Paluch biegacza: przyczyny, objawy i leczenie tego urazu

Paluch biegacza to uraz w rodzaju skręcenia, która występuje na poziomie dużego palca u nogi. Zwykle nie jest to poważne uszkodzenie, ale jest bardzo irytujące dla sportowców.

Paluch biegacza to termin odnoszący się do skręcenia (dystorsji) stawu dużego palca. Prawidłowym terminem medycznym jest przeprost pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego (MTF). Zwykle do urazu tego dochodzi bowiem przez nadmierne wygięcie kompleksu stawu dużego palca w górę.

Ta kontuzja wymagająca fizjoterapii bardzo powszechnie występuje u piłkarzy. Źródła, które zbadamy później, szacują 5,4 wydarzeń związanych z paluchem biegacza na każdy sezon sportowy dla niektórych drużyn, co przekłada się na 0,062 pacjentów na 1000 aktywnych sportowców.

Szacuje się, że osoby dotknięte urazem tracą średnio 10,1 dni roboczych podczas rekonwalescencji.

Jeśli zwrócimy uwagę na zawodowych piłkarzy, odkryjemy, że 45% z nich w ciągu swojej kariery sportowej cierpiało na paluch biegacza co najmniej raz. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tej chorobie i jak skutecznie sobie z nią radzić, przeczytaj nasz artykuł.

Anatomia stopy i palucha biegacza

Zanim w pełni zagłębimy się w naturę tego urazu, konieczne jest przeanalizowanie fizjologii zaangażowanych części. Ludzka stopa i kostka to prawdziwe dzieła sztuki biomechanicznej. Łącznie mają bowiem aż 33 stawy, 26 kości i ponad 100 więzadeł, ścięgien i tkanek mięśniowych.

W tym przypadku skupiamy się na pierwszym stawie śródstopno-paliczkowym. Jest on połączony z funkcjonalną i anatomiczną częścią pierwszego promienia stopy, która stanowi 75% łuku podeszwowego. Ta struktura pełni kluczową rolę, ponieważ jej zakres ruchu w płaszczyźnie warunkuje funkcjonalność całej stopy.

Pierwsza kość śródstopia (od dużego palucha) i bliższy paliczek tworzą staw śródstopno-paliczkowy, który ulega uszkodzeniu w paluchu biegacza. Ta grupa wykonuje odbicie w końcowej fazie marszu, nic więc dziwnego, że choroba szybko się uwidacznia u sportowców.

Jakie objawy wywołuje paluch biegacza ?

Portal Orthoinfo.org pokazuje nam typowe objawy palucha biegacza. Jak już powiedzieliśmy, jest to kontuzja w części podeszwowej stopy. Najczęstsze objawy to zatem ból podczas chodzenia, nietolerancja dotyku dotkniętego obszaru i zlokalizowany obrzęk.

W każdym razie należy zauważyć, że istnieją różne stopnie ciężkości tego obrażenia. Są to kolejno:

• I stopień: jest to skręcenie w kompleksie podeszwowym stopy. Powoduje miejscową wrażliwość i lekki stan zapalny.
• II stopień: w kompleksie podeszwowym występuje częściowe pęknięcie. Powoduje to bardziej ogólny ból i tkliwość, umiarkowany obrzęk i siniaki. Ruch stopy jest bolesny i ograniczony.
• III stopień: całkowite złamanie w kompleksie podeszwowym. Kontuzja jest bardzo bolesna, a stopa opuchnięta i mocno posiniaczona. W tym przypadku ruch dużego palca jest prawie niemożliwy.

Uszkodzenie określane jako paluch biegacza, lub też paluch darniowy, mogą rozwijać się nagle lub powoli, w zależności od rodzaju urazu. Jeśli uszkodzenie następuje stopniowo, stan pacjenta będzie się pogarszał z czasem, aż obraz kliniczny uniemożliwi w końcu aktywność fizyczną.

Główne przyczyny, które wywołują paluch biegacza

Jak wskazuje portal EFORT Open Reviews, aktywność fizyczna jest główną przyczyną występowania palca biegacza. Wśród graczy futbolu amerykańskiego 45% ankietowanych twierdziło, że doznało tego urazu w swojej karierze zawodowej. Częstość występowania szacuje się na 0,062 przypadków na 1000 sportowców narażonych na ryzyko.

Co ciekawe, 85% tych urazów występuje na sztucznej murawie. Ta powierzchnia jest o wiele trudniejsza niż naturalna murawa, więc opór terenu prawdopodobnie odgrywa ważną rolę w tej kontuzji.

Sportowcy uprawiający inne sporty również doznają obrażeń związanych z palcem biegacza. Na przykład szacuje się, że 0,4% graczy rugby w każdym sezonie cierpi z powodu palucha darniowego. Ta kontuzja uraz odpowiada za 11% wszystkich urazów stóp w tej wymagającej aktywności fizycznej.

Mechanizm urazu określanego jako paluch biegacza

Większość kontuzji powstaje w wyniku wielokrotnego kontaktu z powierzchnią, na której odbywa się gra lub bezpośredniego uderzenia w innego zawodnika. Takie zdarzenia powodują osiowe obciążenie pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego, który jest zbyt rozciągnięty.

Siła i nietypowe ułożenie stopy powodują urazy więzadeł o różnym nasileniu.

Poza uszkodzeniem ścięgien może to również dotyczyć kości trzeszczkowatych. Te struktury kostne ulegają uszkodzeniu lub nawet złamaniu, chociaż zwykle istnieją wcześniejsze choroby, które sprzyjają temu uszkodzeniu.

Czynniki ryzyka

Jak już powiedzieliśmy, uprawianie wymagającego sportu na sztucznej trawie jest wyraźnym czynnikiem predysponującym do tej kontuzji. Zresztą niezależnie od nawierzchni, każde zderzenie z innym graczem (lub elementem stałym) może spowodować wspomniane naderwanie.

Oto lista sportów uważanych za bardziej ryzykowne, jeśli chodzi o paluch biegacza. Jak wskazuje portal Western New York Urology Associates, są to:

• Futbol amerykański lub tradycyjna piłka nożna.
• Rugby.
• Koszykówka.
• Lekkoatletyka: bieganie, skakanie, bieganie przez płotki.
• Taniec.

Badania diagnostyczne

Podczas badania fizykalnego można podejrzewać skręcenie stawu dużego palca. W każdym razie konieczne jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego struktury kości podeszwowej, jak wskazuje portal Stat Pearls. Obustronne prześwietlenie stopy jest również przydatne w ocenie uszkodzenia kości trzeszczkowatych.

Rezonans magnetyczny jest natomiast bardzo pomocny w ilościowej ocenie uszkodzeń podeszwy stopy. Dowody kliniczne będą oczywiście zależeć od stopnia urazu i stanu pacjenta.

Jak się leczy paluch biegacza?

Niezależnie od stopnia kontuzji pierwszym krokiem jest zawsze zastosowanie kryteriów RICE: odpoczynek, lód, ucisk, uniesienie kończyny (rest, ice, compression, elevation). W tłumaczeniu na język polski ta metodologia opiera się na następujących zasadach:

• Utrzymuj stopę wolną od wysiłku i używaj jej jak najmniej: średni czas regeneracji u sportowców wynosi około 10 dni, zawsze w przypadku kontuzji stopnia I. Kontuzje stopnia II wymagają od 4 do 6 tygodni. Stopień III natomiast nie wraca do normalnych zajęć przed upływem półtora miesiąca.
• Lód: na dotkniętym obszarze zawsze zaleca się umieszczanie okładów z lodu na 20 minut, 3 lub 4 razy dziennie.
• Ucisk: aby uniknąć zapalenia i bólu, zwykle konieczne jest użycie elastycznej opaski uciskowej.
• Uniesienie: jeśli pacjent może, lepiej umieścić nogę wysoko, powyżej poziomu serca.

Nawet urazy III stopnia zwykle reagują na leczenie zachowawcze, chociaż czas rekonwalescencji jest bardzo długi. Jeśli stan pacjenta nie poprawi się, stosuje się zabieg chirurgiczny: nacięcie w podeszwie stopy.

Powrót do zdrowia

Jak już powiedzieliśmy, czas regeneracji waha się od 10 dni do kilku miesięcy, w zależności od stopnia uszkodzenia podeszwy stopy.

Ponadto w najcięższych przypadkach pacjent może nigdy nie odzyskać pierwotnej sprawności kostno-stawowej. Prowadzi to do artretycznych objawów ze strony kończyny lub usztywnienia dużego palca u nogi.

Paluch biegacza nie należy do poważnych kontuzji

Niezbędne jest poinformowanie sportowców o możliwych zagrożeniach związanych z wykonywaniem wymagających ćwiczeń. Zwłaszcza jeśli ćwiczenie odbywa się na twardym podłożu lub, jeśli istnieje duże ryzyko zderzeń, ryzyko rośnie.

Tego typu urazom można zapobiegać, po części wykonując ćwiczenia na poziomie podeszwowym, które pomagają zaangażowanym strukturom uzyskać wytrzymałość. Ponadto sportowcy powinni nosić odpowiednie obuwie i jak najbardziej miękkie, aby chronić podeszwę stopy przed urazami.

W każdym razie nie wolno nam zapominać, że paluch biegacza należy do normalnych i oczekiwanych zdarzeń. Na szczęście prawie nigdy nie stanowi on poważnego problemu. Po kilkudniowym odpoczynku, zastosowaniu lodu i fizjoterapii poprawa następuje po kilku tygodniach.