Indywidualizm - na czym polega to stanowisko filozoficzne?

Indywidualizm jest postawą filozoficzną, która wykracza poza polityczne, społeczne i ekonomiczne sfery społeczeństwa. W tym artykule omówimy, na czym polega.

Napisane i zweryfikowane przez filozof Maria Alejandra Morgado Cusati.

Ostatnia aktualizacja: 13 maja, 2023

Indywidualizm to filozoficzny punkt widzenia, który broni wyższości jednostki nad zbiorowością. W tym sensie promuje swobodne realizowanie celów i pragnień danej osoby. Sprzeciwia się też skrajnym interwencjom – czy to społecznym, państwowym, czy jakiejkolwiek innej instytucji – w sferze osobistej.

Ponieważ w centrum tego stanowiska znajduje się osoba, prawa człowieka i wolność są jego głównymi osiami. Przeciwstawia się także perspektywie kolektywistycznej, która broni wyższości zbiorowości nad jednostką. Rzućmy więc okiem na najważniejsze elementy tego stanowiska i dowiedzmy się, w jakich społeczeństwach korzysta się z tego nurtu.

Indywidualizm – geneza

Pierwsze idee indywidualizmu sięgają starożytnej Grecji, a konkretnie szkoły cyników, która broniła całkowitej wolności jednostki poprzez oderwanie się od dóbr materialnych, satyrę i podejmowanie decyzji według własnych upodobań.

Następnie, w średniowieczu, pojawiła się koncepcja duszy ludzkiej i indywidualnego zbawienia. Jednak ta chrześcijańska idea indywidualizmu została drastycznie zmodyfikowana podczas rewolucji przemysłowej, umieszczając zysk i indywidualne bogactwo w centrum tej perspektywy.

Następnie, w XIX wieku, pojawiły się idee indywidualistyczne przeciwko kolektywizmowi rozwiniętemu przez rewolucję francuską. W tym przypadku autorzy tacy jak John Stuart Mill bronili uznania praw jednostki (takich jak wolność słowa i własność prywatna) w celu uniknięcia tyranii państwa.

Podobnie między XIX a XX wiekiem doszło do wielkiej konfrontacji między ruchami kolektywistycznymi inspirowanymi przez Karola Marksa (takimi jak socjalizm i komunizm) a liberalnymi postawami indywidualistycznymi opartymi na ideałach Adama Smitha i innych autorów.

Główna charakterystyka nurtu

Aby lepiej zrozumieć, czym jest dzisiaj indywidualizm, przedstawiamy podstawowe cechy tego stanowiska:

• Broni centralnej pozycji jednostki nad grupą lub kolektywem. Każda osoba ma prawa i musi być chroniona przed naruszeniami, których może dopuścić się grupa. Obejmuje to na przykład naruszenie prywatności i wolności myśli.
• Jest obecny w różnych ideologiach, takich jak liberalizm, egzystencjalizm i indywidualistyczny anarchizm.
• Jest przeciwny kolektywizmowi, a tym samym ideologiom kolektywistycznym, takim jak socjalizm, komunizm i faszyzm.
• Wśród jego głównych zasad są wolność i samorealizacja.
• Opowiada się zatem za zapewnieniem praw i wolności oraz za ich nienaruszalnością.

Inne znaczenia indywidualizmu

Indywidualizm również kojarzył się z zainteresowaniami artystycznymi i z artystycznym stylem życia. W takich przypadkach autokreacja i osobiste eksperymenty są zalecane w opozycji do tradycji lub konwencji społecznych.

W języku potocznym termin ten jest często używany w sposób pejoratywny i często kojarzony z konsumpcjonizmem. Jest również używany jako synonim egocentryzmu, narcyzmu, egoizmu i innych zachowań, w których indywidualne pragnienia i opinie stawiane są ponad grupą.

Jednak w naukach społecznych istnieje metoda zwana „indywidualizmem metodologicznym”. Utrzymuje ona, że wszystkie zjawiska społeczne można wyjaśnić właściwościami jednostek, takimi jak ich cele, przekonania i działania.

W tym sensie indywidualizm metodologiczny zaprzecza, że kolektyw jest autonomicznym organizmem podejmującym decyzje i żąda, aby nauki społeczne opierały swoje teorie na indywidualnym działaniu.

Wreszcie indywidualizm ekonomiczny twierdzi, że każda jednostka powinna mieć zagwarantowaną autonomię w podejmowaniu własnych decyzji ekonomicznych, w przeciwieństwie do decyzji podejmowanych przez państwo, społeczność lub jakąkolwiek inną organizację.

Indywidualizm dzisiaj

Widzieliśmy, jak we współczesnym społeczeństwie nieustannie dyskutuje się o ideologiach kolektywistycznych i indywidualistycznych. Jednak pod koniec XX i na początku XXI wieku wyraźnie zaznaczył się trend w kierunku indywidualizmu na poziomie globalnym.

Było to szczególnie widoczne po upadku systemów komunistycznych w Europie, zjednoczeniu Niemiec i otwarciu Chin na rynki światowe. Niemniej jednak projekty kolektywistyczne mają tendencję do ponownego pojawiania się, co stale ma miejsce w Ameryce Łacińskiej.

Wyraźnym przykładem są postępowe i populistyczne rządy, jak między innymi w Argentynie, Wenezueli, Boliwii, Ekwadorze. Warto również wspomnieć o różnicach ekonomicznych między narodami indywidualistycznymi i kolektywistycznymi.

Oznacza to, że istnieje silny związek między rozwojem gospodarczym a indywidualizmem. Na przykład na poziomie globalnym widzimy, że regiony rozwinięte gospodarczo mają bardziej indywidualistyczne kultury. Tak jest w Europie Zachodniej, Australii, Ameryce Północnej i Japonii.

Tymczasem w regionach rozwijających się, takich jak Bliski Wschód, Afryka Północna i Ameryka Łacińska, występuje więcej kultur kolektywistycznych.

Kilka końcowych przemyśleń

Indywidualizm promuje niezależność i autonomię, podczas gdy kolektywizm opowiada się za współzależnością między jednostkami a grupą, do której należą, ponieważ potrzeby kolektywu są uważane za ważniejsze niż potrzeby jednostki.

W związku z tym konieczne jest przeanalizowanie zalet i wad każdej pozycji. Najlepszą praktyką jest poszukiwanie złotego środka między nimi.

Przeczytaj na Krok do Zdrowia

Książki filozoficzne, które koniecznie powinieneś przeczytać

Czy fascynują cię książki filozoficzne? Oto lista niezbędnych do przeczytania książek dotyczących filozofii, które zaspokoją każdy gust.