Starzenie układu immunologicznego: na czym polega i jak z nim walczyć

Starzenie immunologiczne zwiększa ryzyko wystąpienia różnych chorób. Ale zdrowe nawyki i styl życia mogą pomóc w utrzymaniu układu odpornościowego w dobrym stanie. Podajemy kilka wskazówek.

Wraz z wiekiem organizm wydaje się reagować w mniej skuteczny sposób w celu zwalczania chorób, na które jest narażony. Dlatego starzenie układu immunologicznego zwiększa ryzyko wystąpienia chorób.

Jednak proces ten nie jest całkowicie nieodwracalny. Dobre nawyki i zdrowy styl życia pomagają ludziom utrzymać prawidłową pracę układu odpornościowego do późnej starości.

W tym artykule wyjaśniamy, na czym polega starzenie układu immunologicznego, dlaczego występuje, jakie są jego konsekwencje i jak możemy je odwrócić lub złagodzić. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej.

Co to jest starzenie układu immunologicznego?

Układ odpornościowy pomaga chronić organizm przed obcymi czynnikami, które mogą być szkodliwe i powodować choroby. Odnosimy się do takich elementów, jak zarazki (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty), same nieprawidłowe komórki i alergeny.

W tym celu system immunologiczny wytwarza przeciwciała. Przeciwciała to te elementy, które niszczą lub neutralizują szkodliwe substancje. W taki sposób działa jako ochrona przed jakimkolwiek zagrożeniem lub inwazją.

Jednak układ odpornościowy nie zawsze pozostaje w takim samym stanie, ale zmienia się przez całe życie. Na przykład w przypadku noworodków odporność nabyta nie została jeszcze w pełni ustanowiona.

Małe dzieci posiadają tylko niektóre przeciwciała, które otrzymały od matki w czasie ciąży, przez łożysko lub z mlekiem matki, podczas karmienia piersią. Jednak wraz z upływem czasu i ekspozycją na wyżej wymienione elementy mechanizmy obronne rozwijają się i ulepszają swoje działanie.

Po osiągnięciu dojrzałości płciowej funkcje odpornościowe organizmu zaczynają nieco słabnąć. Najważniejsze zmiany, jakie zachodzą w tym zakresie, dotyczą komórek macierzystych. Wpływa to również na dostępność tak zwanych komórek T.

Ale wraz ze starzeniem się następuje drastyczna przemiana. Zachodzi proces odwrotny do tego, który przebiegał w dzieciństwie i nie prowadzi on do poprawy. Ogólnie starzenie układu immunologicznego można zdefiniować jako wpływ wieku na komórki układu odpornościowego, których funkcje ulegają degeneracji.

Na czym polega starzenie układu immunologicznego?

Wraz z wiekiem układ odpornościowy staje się mniej skuteczny, co prowadzi do utraty różnych funkcji, takich jak:

• Umiejętność odróżnienia tego, co własne, od tego, co obce: to znaczy, że ciała obce nie są wykrywane lub własne komórki są uważane za wrogie.
• Zmniejszenie liczby leukocytów: oprócz ilości, także ich zdolności do reagowania na infekcje maleją.
• Makrofagi spowalniają swoje działanie: w konsekwencji zabijanie komórek rakowych i bakterii wymaga więcej czasu.
• Przeciwciała tracą swoje funkcje: nie reagują wystarczająco skutecznie.

Konsekwencje starzenia układu immunologicznego

Zmiany zachodzące z wiekiem wpływają więc na aktywność odpornościową organizmu. W ten sposób osoby starsze są bardziej narażone na infekcje, rozwój raka i różne choroby, takie jak grypa czy zapalenie płuc.

W rzeczywistości wiele chorób autoimmunologicznych występuje częściej właśnie w drugiej połowie dorosłości. Aby mogły się rozwinąć tego typu zaburzenia, najpierw musi dojść do “awarii” na punktach kontrolnych naszego systemu obronnego.

Ponadto w starszym wieku organizm leczy się wolniej, ponieważ jest mniej komórek, które umożliwiają leczenie i gojenie. Może to się przerodzić w błędne koło: ponieważ powrót do zdrowia jest powolny, ciało zostaje pozbawione ochrony, więc może znowu zachorować.

Należy zauważyć, że odpowiedź układu odpornościowego nie tylko słabnie w starszym wieku. Dochodzi także do braku równowagi w jego dwóch aspektach: odporności wrodzonej, która jest pierwszą linią obrony przed infekcjami, oraz odporności adaptacyjnej, która pozwala organizmowi zapamiętać i zaatakować określone patogeny.

Z powodu utraty odporności adaptacyjnej nieaktywne patogeny, które organizm już wcześniej stłumił, mogą zostać reaktywowane. Klasyczne przykłady takiej sytuacji to półpasiec i gruźlica.

Wskazówki dotyczące walki ze starzeniem się układu odpornościowego

Jednak ta niezbyt optymistyczna panorama nie powinna nas przerażać. Możliwe jest bowiem zmniejszenie ryzyka związanego ze starzeniem układu immunologicznego, tak aby dotykało nas jak najmniej. Możemy nawet opóźnić początek tego procesu.

W tym kontekście istnieje kilka aspektów, którymi musimy się zająć, jeśli chodzi o styl życia. Są one związane z podstawowym kwartetem: ćwiczeniami, dietą, nawykami i emocjami.

Regularna aktywność fizyczna

Według ostatnich badań ćwiczenia fizyczne mają decydujący wpływ na utrzymanie układu odpornościowego. Z fizjologicznego punktu widzenia wynika to z faktu, że tkanka mięśniowa wytwarza białka zwane miokinami, które zmniejszają stan zapalny i pomagają zachować funkcje odpornościowe.

Inne badania wykazały również, że osoby aktywne wytwarzają więcej przeciwciał w odpowiedzi na szczepienia w porównaniu z osobami mniej aktywnymi. Poza tym ćwiczenia fizyczne chronią nas przed infekcjami i innymi chorobami przewlekłymi, które mogą przyczyniać się do osłabienia organizmu.

I wreszcie ćwiczenia uwalniają nas od stresu i zmartwień, podnosząc poziom hormonów szczęścia (serotoniny, dopaminy, oksytocyny). W ten sposób pomaga nam zachować dobry nastrój i nastawienie, co ma ogromne znaczenie, aby wyleczyć się z choroby lub uniknąć zachorowania.

Zdrowa dieta to zdrowy układ odpornościowy

Chociaż nie ma bezpośrednich dowodów na to, że zdrowa dieta zmniejsza starzenie się układu immunologicznego, są dowody na coś przeciwnego. Innymi słowy, wysokie spożycie tłuszczów trans, cukrów i rafinowanej mąki przyczynia się do pojawienia się chorób.

A im częściej chorujemy, tym bardziej wyczerpujemy zdolność organizmu do regeneracji.

Zdrowa dieta obejmuje natomiast dużo owoców i warzyw, oliwę z oliwek, więcej ryb i drobiu niż czerwonego mięso, produkty mleczne, mało cukru i mniej mąki. Takie pożywienie wiąże się z mniejszym ryzykiem otyłości, chorób układu krążenia, cukrzycy i różnego rodzaju nowotworów.

Zbilansowana dieta pomaga również utrzymać odpowiednią wagę. U osób starszych nagromadzony tłuszcz może mieć negatywny wpływ na przewlekłe zapalenie.

Takie zapalenie to z kolei czynnik, który występuje w prawie wszystkich chorobach typowych dla starzenia, od cukrzycy typu 2 po choroby układu krążenia i raka. Przewlekłe zapalenie odgrywa również rolę w typowych chorobach autoimmunologicznych u osób starszych.

Dbanie o zdrowe nawyki i emocje opóźnia starzenie układu immunologicznego

Mówiąc o zdrowych nawykach, oprócz wspomnianych ćwiczeń, musimy uwzględnić również dobry sen. Odpoczynek nocny przywraca nas do zdrowia i utrzymuje w aktywności nasze wewnętrzne systemy.

Z drugiej strony musimy unikać spożywania substancji szkodliwych dla naszego organizmu: alkoholu, papierosów, narkotyków. Nawet zbyt duża ilość kofeiny jest szkodliwa. Oczywiście dotyczy to również przeciążenia pracą, zmartwień, stresu i negatywnych emocji.

Wszystko, co powoduje brak równowagi i powoduje choroby, wpływa na zdolność organizmu do regeneracji i leczenia. Czyli, mówiąc innymi słowami, osłabia żywotność naszego układu odpornościowego.

Zapobiegaj starzeniu się, zanim nadejdzie

Nie powinniśmy czekać aż do późnego wieku, aby zapobiegać ryzyku starzenia się układu odpornościowego. Jeśli jeszcze jesteśmy młodzi lub osiągnęliśmy tak zwany wiek średni lub pełnię życia, już teraz możemy zacząć dbać o układ odpornościowy.

Nie jest to trudne i wcale nie kosztuje dużo pieniędzy. Po prostu ćwicz, zdrowo się odżywiaj, nie pal, ogranicz spożycie alkoholu i zmartwień, i dobrze się wysypiaj. Długoterminowe korzyści tych niewielkich wysiłków są nieocenione.