Macierzyństwo zastępcze: co to jest i co należy wziąć pod uwagę

Macierzyństwo zastępcze to sposób, w jaki osoby lub pary mogą mieć dziecko, gdy istnieją problemy lub ograniczenia, które uniemożliwiają osiągnięcie tego naturalnymi środkami. Jednak ta metoda pozostaje kontrowersyjna.

Przejrzane i zatwierdzone przez: pielęgniarka Leidy Mora Molina.

Napisany przez Edith Sánchez

Ostatnia aktualizacja: 05 października, 2022

Macierzyństwo zastępcze to metoda wspomaganego rozrodu, w której kobieta nosząca dziecko w ciąży nie występuje jako matka dziecka. To może być najbardziej ogólna definicja, w odniesieniu do matki zastępczej używa się też określenia surogatka.

Ta metoda istnieje od lat 70., ale stała się popularna w ciągu ostatniej dekady. Wokół macierzyństwa zastępczego istnieje wiele kontrowersji; nie tyle z powodów biologicznych, ile ze względu na implikacje społeczne i etyczne.

Niedawno debata została znowu nagłośniona przez przypadek Gammy, dziecka z zespołem Downa, które urodziło się w Tajlandii w wyniku macierzyństwa zastępczego. Biologiczni rodzice porzucili ją ze względu na jej stan.

Czym jest macierzyństwo zastępcze?

Macierzyństwo zastępcze to praktyka reprodukcyjna, w której kobieta użycza swojej macicy, aby przyjąć zarodek poczęty przez inną osobę lub parę. Dziecko powstałe w wyniku tej ciąży jest prawnie dzieckiem osoby, która dostarczyła zarodek.

Ta metoda wspomaganego rozrodu jest stosowana przez osoby lub pary, które mają problemy z poczęciem lub donoszeniem ciąży. Kobieta, która pożycza macicę, występuje jako matka zastępcza lub surogatka, natomiast ci, którzy zlecą jej ciążę, występują jako rodzice zamierzeni.

Ta praktyka jest zabroniona w większości krajów, w innych jednak stała się źródłem dochodu. Zrywa z utartym wyobrażeniem o tym, czym jest rodzina, a czasem budzi również kontrowersje etyczne i prawne.

Jak to wygląda w praktyce?

Macierzyństwo zastępcze obejmuje proces składający się z czterech podstawowych etapów:

1. Diagnoza medyczna: specjalista dokonuje oceny sytuacji z medycznego punktu widzenia i ustala, czy dana osoba lub para nadaje się do tej metody wspomaganego rozrodu.
2. Ocena prawna: ustala się, czy praktyka jest legalna w miejscu, w którym ma być wykonana. Jeśli nie, oznacza to znalezienie kraju i ośrodka medycznego, w którym można to zrobić legalnie. Wiąże się to również z podpisaniem umowy.
3. Ocena surogatki: szczegółowa ocena kobiety, która zamierza pożyczyć macicę, poprzez badania i testy medyczne.
4. Ciąża i poród: obejmuje ciążę jako taką i jej obserwację, a także poród na koniec ciąży.

Rodzaje macierzyństwa zastępczego

Istnieje kilka rodzajów macierzyństwa zastępczego, w zależności od sposobu jego przeprowadzenia i motywacji surogatki. Tak więc istnieją trzy główne kategorie.

W zależności od powiązań genetycznych

W zależności od sposobu, w jaki dochodzi do ciąży, macierzyństwo zastępcze może przebiegać na dwa sposoby:

• Tradycyjne lub częściowe: kobieta, która użycza swojego łona, dostarcza również jajo. Jest ono zapłodnione nasieniem przyszłego ojca, poprzez sztuczne zapłodnienie. Tak więc istnieje genetyczny związek między kobietą w ciąży a dzieckiem.
• Zastępstwo ciążowe, czyli pełne: kobieta w ciąży nie dostarcza jajeczek. Pochodzą od przyszłej matki lub od dawczyni. W tym przypadku nie ma genetycznego związku między matką a dzieckiem.

W zależności od relacji rodzinnych

Surogatka może mieć więź z zamierzonymi rodzicami lub nie. Z tego punktu widzenia istnieją dwie odmiany:

• Wewnątrzrodzinna: matka zastępcza jest krewną jednego z dwojga planowanych rodziców. Nie jest to powszechne, ponieważ mogą wystąpić problemy medyczne związane z pokrewieństwem.
• Pozarodzinna: kiedy kobieta w ciąży nie ma więzi rodzinnych z rodzicami.

W zależności od warunków finansowych

Według tego kryterium istnieje komercyjna surogacja i altruistyczna surogacja. W pierwszym przypadku surogatka nosi ciążę w zamian za wynagrodzenie finansowe. W drugim surogatka robi to dobrowolnie, bez odszkodowania.

Kiedy można zastosować macierzyństwo zastępcze?

Macierzyństwo zastępcze jest opcją dla par heteroseksualnych, które mają problemy z poczęciem lub donoszeniem ciąży. Także dla par homoseksualnych, które chcą mieć dziecko lub dla rodzin niepełnych, czyli osoby bez partnera, która chce zostać matką lub ojcem.

Dwa typowe medyczne powody macierzyństwa zastępczego to brak macicy lub malformacja macicy. Macierzyństwo zastępcze może być rozwiązaniem również wtedy, gdy ciąża jest przeciwwskazana ze względów medycznych:

• Powtarzające się poronienia.
• Choroby uniemożliwiające ciążę.
• Patologie zagrażające zdrowiu matki lub dziecka.
• Powtarzające się niepowodzenia w procesach zapłodnienia in vitro (IVF).
• Nadciśnienie płucne matki.
• Rak macicy.

Inne informacje do wzięcia pod uwagę

Ryzyko, jakie może generować macierzyństwo zastępcze, ma charakter legalny i etyczny. W większości krajów praktyka ta jest zabroniona, a umowy z surogatkami są uważane za nieważne.

Prowadzi to do problemów z ustaleniem legalnego macierzyństwa. Z reguły określa się je na podstawie urodzenia dziecka; to znaczy kobieta, która rodzi, jest matką dziecka, niezależnie od innych okoliczności.

Mogą również wystąpić konflikty związane z narodowością dzieci. Często wiąże się to później z czasochłonną procedurą papierkową, która nie zawsze okazuje się skuteczna.

Oprócz problemów prawnych macierzyństwa zastępczego mogą również wystąpić inne konsekwencje. Kiedy surogatka ma genetyczny związek z dzieckiem, może się wahać, czy wypełnić umowę, a prawo ją chroni.

Macierzyństwo zastępcze to kosztowna procedura, która obejmuje koszty leczenia i wynagrodzenie wymagane przez surogatkę. Kraje, które obecnie zalegalizowały tę praktykę to Stany Zjednoczone, Indie, Tajlandia, Ukraina, Rosja, Meksyk, Nepal, Polska i Gruzja.