Leki i środki farmakologiczne - poznaj ich rodzaje

Leki można klasyfikować według ich działania, drogi podania lub wskazań terapeutycznych. Lista jest dość obszerna, dlatego w przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Przejrzane i zatwierdzone przez: farmaceuta Franciele Rohor de Souza.

Napisany przez Equipo Editorial

Ostatnia aktualizacja: 16 czerwca, 2023

Leki i środki farmakologiczne można podzielić na podstawie ich działania, drogi podania lub wskazań terapeutycznych. WHO stosuje kod ATC (anatomiczny, terapeutyczny, chemiczny). Jest to europejski system kodowania substancji farmaceutycznych i rodzajów leków.

Zgodnie z tym systemem wszystkie leki i środki farmakologiczne mają kod ATC określony w swojej karcie technicznej. Ten kod składa się z siedmiu znaków alfanumerycznych. Jednak obecnie ta sama substancja czynna może mieć więcej niż jeden kod ATC, jeśli stosuje się ją w różnych wskazaniach.

Czym są leki i środki farmakologiczne?

Leki i środki farmakologiczne to substancje lub połączenie kilku substancji, które mają właściwości lecznicze lub zapobiegające chorobom u ludzi. Można je podawać w celu przywrócenia, skorygowania lub modyfikacji funkcji fizjologicznych. Ponadto wywierają działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne na organizm.

Aktywny składnik leków

Chodzi o składnik odpowiedzialny za działanie leku. Może to być każda substancja pochodzenia ludzkiego, zwierzęcego, roślinnego, chemicznego lub innego, która działa sama z siebie w naszym organizmie. Ponadto, ten sam lek może zawierać jeden lub więcej składników aktywnych.

Substancje pomocnicze, jakie zawierają leki i środki farmakologiczne

Na ogół potrzebna ilość substancji czynnej zawartej w leku jest bardzo mała. Dlatego w celu ułatwienia obróbki i aplikacji składnika aktywnego, miesza się go z substancjami pomocniczymi. Substancje te nie wykazują żadnej aktywności, jednak dodaje się je do składników aktywnych w następujących celach:

• Służą jako nośnik dla substancji aktywnej.
• Umożliwiają przygotowanie i stabilność leku.
• Mają dobre właściwości organoleptyczne.
• Określają właściwości fizykochemiczne leku, a także jego biodostępność.

Niektóre substancje pomocnicze powinny obowiązkowo znaleźć się w opisie na opakowaniu leku. Szczególnie niektóre substancje słodzące, które należy wziąć pod uwagę w przypadku osób z cukrzycą lub nietolerancją laktozy.

Jak można sklasyfikować leki i środki farmakologiczne?

Na ogół stosujemy leki i środki farmakologiczne, aby złagodzić objawy, takie jak gorączka, ból, alergia i liczne dolegliwości dotykające nasz organizm.

Aby nauczyć się rozróżniać rodzaje leków, najprostsza klasyfikacja opiera się na głównych działaniach farmakologicznych lub wskazaniach terapeutycznych.

Leki i farmakologiczne środki przeciwbólowe

Ta grupa leków jest wskazana do łagodzenia bólu spowodowanego urazami, uderzeniami a także ranami. Leki przeciwbólowe dzielą się ponadto na opioidowe i nieopioidowe.

Te pierwsze mogą prowadzić do uzależnienia, jak to jest w przypadku morfiny, dlatego można je stosować tylko pod nadzorem lekarza. Jednak leki nieopioidowe można nawet kupić bez recepty, jak ma to miejsce w przypadku niektórych postaci paracetamolu.

Leki i farmakologiczne środki przeciwzapalne

Niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, mają natomiast na celu złagodzenie bólu spowodowanego procesem zapalnym. Najczęstsze skutki uboczne tych leków obejmują rozwój wrzodów i podwyższenie ciśnienia krwi. Mogą też powodować problemy z nerkami.

Leki i farmakologiczne środki przeciwgorączkowe

Zasadniczo chodzi o leki obniżające gorączkę, ale mają też właściwości przeciwbólowe. Zaliczamy do nich takie farmaceutyki jak paracetamol i kwas acetylosalicylowy (aspiryna).

Środki przeczyszczające i przeciwbiegunkowe

Środki przeczyszczające to leki stosowane w celu złagodzenia sporadycznych zaparć lub będących efektem ubocznym innych leków. Mogą działać poprzez nawilżanie i stymulację motoryki jelit a także przez zwiększanie bolusa jelitowego.

Jednak należy je stosować jedynie sporadycznie, gdyż działanie przedłużone w czasie powoduje, że jelito nie funkcjonuje prawidłowo. Ponadto zmienia się flora jelitowa i zaburzeniu ulega prawidłowe wchłanianie składników odżywczych.

Z drugiej strony leki przeciwbiegunkowe są stosowane w celu zmniejszenia liczby i konsystencji stolca w procesach biegunkowych.

Leki i farmakologiczne środki przeciwzakaźne

W tej grupie leki można podzielić ze względu na czynnik wywołujący infekcję:

• Antybiotyki zwalczające infekcje bakteryjne.
• Leki przeciwgrzybicze czyli zwalczające infekcje wywołane przez grzyby.
• Leki przeciwwirusowe, które zwalczają infekcje spowodowane przez wirusy.

Środki przeciwkaszlowe i mukolityczne

Leki i środki przeciwkaszlowe jest natomiast stosowany w leczeniu drażniącego, suchego kaszlu, któremu nie towarzyszy flegma. Działają na centralny lub obwodowy układ nerwowy, tłumiąc odruch kaszlowy. Mukolityki z kolei mają na celu rozrzedzenie i ułatwienie wydalania śluzu, poprawiając oddychanie.

Leki zobojętniające kwasy

Stosuje się je w celu zmniejszenia kwasowości i wydzielania soku żołądkowego. Mogą działać poprzez neutralizację kwasowości lub zmniejszenie produkcji kwasu w żołądku. Jednym z najbardziej znanych leków z tej grupy jest omeprazol.

Leki antyalergiczne

Ta grupa obejmuje leki i środki farmakologiczne, które łagodzą negatywne skutki alergii, a także reakcje nadwrażliwości. Najczęściej używane są te, które należą do grupy leków przeciwhistaminowych

Konkluzja

Różnorodność i liczba rodzajów środków farmakologicznych jest bardzo duża i stale rośnie, podobnie jak ma to miejsce w przypadku leków biologicznych. Ważne jest, aby racjonalnie stosować farmaceutyki i zwracać się po poradę do pracowników służby zdrowia, natomiast unikać samoleczenia.