Dieta ajurwedyjska: na czym polega i jakie ma zalety?

Jest takie ajurwedyjskie przysłowie, które mówi: „Kiedy dieta nie działa, lekarstwa są bezużyteczne. Kiedy dieta jest prawidłowa, lekarstwa nie są potrzebne”. Jakie są podstawy i z czego składa się pożywienie zgodne z tą starożytną praktyką?

Napisane i zweryfikowane przez dietetyk Anna Vilarrasa.

Ostatnia aktualizacja: 24 sierpnia, 2022

Ajurweda to jedna z najstarszych tradycyjnych praktyk medycznych, która rozwinęła się na subkontynencie indyjskim. Dziś uznaje się ją za jeden z formalnych systemów opieki zdrowotnej w każdym kraju, a dieta ajurwedyjska jest jednym z jej głównych filarów.

Słowo ajurweda w sanskrycie oznacza naukę lub wiedzę o życiu. Kładzie nacisk na dobre zdrowie i zapobieganie chorobom poprzez styl życia, masaż, medytację i niektóre zioła. Poniżej przedstawiamy zasady, którymi kieruje się wchodząca w zakres tego systemu dieta ajurwedyjska.

Na czym się opiera dieta ajurwedyjska?

Dieta ajurwedyjska to raczej zdrowy sposób odżywiania, niż system, w którym niektóre pokarmy są dozwolone a inne zabronione. Głównym celem jest zachowanie równowagi u każdej osoby, ponieważ od tego zależy dobry stan zdrowia. I właśnie odpowiednio dobrane pokarmy pomagają w tej równowadze.

Według ajurwedy istnieją 3 różne typy konstytucyjne dosha, które definiuje się jako serię cech, które posiada każda osoba. Opierają się również na takich aspektach, jak skład ciała, charakter lub dominujący element. Wiedza na temat przeważającej dosha daje z kolei ludziom klucz do optymalnego rozwoju w swoim życiu.

3 typy konstytucyjne: Vata, Pitta i Kapha

Poszczególne typy dosha wyróżniają się następującymi cechami:

• Vata: bystry, elastyczny i kreatywny umysł. Zwykle to ludzi chudzi i szczupli, również z tendencją do odczuwania zimna, problemów trawiennych i trudności w skupieniu umysłu. Typy Vata często cierpią również na zaparcia.
• Pitta: to typ inteligentny, pracowity i stanowczy. Jej słabym punktem są natomiast możliwe stany zapalne. Ponadto, osoby cieszą się zazwyczaj dobrym apetytem i nie mają problemów z trawieniem.
• Kapha: to osoby spokojne i  uczuciowe. Ich ciało ma mocną i odporną budowę. Mają również trudności z utratą wagi, natomiast zwykle nie mają problemów z zaparciami.

Co dieta ajurwedyjska zaleca dla wszystkich?

Oprócz przestrzegania odpowiedniej diety dla dominującej osobowości, dieta ajurwedyjska opiera się również na szeregu wskazówek i nawyków, których wszyscy powinni przestrzegać. Najważniejsze wskazówki dla wszystkich typów ludzi obejmują więc następujące zalecenia:

• Spożywaj 3 posiłki dziennie o tych samych porach, aby dać organizmowi czas na dokończenie całego cyklu trawienia bez zakłóceń. Ważne jest również, aby ostatni posiłek zjeść na 3 godziny przed pójściem spać.
• Jedz do syta, ale nie dopuszczaj, żeby wypełnić żołądek całkowicie.
• Dawaj pierwszeństwo świeżej żywności i produktom pełnoziarnistym.
• Ponadto uwzględnij 6 podstawowych smaków w każdym z posiłków.
• Jedz uważnie i świadomie w odprężającym otoczeniu.

Żywność dozwolona i odradzana

Dieta ajurwedyjska ustala ponadto wytyczne dotyczące tego, co, jak i kiedy jeść w zależności od typu ciała lub dominującej doszy. Istnieją więc szczególne i szczegółowe zalecenia dotyczące pokarmów, które można stosować na co dzień. Wszystkie pokarmy dobiera się w zależności od tego, czy u danej osoby przeważa typ vata, pitta czy kapha.

Vata

Dieta dla osób o konstytucja Vata powinna być przede wszystkim pożywna. Ponadto najlepiej służą im gotowane potrawy, podawane w ciepłej temperaturze i bardzo łagodnie przyprawione. Bardzo ważne jest również, aby utrzymywać regularny harmonogram posiłków. Dominujące pokarmy w diecie Vaty wymieniamy poniżej:

• Płatki owsiane i ryż.
• Jajka, kurczak i ryby.
• Fermentowane produkty mleczne.
• Rośliny strączkowe w ograniczonych ilościach.
• Owoce słodkie, dojrzałe i soczyste.
• Migdały, orzechy włoskie i ogólnie nasiona. Dobrze jest je jednak namoczyć przed spożyciem.
• Olej sezamowy.
• Kurkuma, kminek, kolendra lub imbir do przyprawiania.

Natomiast Vata powinna unikać innych produktów:

• Czerwone mięso.
• Sery twarde.
• Cierpkie i suszone owoce, takie jak jagody, jabłka czy granaty.
• Surowe warzywa i grzyby.

Pitta

Dla osób o konstytucji Pitta zaleca się zimne pokarmy i lekko przyprawione potrawy. Dominują smaki słodkie, orzeźwiające i gorzkie. Dla takich osób dobrym rozwiązaniem jest również dieta wegetariańska. Żywność, którą powinno się wybierać w pierwszej kolejności, to:

• Jęczmień, ryż, owies i pszenica.
• Kurczak i indyk jako źródła białka zwierzęcego.
• Mleko, ghee, masło i sery bez soli.
• Rośliny strączkowe w małych ilościach. Najlepsza jest czarna soczewica, ciecierzyca i fasola mung.
• Słodkie owoce, takie jak jabłka, jagody i daktyle.
• Sałatki i surowe warzywa.
• Pestki słonecznika i dyni od czasu do czasu.
• Kardamon, cynamon, koper włoski i kurkuma jako preferowane przyprawy.

Pokarmy zabronione dla osobowości o dominującej konstytucji Pitta można podsumować na poniższej liście:

• Produkty pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza skorupiaki i jaja.
• Soczewica czerwona i żółta.
• Kwaśne owoce.
• Pomidory, rzodkiewki, papryczki chili, surowa cebula i czosnek.
• Większość nasion i orzechów, ponieważ są bardzo tłuste.
• Ostre przyprawy

Kapha

W przypadku tej ostatniej doshy, dieta ajurwedyjska najbardziej zaleca takie menu, w którym  przeważają gorące, lekkie i suche potrawy. Preferowany jest również gorzki, cierpki i ostry smak. Oto lista najbardziej polecanych potraw dla Kaphy:

• Kasza gryczana i proso.
• Kurczak, królik i owoce morza przygotowywane na sucho (grillowane lub pieczone).
• Ghee i kozie mleko.
• Czerwona soczewica, czarna fasola i mung.
• Mango, brzoskwinia, morela i gruszka.
• Warzywa rosnące nad ziemią, zwłaszcza zielone liściaste (szpinak, boćwina lub kapusta).
• Pestki dyni i słonecznika w małych ilościach.
• Wszystkie rodzaje przypraw, zwłaszcza czosnek i imbir.

Należy natomiast unikać następujących produktów:

• Słodkie ziemniaki, owies i pszenica.
• Każdy rodzaj nabiału i tłuszczu, jak również smażone potrawy.
• Owoce bardzo słodkie lub kwaśne.
• Warzywa korzeniowe, takie jak rzepa, buraki lub rzodkiewka.
• Nasiona i orzechy w ogóle.
• Wszystkie słodziki a także sól.

Dieta ajurwedyjska: plusy i minusy

Zestaw rutynowych czynności i pokarmów, które zaleca dieta ajurwedyjska, koncentruje się na poprawie stanu zdrowia w szerokim znaczeniu. Dzięki wszystkim tym zaleceniom można wskazać na cały szereg mocnych stron i korzyści, jakie może zapewnić ten rodzaj diety:

• Promuje zdrowy sposób odżywiania, którego podstawą jest świeża żywność gotowana w prosty sposób.
• Przeważają te produkty pochodzenia roślinnego, które mają pozytywny wpływ na profilaktykę chorób.
• Dieta ajurwedyjska zachęca do uważnego jedzenia.
• Towarzyszy jej zdrowy tryb życia.
• Może prowadzić do zrównoważonej masy ciała, dobrego trawienia, lepszego profilu lipidowego i mniejszego ryzyka chorób przewlekłych.

Należy jednak wspomnieć o kilku słabych punktach, które należy wziąć pod uwagę rozpoczynając ten typ diety:

• Nie chodzi tylko o zalecenia do jedzenie lub unikania jakichś pokarmów. Musisz poza tym pamiętać o wszystkich towarzyszących im nawykach i również postępować zgodnie z nimi.
• Zakup niektórych produktów i dostosowanie się do ich smaku może być trudne.
• Czasami może to wymagać większego poświęcenia i czasu, ponieważ dieta ajurwedyjska mocno bierze pod uwagę sposób gotowania i przygotowania posiłków.

Zalecenia przed rozpoczęciem diety ajurwedyjskiej

Przed rozpoczęciem diety ajurwedyjskiej ważne jest, aby skorzystać z pomocy wyspecjalizowanego konsultanta Ajurwedy. Taki terapeuta powinien określić typ dosha każdej osoby i ustalić możliwe problemy lub istniejące zaburzenia równowagi w organizmie. Następnie powinien przedstawić zalecenia, jak leczyć je przy pomocy pożywienia.

Konieczne jest również wprowadzenie dobrej organizacji, aby wdrożyć w życie określone nawyki i rutyny, ponieważ maja one fundamentalne znaczenie. Osoby, które chcą przejść na dietę ajurwedyjską, powinny zatem dać sobie rozsądną ilość czasu, szczególnie na początku.

Osobiste przystosowanie się, zarówno do nowych nawyków, jak i do niektórych niespotykanych potraw, pomoże w utrzymaniu diety.