Psycholog ratunkowy: na czym polega jego rola?

Psycholog ratunkowy ocenia zaistniałą sytuację i stara się okazać empatię i wsparcie poszkodowanym. Oferuje gotowość słuchania.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Maria Fatima Seppi Vinuales.

Ostatnia aktualizacja: 06 czerwca, 2023

Kiedy myślimy o sytuacjach katastrofy, musimy również pomyśleć o możliwości urazu psychicznego. Są to wyjątkowe wydarzenia, które zmieniają codzienny bieg rzeczy. Dlatego psycholog ratunkowy pełni tak istotną rolę w pomocy ofiarom.

Jego rola polega na przyjmowaniu na siebie tego, co czują inni i bycie „myślącą głową”, która pomaga organizować i układać. Zobaczmy, jakie ma inne funkcje.

Jaką pracę wykonuje psycholog ratunkowy?

Psycholog ratunkowy to ten, który udziela pierwszej pomocy psychologicznej. Zdolność reagowania i uwaga, jaką dana osoba otrzymuje, gdy tylko dozna urazu, ma fundamentalne znaczenie dla jej późniejszego powrotu do zdrowia.

Stąd tak ważna rola psychologa ratunkowego. W pierwszej kolejności zapewnia on bezpieczeństwo i opiekę emocjonalną dla ofiar.

Po drugie, oferuje im przestrzeń na poszukanie ich osobistych zasobów, aby sobie poradzić z traumą. Jednocześnie ułatwia proces żałoby, niezależnie od jej przyczyny (utrata bliskiej osoby, dóbr materialnych, wykorzenienie). Zwłaszcza w tych przypadkach, w których aktywują się mechanizmy obronne, takie jak unikanie lub zaprzeczanie.

Do głównych funkcji i celów jego zadania należą następujące:

• Zmniejsza początkowy poziom stresu spowodowanego traumą.
• Oferuje bezpieczeństwo na wiele sposobów. Na przykład stabilizacja tych, którzy są w szoku, pomoc w przeniesieniu osoby z obszaru katastrofy oraz zaspokojenie podstawowych potrzeb głodu, pragnienia, higieny i schronienia.
• Pomaga w podejmowaniu decyzji, organizowaniu i znajdowaniu rozwiązań.
• Ocenia potrzeby ofiar i psychoemocjonalny wpływ wydarzenia.
• Ułatwia powrót do zdrowia i późniejszej rehabilitacji.
• Ocenia istnienie sieci wsparcia i podtrzymywania, zalecając miejsca i zasoby do tego celu.
• Zachęca do przystosowania się do nowych okoliczności.
• Promuje strategie radzenia sobie z traumą. W ten sposób zachęca ludzi do odzyskania kontroli nad swoim życiem.
• Analizuje sytuację ofiar i przewiduje prognozy oraz scenariusze. Jeśli to konieczne, proponuje kontynuację terapii.

Jak działa psycholog ratunkowy?

Przede wszystkim psycholog ratunkowy działa z pogodą ducha i spokojem. Chociaż jest osobą i ma emocje, uczy się nimi zarządzać, aby nie przeciążać napięciem krytycznego momentu.

Utrzymuje umiarkowaną postawę nawet w tych przypadkach, w których ludzie są całkowicie „przytłoczeni”. Samokontrola i silne poczucie powołania to podstawowe cechy w pracy tych profesjonalistów.

Z drugiej strony działa też w sposób wyważony. Jest w stanie zaoferować pomoc, ale potrafi także szanować prywatność, być blisko bez ingerowania w nią.

Działa z empatią, dostosowując się do różnych sytuacji. Innymi słowy, jest w stanie zidentyfikować osobę, której należy pomóc. W katastrofie potrzeby dziecka lub osoby starszej nie są takie same.

Potrafi też odczytywać język społeczności, w której udziela pomocy. Istnieją kultury, w których niektóre praktyki lub sugestie nie zostałyby zaakceptowane.

Psycholog ratunkowy pracuje, słuchając i zajmując się obawami i zmartwieniami. Nie składa fałszywych obietnic, ale też nie odmawia kategorycznie prośbom.

4 kluczowe działania psychologa ratunkowego

Można powiedzieć, że pracę psychologa ratunkowego można podsumować w 4 działaniach:

1. Przygotowanie: otrzymuje informacje o tym, co się wydarzyło i szuka zasobów (broszury, zalecenia z ośrodków pomocy, pomoc rządowa), które mogą pomóc w reagowaniu.
2. Obserwacja: przeprowadza ogólną analizę sytuacji i dostosowuje się. Obserwuje również zachowania indywidualne i grupowe. Ma na celu promowanie bezpieczeństwa ludzi. Zapewnia komfort emocjonalny i poczucie ochrony.
3. Słuchanie: stara się zwracać uwagę na potrzeby i potwierdza emocje i reakcje. Nie ocenia. Wyjaśnia ludziom, że wszystkie reakcje są „normalne” i zachęca do swobodnego wyrażania siebie. Wskazuje, że to, co jest „nienormalne” lub wyjątkowe, to sytuacja nadzwyczajna lub katastrofa.
4. Kontakt: pyta osobę o imię i zwraca się do niej po imieniu. Wykazuje empatię i działa w sposób zorientowany na służenie. Pomaga ofierze skupić się na chwili obecnej, starając się złagodzić przyszłe zmartwienia. Promuje klimat zaufania.

Psychologowie ratunkowi a opieka nad opiekunami

Bardzo ważnym aspektem, który należy podkreślić, jest to, że psycholodzy ratunkowi poświęcają się opiece nad ludźmi w czasach wielkiego stresu. Dlatego ich codzienne zadanie oscyluje między adrenaliną a sytuacjami ekstremalnymi.

W tym kontekście konieczne jest odwołanie się do idei „opieki nad opiekunami”, aby zapobiegać zespołowi wypalenia zawodowego. Polega one na skrajnym wyczerpaniu, spowodowanym sytuacją utrzymującego się stresu przez dłuższy czas.

Jako bliskie odniesienie możemy przyjąć wypalenie personelu medycznego podczas pandemii. Była to okoliczność bez precedensu, która wystąpiła na skalę globalną. Sytuacja trwała długo i przy niewielkiej wiedzy i pewności, jak postępować. Jej konsekwencje nadal odbijają się w niepokoju, udręce i nierozwiązanej żałobie.

Konieczne jest zapewnienie przestrzeni do odpoczynku i samoopieki, możliwości wsparcia i zapewnienia bezpieczeństwa dla osób, które wykonują to zadanie. W przeciwnym razie ryzykujemy, że poczują się zdepersonalizowane.