Czym jest kolektywizm?

Kolektywizm to stanowisko filozoficzne, które broni potrzeb i dobrobytu grupy lub społeczności przed potrzebami jednostek. Czym charakteryzuje się ten ruch? Dowiedz się wszystkiego w tym artykule!

Napisane i zweryfikowane przez filozof Maria Alejandra Morgado Cusati.

Ostatnia aktualizacja: 10 października, 2022

Kolektywizm to stanowisko filozoficzne, które broni wyższości kolektywu nad jednostką. Zakłada więc, że dobro publiczne stoi przed dobrem osobistym.

Tym samym uzasadnia ustanowienie reżimów wysokiej interwencji rządu, w których prawa jednostki mają niewielkie znaczenie. Zatem z perspektywy politycznej i ekonomicznej kolektywizm można zdefiniować jako doktrynę, która zakłada, że dobra i środki produkcji powinny być własnością państwa lub społeczności.

Na czym się opiera kolektywizm

Aby lepiej zrozumieć tę perspektywę, poniżej przedstawiono jej główne i najważniejsze cechy.

Wyższość kolektywu

Kolektywizm zawsze będzie przedkładał interesy zbiorowe ponad interesy osobiste każdej jednostki. To samo dzieje się w przypadku dwóch grup o różnej wielkości. W tej sytuacji będzie się faworyzować grupę złożoną z większej liczby osób.

Dlatego w dyskursie kolektywistycznym często pojawia się poświęcenie jednostki, ponieważ kolektyw uważa się moralny priorytet.

Użycie języka nawiązującego do konglomeratu ludzi

W języku filozofii kolektywizmu często można znaleźć słowa i wyrażenia, które nawiązują do grup ludzi, takie jak społeczeństwo, naród, społeczność, braterstwo, koleżeństwo, kolektyw, gildia, korporacja, związek, klasa społeczna, i tym podobne terminy.

Częste używanie tych słów i ich pochodnych stanowi wyraźny wskaźnik mentalności kolektywistycznej, zwłaszcza w dyskursach politycznych lub organizacyjnych.

Kolektywizm jako zjawisko powszechne w różnych ideologiach

Kolektywizm to kategoria ogólna, która z kolei obejmuje różnorodne perspektywy i ideologie. Wszystkie one podzielają wywyższenie kolektywu.

Niektóre z tych stanowisk to:

• Socjalizm
• Komunizm
• Nacjonalizm
• Korporatyzm
• Faszyzm

Potrzeba silnej władzy centralnej

Aby kolektywizm mógł funkcjonować, potrzebuje potężnego bytu, który jest w stanie reprezentować kolektyw i działać w jego imieniu. Aby to uzyskać, musi być w stanie narzucić środki, które poświęcą mniejszą grupę na rzecz większej.

Niektóre polityki kolektywistyczne obejmują interwencje, takie jak kontrola cen w celu ochrony większości, stronnicze regulacje prawne na korzyść związków zawodowych, państwowa własność przedsiębiorstw dla dobra społeczeństwa a także cenzura mediów, aby zapobiec rozpowszechnianiu idei, które mogą zakłócać harmonię publiczną.

Jednak ważne jest również, aby pamiętać, że niesie to ze sobą ryzyko, że jednostki u władzy wykorzystają swoją pozycję do działania dla osobistych korzyści. Tak dzieje się na przykład w przypadku reżimów totalitarnych.

Podział społeczny

Inną charakterystyczną cechą kolektywizmu jest tendencja do rozróżniania klas społecznych. W tym celu posługuje się zwykle podwójną klasyfikacją, np. bogaci-biedni, proletariusze-burżuazja, właściciele-ubodzy.

Przeciwieństwo indywidualizmu

Indywidualizm to doktryna społeczna, polityczna i ekonomiczna, która broni indywidualnych potrzeb i dobrobytu jednostki ponad potrzebami grupy lub społeczności. Promuje także niezależność i samodzielność.

W kulturach indywidualistycznych decyzje, osiągnięcia, cele i pragnienia są zwykle definiowane jako osobiste, a nie zbiorowe. Dlatego ludzie w tego typu kulturze mają tendencję do traktowania prestiżu społecznego, sukcesu, dominacji i bogactwa osobistego jako priorytetu.

Z drugiej strony, jeśli chodzi o kultury kolektywistyczne, ludzie mają tendencję do definiowania siebie w kategoriach swoich więzi w grupie. Innymi słowy, istnieje większe zainteresowanie dobrem innych, troska o sprawiedliwość społeczną i przywiązanie do tradycji.

Krytyka kolektywizmu

Jak wszystkie stanowiska filozoficzne, kolektywizm ma swoich obrońców i przeciwników. Jedna z głównych osi krytyki kolektywizmu opiera się na wartości lub godności jednostki definiowanej w kategoriach jej wkładu w społeczeństwo.

Na przykład, często uważa się daną osobę za wyższą, lepszą, jeśli należy do związku zawodowego. Jednak ten sam podmiot automatycznie traci na wartości, jeśli opuszcza ten kolektyw i zostaje przedsiębiorcą.

Ze swojej strony kolektywizm był ostro krytykowany za tendencję do tworzenia systemów autorytarnych, które naruszają wolności i prawa człowieka. W tym przypadku najbardziej cierpią zwykle grupy mniejszościowe lub osoby, które nie podzielają ideałów większej zbiorowości.

Stanowisko kolektywistyczne było również krytykowane za sprzeciwianie się inicjatywom osobistym i ich realizacji. W końcu często się je ignoruje lub odkłada na bok, jeśli nie pasują do kolektywu  lub nie przynoszą mu korzyści.

Znaczenie praw człowieka

Wraz z kolektywizmem pojawia się bardzo wiele ważnych idei, takich jak solidarność, sprawiedliwość społeczna i równość między członkami grupy. Nie wolno nam jednak zapominać, że każdy z nas ma prawa człowieka i w żadnym wypadku nie wolno ich łamać. Dlatego należy zachować krytyczne i ostrożne podejście w stosunku do wszelkich systemów lub przekonań, które stanowią dla nich zagrożenie.