Czym jest postmodernizm? Idee i krytyka jego myślicieli

Postmodernizm narodził się jako przezwyciężenie idei i wartości nowoczesności. Zobaczmy, na czym polega.
Czym jest postmodernizm? Idee i krytyka jego myślicieli

Napisany przez Equipo Editorial

Ostatnia aktualizacja: 23 marca, 2023

Postmodernizm to ruch filozoficzny, kulturowy i artystyczny. Pojawił się w drugiej połowie XX wieku jako reakcja na idee i wartości nowoczesności. Innymi słowy, jest to nurt, który stara się przezwyciężyć te trendy, ustanawiając nowe sposoby rozumienia człowieka i otaczającego go świata.

Dlatego postmodernizm zwykle krytykuje głęboko zakorzenione przekonania na temat obiektywnej rzeczywistości, systemów wartości, natury ludzkiej, postępu społecznego i innowacji. Przyjrzyjmy się bliżej.

Pojawienie się postmodernizmu

Termin postmodernizm pojawił się po raz pierwszy w sferze filozoficznej w 1979 roku, wraz z publikacją The Postmodern Condition Jeana-François Lyotarda.

W tej pracy autor pojmuje kulturę postmodernistyczną jako koniec metanarracji lub „wielkich narracji” nowoczesności. Ich przykładami są między innymi redukcjonizm i teleologiczne interpretacje marksizmu i oświecenia.

Przypomnijmy, że nowoczesność odnosi się do procesów społecznych i historycznych, które dały początek Europie od XV wieku. Nierozerwalnie wiążą się z Oświeceniem, liberalizmem, prymatem rozumu i wiedzy naukowej. Oparły się na prawdach uniwersalnych, przemysłowym kapitalizmie i postępie społecznym. Postmodernizm natomiast rodzi się jako przezwyciężenie tych idei i sposobów na życie.

Karol Marks.
Postmodernizm kwestionuje wszystkie wielkie narracje, w tym dzieła autorstwa Karola Marksa.

Charakterystyka postmodernizmu

Aby lepiej zrozumieć, z czego składa się kultura postmodernistyczna, poznajmy jej najbardziej charakterystyczne cechy:

  • W przeciwieństwie do nowoczesności postmodernizm jest wiekiem rozczarowań. Odrzuca się utopie i ideę postępu jako całości na rzecz postępu indywidualnego.
  • Następuje rozkwit konsumpcjonizmu. Oznacza to, że ekonomię produkcji zastępuje ekonomia konsumpcji.
  • Prawdy nie przyjmuje się już jako coś uniwersalnego lub absolutnego, ale jako kwestię perspektywy lub kontekstu.
  • Postmodernizm podkreśla ograniczenia współczesnej nauki w zakresie generowania prawdziwej, kumulatywnej i powszechnie obowiązującej wiedzy. Traci się wiarę w rozum i naukę, ale z drugiej strony czci się technologię.
  • Język zaczyna nabierać fundamentalnej roli w konstruowaniu i interpretacji rzeczywistości. Stwierdza się, że język kształtuje nasze myślenie, a myślenie bez języka nie może istnieć.
  • Ludzie przywiązują większą wagę do teraźniejszości, przez co przeszłość i przyszłość są uważane za mniej istotne.
  • Nowoczesna myśl zachodnia stworzyła dualizmy w celu interpretacji rzeczywistości (Wschód-Zachód, mężczyzna-kobieta, bogaty-biedny). Postmodernizm zajmuje jednak stanowisko hybrydowe lub pluralistyczne w odniesieniu do tych pojęć, gdyż zakłada, że dwoistość wiedzy pomija liczne niuanse i interpretacje.
  • Dzieła pisane podlegają kwestionowaniu. Postmoderniści twierdzą również, że teksty nie mają nieodłącznego autorytetu ani obiektywizmu, aby ujawnić intencje autora, ani nie mogą nam powiedzieć „co naprawdę się wydarzyło”. Odzwierciedlają raczej uprzedzenia i szczególną kulturę pisarza.

Idee i krytyka niektórych myślicieli postmodernistycznych

Warto pamiętać, że postmodernizm obejmuje różnorodne nurty artystyczne, filozoficzne i kulturowe. Zebranie wszystkich myślicieli w jednym artykule byłoby więc niezwykle obszernym zadaniem.

Niemniej poniżej przedstawiamy idee i krytykę niektórych z najwybitniejszych autorów postmodernistycznych. Spójrzmy.

Jean-François Lyotard

Autor ten krytykował współczesne społeczeństwo za realizm pieniądza, który wyraża się we wszystkich trendach i potrzebach, o ile są w zasięgu siły nabywczej. Krytykował także metadyskursy idealistyczne, iluministyczne i liberalne marksistowskie (charakterystyczne dla nowoczesności), stwierdzając, że nie są one w stanie prowadzić do wyzwolenia.

Tak więc kulturę postmodernistyczną charakteryzuje niedowierzanie w stosunku do tych metanarracji. W ich obliczu nie chodzi o zaproponowanie systemu alternatywnego do obecnego, ale o działanie w bardzo różnych przestrzeniach, aby wywołać konkretne zmiany.

Lyotard jest twórcą postmodernizmu.
Za twórcę koncepcji postmodernizmu można uznać Lyotarda, który nadał mu nazwę i formę.

Gianni Vattimo

Dla Vattimo ponowoczesność jest rodzajem „informacyjnej wieży Babel”, w której komunikacja i media nabierają centralnego charakteru. W tym sensie postmodernizm oznacza przezwyciężenie jednoznacznych koncepcji zamkniętych modeli, wielkich prawd i historii jako definiującego śladu wydarzeń.

Według Vattimo ponowoczesność otwiera drogę do tolerancji i różnorodności, o ile pozostawia z tyłu silną myśl, metafizykę i prawdziwe przekonania. Ustępuje miejsca słabemu myśleniu i nonszalancji.

Jean Baudrillard

Jedną z jego najbardziej znanych tez jest to, że w ponowoczesnym świecie nie ma rzeczywistości, ale jej symulacja. Rodzaj wirtualnej rzeczywistości stworzonej przez media.

Rezonujący wyraz tej idei został wyrażony w odniesieniu do pierwszej wojny w Zatoce Perskiej, promowanej przez Busha seniora w 1991 roku. Po pierwsze, prezydent przewidział, że wojna się nie wydarzy. Kiedy bomby spadły już na Bagdad, podtrzymywał tę samą myśl. – Wojna w Zatoce Perskiej nigdy nie istniała – powiedział z mocą.

W tym sensie Baudrillard stwierdził, że wojna dla większości ludzi na świecie była spektaklem telewizyjnym, a nie prawdziwym. Stany Zjednoczone, ze swoimi, bezpiecznymi dla siebie, bombardowaniami lotniczymi, brały w nim udział, podobnie jak gracze gier wideo.

Postmodernizm wciąż się rozwija

Postmodernizm to ruch, który obejmuje szereg nurtów kulturowych, filozoficznych i artystycznych, które dążą do przezwyciężenia idei i wartości nowoczesności. W ramach tego ruchu jest wielu myślicieli, którzy nie tylko opisali główne cechy postmodernistycznego świata, ale także wyrazili swoje zgody i niezgody na ustaloną w nim dynamikę.

Ponieważ postmodernizm jest ruchem współczesnym, rozwija się wraz z ewolucją epoki, w której żyjemy.


Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.


  • Aylesworth G. Postmodernism [Internet]. California: Stanford Encyclopedia of Philosophy; 2015 [consultado el 26 de julio de 2022]. Disponible en: https://plato.stanford.edu/entries/postmodernism/#2
  • Gratton P. Jean François Lyotard [Internet]. California: Stanford Encyclopedia of Philosophy; 2018 [consultado el 26 de julio de 2022]. Disponible en: https://plato.stanford.edu/entries/lyotard/
  • Vásquez A. La Posmodernidad. Nuevo régimen de verdad, violencia metafísica y fin de los
    metarrelatos. Nómadas. Critical Journal of Social and Juridical Sciences. 2011; 29(1).

Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.