Czym są funkcje poznawcze?

Funkcje poznawcze to zdolności, które pozwalają nam na adekwatną i efektywną interakcję ze światem. Odpowiadają one różnym umiejętnościom niezbędnym w codziennym życiu.

Funkcje poznawcze to inaczej zdolności intelektualne osoby. Dzięki nim można wykonywać podstawowe czynności myślowe, takie jak:

• Wybór
• Odbiór
• Magazynowanie informacji
• Transformacja
• Opracowanie
• Wyszukiwanie informacji

W praktyce funkcje poznawcze pozwalają nam na wykonywanie każdego rodzaju aktywności. Obejmują one na przykład orientację w przestrzeni, mówienie, czytanie, pisanie i słuchanie muzyki. Bez nich interakcja z rzeczywistością jest niemożliwa.

Istnieje kilka typów funkcji poznawczych, ale wszystkie są ze sobą powiązane. Dlatego też, jeśli jedna z tych funkcji ulegnie zmianie, jest bardzo prawdopodobne, że wpłynie to również na inne.

Funkcje poznawcze człowieka

Funkcje poznawcze to procesy umysłowe, które pozwalają nam wykonać każde zadanie lub czynność. Krótko mówiąc, można powiedzieć, że są to funkcje, które pozwalają nam przechwytywać, filtrować i przetwarzać informacje.

Jak już zauważyliśmy, jest kilka różnych typów tych funkcji. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Orientacja

Orientacja to umiejętność, która umożliwia bycie świadomym siebie i kontekstu, w jakim się w danym momencie znajdujemy. Niezbędne jest umiejscowienie się w czasie, przestrzeni i naszej indywidualnej rzeczywistości.

Umiejętność ta przejawia się na trzy sposoby:

1. Osobisty: Jest to zdolność do przyswajania i integrowania informacji o własnej tożsamości i osobistej historii.
2. Czasowy: Jest to zdolność do chronologicznego umieszczania wydarzeń lub sytuacji w czasie.
3. Orientacja przestrzenna: jest to zdolność do określenia, gdzie jesteśmy, dokąd zmierzamy lub skąd pochodzimy.

Odbiór

Odbiór to umiejętność rozpoznawania informacji, których się wcześniej nauczyłeś. Istnieją proste i złożone formy odbioru.

W proste funkcje poznawcze odbioru zaangażowany jest tylko jeden zmysł. Natomiast złożone angażują jednocześnie kilka zmysłów.

Z tego punktu widzenia znajdujemy różne drogi recepcji, inaczej mówiąc odbiór może być:

• Wzrokowy: umiejętność rozpoznawania bodźców wzrokowych
• Słuchowy: Rozpoznawanie bodźców przez słuch
• Węchowy: Zdolność rozpoznawania bodźców poprzez węch
• Smakowy: Rozpoznawanie bodźców poprzez smak
• Dotykowy: Zdolność rozpoznawania bodźców poprzez dotyk
• Recepcja schematu ciała: Rozpoznawanie ciała i jego części jako całości, a także tego, co można zrobić z każdym jego elementem (obejmuje to również orientację ciała w określonej przestrzeni)

Wzrok łączy nas z rzeczywistością, ale nie działa samodzielnie. W rzeczywistości łączy się ze wszystkimi innymi zmysłami.

Uwaga

Uwaga to zdolność do generowania stanu aktywacji, kierowania nim i utrzymywania go w adekwatny sposób, tak aby informacje mogły być przetwarzane we właściwy sposób. Odnosi się do procesów obserwacji i czujności, które pozwalają nam uświadomić sobie, co dzieje się w otoczeniu.

Istnieją 3 różne rodzaje uwagi:

1. Utrzymana uwaga: jest to ciągłe skupienie uwagi przez dłuższy czas. Ten stan jest również znany jako czujność.
2. Selektywna uwaga. Obejmuje to skupienie uwagi na czymś nie pozwalając, aby inne bodźce zakłócały ten proces.
3. Naprzemienna uwaga. Oznacza to płynne przenoszenie uwagi z jednego zadania na drugie.

Podobnie, funkcje poznawcze obejmują inny proces, który wiąże się z uwagą. Chodzi o szybkość przetwarzania. Jest to tempo, w jakim opracowujemy dane zadanie lub czas potrzebny na udzielenie odpowiedzi po otrzymaniu bodźca.

Poznawcze funkcje wykonawcze

Funkcje wykonawcze odpowiadają złożonym procesom umysłowym. Pozwalają na planowanie, organizowanie, kierowanie, przeglądanie, regulowanie i ocenianie własnego zachowania, aby dostosować się lub osiągnąć jakiś cel.

Wśród funkcji wykonawczych są:

• Rozumowanie to umiejętność powiązania idei lub pojęć, aby można było wyciągnąć wniosek lub skonstruować osąd.
• Elastyczność to umiejętność modyfikowania strategii behawioralnej tak, aby można było dostosować się do nowych wymagań konkretnej rzeczywistości.
• Hamowanie to umiejętność ignorowania bodźców lub informacji o niewielkim znaczeniu.
• Estymacja czasowa to umiejętność oszacowania upływu czasu lub czasu trwania zdarzenia.
• Planowanie to umiejętność opracowywania skutecznych sekwencji mających na celu osiągnięcie określonego celu.
• Pamięć robocza to złożony system, który umożliwia przechowywanie, manipulowanie i przekształcanie informacji znajdujących się w umyśle.
• Podejmowanie decyzji to umiejętność porównywania i ważenia różnych opcji, a także ich możliwych wyników i konsekwencji.
• Podwójna wydajność to możliwość wykonywania dwóch zadań jednocześnie, bez utraty uwagi dla żadnego z nich.
• Wielozadaniowość lub rozgałęzianie to możliwość przeplatania wykonywania kilku czynności jednocześnie bez utraty wątku żadnej z nich.

Praksja

Praksja obejmuje funkcje poznawcze, które umożliwiają osiągnięcie celu lub wykonanie planu działania poprzez zorganizowane ruchy. Uwzględniają również wiedzę o przedmiotach lub narzędziach, za pomocą których ruch lub czynność ma być wykonana.

Istnieją cztery rodzaje praksji:

1. Ideomotoryczna: Jest to zdolność do celowego wykonania prostego gestu lub ruchu.
2. Myślowa: Jest to umiejętność manipulowania obiektami poprzez sekwencję działań. Zakłada znajomość przedmiotu, jego funkcji, wyniku działania i kroków, które należy podjąć.
3. Twarzowa: Jest to zdolność do wykonywania dowolnych ruchów częściami twarzy.
4. Przestrzenno-konstruktywna: polega na wykonaniu rysunku lub figury, zaplanowaniu go i wykonaniu niezbędnych ruchów, aby go uzyskać.

Język

Język jest jedną z najbardziej złożonych i podstawowych funkcji poznawczych. Polega na umiejętności operowania dźwiękami lub znakami pisanymi, które symbolizują przedmioty lub idee. Takie znaki muszą być zgodne z konwencjami społeczności językowej lub osób posługujących się tym samym językiem.

Istnieje kilka procesów poznawczych zawartych w języku:

• Nazywanie to możliwość nadawania nazw osób, obiektów lub faktów.
• Słownictwo to nasza znajomość słów i ich znaczenia.
• Ekspresja to nasza zdolność do formułowania idei, które mają sens, przy użyciu poprawnych schematów gramatycznych.
• Rozumienie to nasza zdolność rozumienia języka.
• Dyskryminacja pozwala nam różnicować i interpretować różne treści języka.
• Powtarzanie to nasza zdolność do wytwarzania dźwięków równych tym, które słyszeliśmy.
• Pisanie polega na przekształcaniu idei w obrazy, symbole i znaki.
• Czytanie odnosi się do umiejętności interpretowania obrazów, symboli i znaków, a następnie przekształcania ich w mowę.
• Płynność to umiejętność szybkiego i wydajnego tworzenia treści językowych.

Pamięć

Pamięć to kolejna z najważniejszych funkcji poznawczych. Definiuje się ją jako zdolność do kodowania, przechowywania i wyszukiwania informacji zawartych w nauce lub doświadczeniach.

Istnieją trzy podstawowe typy pamięci:

1. Epizodyczna: ma związek z doświadczanymi wydarzeniami lub sytuacjami, z rozpoznawalnym czasem i przestrzenią.
2. Semantyczna: odnosi się do wiedzy w ogóle.
3. Proceduralna: odnosi się do sekwencji działań, które zostały już wyuczone.

Poznanie społeczne

Kolejną umiejętnością poznawczą jest poznanie społeczne. Odpowiada procesom intelektualnym i emocjonalnym, które pozwalają analizować, interpretować, zapamiętywać i wykorzystywać informacje pochodzące ze świata społecznego.

Jest to więc sposób mentalnego przetwarzania relacji z samym sobą i innymi. Pozwala nam zidentyfikować i zrozumieć emocje własne i innych. Stanowi podstawę zarówno zachowań społecznych, jak i empatii.

Umiejętności wzrokowo-przestrzenne

Umiejętności wzrokowo-przestrzenne odnoszą się do zdolności mentalnego przedstawiania, analizowania i manipulowania przedmiotami. Pozwala nam np. obliczyć odległość między dwoma obiektami. Pozwala nam też wyobrazić sobie miejsca, o których się do nas mówi, lub zgadywać, jak będzie wyglądała przestrzeń po wprowadzeniu pewnych modyfikacji.

Zadbaj o swoje funkcje poznawcze dzięki zdrowym nawykom

Funkcje poznawcze są podstawą naszej aktywności w świecie. Zdolności te mogą ulec pogorszeniu z powodu różnych czynników, takich jak starzenie się, choroba, nadużywanie substancji lub brak aktywności.

Natomiast bardzo dobrze zachowujemy funkcje poznawcze, gdy prowadzimy zdrowy tryb życia. Aktywność fizyczna, zbilansowana dieta, redukcja stresu, pobudzanie życia towarzyskiego to sposoby na zadbanie o te cenne zdolności.