terapeuci kognitywni pracują nad dysfunkcyjnymi wzorcami myślowymi. Poprowadzą cię w tej zmianie w kierunku innych, bardziej funkcjonalnych i adaptacyjnych wzorców myślowych. W tym celu wykorzystają pewne techniki przeprogramowania.

Przykłady najczęstszych ograniczających przekonań

Nie zdając sobie z tego sprawy, w codziennym życiu wielu z nas powtarza je jako niepodważalne prawdy. Oto wybrane najczęstsze ograniczające przekonania.

„Jeśli nie mogłem tego zrobić wcześniej, nie będę w stanie zrobić tego teraz”

Istnieją ograniczające przekonania, które wywodzą się z wcześniejszych doświadczeń i mają tak duży wpływ, jak piętno. Fakt z przeszłości pojawia się jako determinujący i warunkujący naszą przyszłość.

Jednak zawsze należy myśleć, że nie tylko okoliczności mogą się zmienić, ale także nasze dostępne zasoby. Więc możesz nie być w stanie prowadzić samochodu bez zatrzymywania się na każdym rogu w wieku 25 lat, ale możesz to zrobić w wieku 35 lat.

„To dla mnie niemożliwe”

Kolejne ograniczające przekonanie, podobne do poprzedniego. Cel jest postrzegany jako coś nierealnego, utopijnego do osiągnięcia. W ten sposób próba jego osiągnięcia jest natychmiast udaremniona.

“Jest już za późno”

Przekonanie to opiera się na uprzedzeniach wynikających z wieku lub upływu czasu. Na przykład ktoś uważa, że jest za stary, aby zmienić pracę lub rozpocząć nowy zawód. Pytanie, które należy zadać, brzmiałoby, kiedy jest za późno lub wystarczająco wcześnie.

„Nie dam rady”

Zamiast podkreślania tych rzeczy, które mogą nam pomóc w osiągnięciu celu, skupiamy się tylko na naszych ograniczeniach. Skąd będziemy wiedzieć, czy jesteśmy zdolni, czy nie, jeśli nawet nie spróbujemy?

Ograniczające przekonania uniemożliwiają nam realizację pragnień

Ograniczające przekonania nie sprowadzają się do zakresu myśli, ale warunkują nasze działania i sposób, w jaki się czujemy. Najbardziej szkodzą przez to, że nie pozwalają nam uświadomić sobie, czego naprawdę chcemy, pozostawiają nas w krainie frustracji i blokują pójście naprzód.

Praca nad ograniczającymi przekonaniami nie oznacza idealizowania lub ignorowania rzeczywistych ograniczeń lub czynników warunkujących, z którymi się spotykamy. Nie chodzi tu o romantyczność w kwestii egzystencjalnych.

Naszym celem powinno być zidentyfikowanie zasobów i mocnych stron, a także słabych stron i zagrożeń. W ten sposób możemy przećwiczyć scenariusze i ruchy, które są bardziej realistyczne i w naszym zasięgu.

Wreszcie musimy nauczyć się patrzeć na siebie pozytywnie i przestać porównywać się z innymi. Jeśli zawsze podążamy śladami innych, będziemy mierzyć się nieodpowiednią miarą, która może jest zbyt wymagająca.