Indywidualizm - na czym polega to stanowisko filozoficzne?

Indywidualizm jest postawą filozoficzną, która wykracza poza polityczne, społeczne i ekonomiczne sfery społeczeństwa. W tym artykule omówimy, na czym polega.
Indywidualizm - na czym polega to stanowisko filozoficzne?
Maria Alejandra Morgado Cusati

Napisane i zweryfikowane przez filozof Maria Alejandra Morgado Cusati.

Ostatnia aktualizacja: 13 maja, 2023

Indywidualizm to filozoficzny punkt widzenia, który broni wyższości jednostki nad zbiorowością. W tym sensie promuje swobodne realizowanie celów i pragnień danej osoby. Sprzeciwia się też skrajnym interwencjom – czy to społecznym, państwowym, czy jakiejkolwiek innej instytucji – w sferze osobistej.

Ponieważ w centrum tego stanowiska znajduje się osoba, prawa człowieka i wolność są jego głównymi osiami. Przeciwstawia się także perspektywie kolektywistycznej, która broni wyższości zbiorowości nad jednostką. Rzućmy więc okiem na najważniejsze elementy tego stanowiska i dowiedzmy się, w jakich społeczeństwach korzysta się z tego nurtu.

Indywidualizm – geneza

Pierwsze idee indywidualizmu sięgają starożytnej Grecji, a konkretnie szkoły cyników, która broniła całkowitej wolności jednostki poprzez oderwanie się od dóbr materialnych, satyrę i podejmowanie decyzji według własnych upodobań.

Następnie, w średniowieczu, pojawiła się koncepcja duszy ludzkiej i indywidualnego zbawienia. Jednak ta chrześcijańska idea indywidualizmu została drastycznie zmodyfikowana podczas rewolucji przemysłowej, umieszczając zysk i indywidualne bogactwo w centrum tej perspektywy.

Następnie, w XIX wieku, pojawiły się idee indywidualistyczne przeciwko kolektywizmowi rozwiniętemu przez rewolucję francuską. W tym przypadku autorzy tacy jak John Stuart Mill bronili uznania praw jednostki (takich jak wolność słowa i własność prywatna) w celu uniknięcia tyranii państwa.

Podobnie między XIX a XX wiekiem doszło do wielkiej konfrontacji między ruchami kolektywistycznymi inspirowanymi przez Karola Marksa (takimi jak socjalizm i komunizm) a liberalnymi postawami indywidualistycznymi opartymi na ideałach Adama Smitha i innych autorów.

Mężczyzna w lupie. Indywidualizm
Chociaż początki indywidualizmu sięgają starożytnej Grecji, jego idee umocniły się między XIX a XX wiekiem.

Główna charakterystyka nurtu

Aby lepiej zrozumieć, czym jest dzisiaj indywidualizm, przedstawiamy podstawowe cechy tego stanowiska:

  • Broni centralnej pozycji jednostki nad grupą lub kolektywem. Każda osoba ma prawa i musi być chroniona przed naruszeniami, których może dopuścić się grupa. Obejmuje to na przykład naruszenie prywatności i wolności myśli.
  • Jest obecny w różnych ideologiach, takich jak liberalizm, egzystencjalizm i indywidualistyczny anarchizm.
  • Jest przeciwny kolektywizmowi, a tym samym ideologiom kolektywistycznym, takim jak socjalizm, komunizm i faszyzm.
  • Wśród jego głównych zasad są wolność i samorealizacja.
  • Opowiada się zatem za zapewnieniem praw i wolności oraz za ich nienaruszalnością.

Inne znaczenia indywidualizmu

Indywidualizm również kojarzył się z zainteresowaniami artystycznymi i z artystycznym stylem życia. W takich przypadkach autokreacja i osobiste eksperymenty są zalecane w opozycji do tradycji lub konwencji społecznych.

W języku potocznym termin ten jest często używany w sposób pejoratywny i często kojarzony z konsumpcjonizmem. Jest również używany jako synonim egocentryzmu, narcyzmu, egoizmu i innych zachowań, w których indywidualne pragnienia i opinie stawiane są ponad grupą.

Jednak w naukach społecznych istnieje metoda zwana „indywidualizmem metodologicznym”. Utrzymuje ona, że wszystkie zjawiska społeczne można wyjaśnić właściwościami jednostek, takimi jak ich cele, przekonania i działania.

W tym sensie indywidualizm metodologiczny zaprzecza, że kolektyw jest autonomicznym organizmem podejmującym decyzje i żąda, aby nauki społeczne opierały swoje teorie na indywidualnym działaniu.

Wreszcie indywidualizm ekonomiczny twierdzi, że każda jednostka powinna mieć zagwarantowaną autonomię w podejmowaniu własnych decyzji ekonomicznych, w przeciwieństwie do decyzji podejmowanych przez państwo, społeczność lub jakąkolwiek inną organizację.

Indywidualizm dzisiaj

Widzieliśmy, jak we współczesnym społeczeństwie nieustannie dyskutuje się o ideologiach kolektywistycznych i indywidualistycznych. Jednak pod koniec XX i na początku XXI wieku wyraźnie zaznaczył się trend w kierunku indywidualizmu na poziomie globalnym.

Było to szczególnie widoczne po upadku systemów komunistycznych w Europie, zjednoczeniu Niemiec i otwarciu Chin na rynki światowe. Niemniej jednak projekty kolektywistyczne mają tendencję do ponownego pojawiania się, co stale ma miejsce w Ameryce Łacińskiej.

Wyraźnym przykładem są postępowe i populistyczne rządy, jak między innymi w Argentynie, Wenezueli, Boliwii, Ekwadorze. Warto również wspomnieć o różnicach ekonomicznych między narodami indywidualistycznymi i kolektywistycznymi.

Oznacza to, że istnieje silny związek między rozwojem gospodarczym a indywidualizmem. Na przykład na poziomie globalnym widzimy, że regiony rozwinięte gospodarczo mają bardziej indywidualistyczne kultury. Tak jest w Europie Zachodniej, Australii, Ameryce Północnej i Japonii.

Tymczasem w regionach rozwijających się, takich jak Bliski Wschód, Afryka Północna i Ameryka Łacińska, występuje więcej kultur kolektywistycznych.

Indywidualizm obecnie. Marsz
Dziś idea indywidualistyczna jest nadal szeroko dyskutowana.

Kilka końcowych przemyśleń

Indywidualizm promuje niezależność i autonomię, podczas gdy kolektywizm opowiada się za współzależnością między jednostkami a grupą, do której należą, ponieważ potrzeby kolektywu są uważane za ważniejsze niż potrzeby jednostki.

W związku z tym konieczne jest przeanalizowanie zalet i wad każdej pozycji. Najlepszą praktyką jest poszukiwanie złotego środka między nimi.


Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.



Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.