Czym jest, a czym nie jest myślenie krytyczne?

Krytyczne myślenie pozwala nam na bardziej rozsądne i bezstronne osądy. Czym właściwie jest i jak je rozwijać? Poznaj odpowiedzi w tym artykule.

Myślenie krytyczne jest w dzisiejszych czasach bardzo cenioną cechą. Przy tak dużej ilości dezinformacji na świecie konieczne staje się kwestionowanie wszystkiego, co nam się mówi. Równie ważne jest opieranie naszych argumentów na solidnych i prawdziwych podstawach.

Innymi słowy, myślenie krytyczne polega na zdolności do refleksyjnego i niezależnego dociekania oraz zrozumienia logicznego związku między ideami. Jak więc możemy rozwinąć tę umiejętność? Zobaczmy.

Czym jest krytyczne myślenie?

Myślenie krytyczne polega na analizie struktury i spójności argumentów tak, aby były oparte na solidnych, prawdziwych podstawach. Innymi słowy, jest to refleksyjny i racjonalny proces umysłowy, w którym osoba kwestionuje otrzymane informacje, aby stworzyć bardziej rozsądne i bezstronne stanowisko.

W tym sensie proces ten wiąże się więc ze sceptycyzmem. Powoduje bowiem, że ludzie nie akceptują bezkrytycznie otrzymywanych informacji nie kwestionując ich prawdziwości i zasadności. Należy jednak wyjaśnić, że nie chodzi o to, by w nic nie wierzyć i nie zgadzać się ze wszystkimi. Chodzi raczej o umiejętność wypracowania własnego punktu widzenia na podstawie sprawdzania i kontrastowania danych.

Cechy krytycznego myślenia

Aby lepiej zrozumieć, czym jest myślenie krytyczne, rozważmy jego główne cechy:

• To rodzaj świadomego i dobrowolnego myślenia.
• Myślenie krytyczne rozwija się wraz z praktyką.
• Jest to zabieg, a nie przekonanie, w którym osoba analizuje przesłanki informacji, kwestionuje ich prawdziwość i wyciąga uzasadnione wnioski.
• Obejmuje odrzucenie błędów i uprzedzeń, aby skupić się na poszukiwaniu prawdy, która jest jak najbardziej uzasadniona i rozsądna, poprzez dowody i fakty potwierdzające, że to, co zostało powiedziane, jest prawdą.
• Informacje uznane za prawdziwe są poparte wiarygodnymi źródłami danych, informacji i dowodów.
• Myślenie krytyczne to sposób interpretacji rzeczywistości oparty na logicznych argumentach.
• Przejawia się w jasnej komunikacji opartej na logicznym porządku idei.
• Dąży do obiektywności. Pomija więc elementy subiektywne i perswazyjne, które inni ludzie – a nawet my sami – wprowadzili w analizie informacji.
• Nie próbuje ujednolicić wiedzy. Wręcz przeciwnie, stara się gromadzić informacje z wielu różnych wiarygodnych źródeł. W rzeczywistości ci, którzy je praktykują, słuchają tych, którzy się z nimi nie zgadzają, aby wypracować bardziej wszechstronny i solidny punkt widzenia.

Jakich umiejętności wymaga krytyczne myślenie

Jakich umiejętności potrzebujemy, aby rozwinąć krytyczne myślenie? Przyjrzyjmy się najważniejszym z nich.

1. Elastyczny sposób myślenia

Aby rozwinąć krytyczne myślenie, ważne jest, aby móc wątpić w informacje, które otrzymujemy i na których się opieramy. Jednocześnie trzeba też wiedzieć, jak zaakceptować możliwość, że istnieją inne perspektywy niż ta, którą już przyjęliśmy. Dlatego elastyczność i otwartość są niezbędne, aby uniknąć popadnięcia w dogmaty i naiwność.

2. Zdolność do refleksji

Podobnie musimy umieć dokładnie i analitycznie przemyśleć argumenty. Dzieje się tak, abyśmy mogli lepiej zrozumieć informacje, a także konsekwencje, jakie może to mieć dla innych problemów lub rzeczywistości.

3. Ciekawość i motywacja

Z drugiej strony, jeśli otrzymane informacje są dla nas ważne lub mają dla nas znaczenie, będziemy mieli większą motywację do kwestionowania ich prawdziwości i badania ich podstaw.

Nie oznacza to, że nie możemy krytykować tematu, który nie ma dla nas znaczenia. Jednak w tym drugim przypadku będziemy mniej zainteresowani znalezieniem najbardziej zgodnej z prawdą i wiarygodnej pozycji.

4. Logiczne rozumowanie

Podobnie logika jest doskonałym narzędziem do rozwijania krytycznego myślenia. Pozwala nam wyraźniej dostrzec błędy i uprzedzenia, które często pozostają niezauważone w argumentach. Z tego powodu wiele tradycyjnych kursów krytycznego myślenia zawiera logikę w swoim programie nauczania.

5. Metapoznanie

Wreszcie, inną zdolnością, która przyczynia się do krytycznego myślenia, jest zdolność do samooceny i samoregulacji procesów poznawczych, które wpływają na uczenie się.

Na przykład w zakresie, w jakim jesteśmy w stanie zwiększyć naszą zdolność uwagi i koncentracji, możemy analizować otrzymywane informacje w bardziej optymalny sposób. Na tej podstawie możemy następnie wyciągać bardziej świadome wnioski.

Jak rozwijać krytyczne myślenie?

Rozwój krytycznego myślenia ma kluczowe znaczenie dla wielu dziedzin życia. Na przykład odgrywa bardzo istotną rolę w życiu akademickim. Na szczęście istnieje kilka strategii, które mogą poprawić tę umiejętność. Przyjrzyjmy się im.

Trenuj otwartość umysłu

Nie wszyscy mają takie samo spojrzenie na rzeczywistość. Każda osoba inaczej interpretuje fakty i wydaje osądy na podstawie swoich doświadczeń, wykształcenia, kultury, cech osobistych i tak dalej. Dlatego nie możemy udawać, że nasza wersja jest jedyna, a tym bardziej najdokładniejsza.

W tym kontekście kluczem jest to, żebyśmy byli otwarci na słuchanie innych stanowisk i na tej podstawie wyciągali bardziej spójne wnioski zgodne z rzeczywistością. Dobrym sposobem na rozpoczęcie treningu krytycznego myślenia jest poznanie innych kultur i próba zrozumienia podstaw, które wspierają ich przekonania.

Bierz udział w debatach

Debaty to doskonały sposób na wzmocnienie krytycznego myślenia, ponieważ pozwalają skonfrontować różne opinie na dany temat. W debacie możemy przedstawić nasz punkt widzenia wyszukując solidne podstawy i przeanalizować argumenty innych osób.

Ćwicz empatię

Niezbędna jest również umiejętność postawienia się w sytuacji innych, aby naprawdę zrozumieć ich punkt widzenia – bez osądzania lub próbowania narzucania własnego zdania. Pamiętaj, że mamy do czynienia z perspektywą, która nie musi być taka sama dla wszystkich.

Analizuj różne treści informacyjne

Analizowanie tekstów, wiadomości, dokumentów, filmów, zdjęć i innych materiałów również pomaga nam rozwijać ten rodzaj myślenia. Takie poszukiwanie pozwala nam na refleksję i wyjście poza to, co dostrzegamy na pierwszy rzut oka.

Przydatnym ćwiczeniem mogłoby być porównanie wiadomości z dwóch różnych źródeł i analiza argumentów używanych przez każde z nich na poparcie przedstawionych informacji.

Kwestionuj stereotypy

Społeczeństwo jest przepełnione błędnymi stereotypami, które często przyjmujemy bez kwestionowania. Na przykład przekonanie, że osoby starsze są nieproduktywne, zależne i chorowite, jest uprzedzeniem, które w dużej mierze determinuje traktowanie tych osób.

Kiedy jednak przeanalizujemy to szczegółowo, zdajemy sobie sprawę, że nie musi to być prawda. Wręcz przeciwnie, wykazano, że wiele starszych osób jest niezależnych, zdrowych i produktywnych. Zatem te dowody są więcej niż wystarczające, aby wątpić w prawdziwość takich uogólnień na temat osób starszych.

Dokładnie badaj otrzymane informacje

Dość powszechnym zjawiskiem jest uznanie dyskursu za prawdziwy tylko dlatego, że większość ludzi w niego wierzy lub dlatego, że mówca jest autorytetem. Jest to jednak postawa daleka od krytycznego myślenia, ponieważ nie analizujemy prawdziwości i słuszności przedstawionych argumentów.

Z tego powodu, bez względu na to, jak wiarygodna jest osoba przekazująca nam informacje – lub jak bardzo większość je popiera – prawdziwy krytyczny myśliciel będzie wątpił w dane i samodzielnie badał prawdziwość przedstawionych twierdzeń.

Czym krytyczne myślenie nie jest?

Aby zakończyć i uniknąć nieporozumień związanych z tą koncepcją, chcemy również wyjaśnić, czym krytyczne myślenie nie jest. Krytyczne myślenie nie jest rozumowaniem negatywnym ani predyspozycją do znajdowania błędów lub wad.

Wręcz przeciwnie, jest to neutralny i bezstronny proces, który pozwala nam oceniać opinie i wypowiedzi tak obiektywnie, jak to tylko możliwe. Nie oznacza zastępowania lub minimalizowania uczuć lub emocji, ponieważ niektóre decyzje wiążą się z emocjonalnością.

Wreszcie nie powinniśmy mylić krytycznego myślenia z umiejętnością przekonywania. W rzeczywistości przekonujące argumenty odchodzą od obiektywizmu, ponieważ odwołują się do autorytetu, emocji i innych błędnych taktyk, które mają przekonać innych, że prezentowane informacje są prawdziwe, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest.