Czym jest i jak działa układ neuroendokrynny?

Podwzgórze jest odpowiedzialne za utrzymanie homeostazy organizmu w układzie neuroendokrynnym. Tutaj wyjaśniamy funkcje tego ważnego systemu.

Przejrzane i zatwierdzone przez: lekarz Mariel Mendoza.

Napisany przez Equipo Editorial

Ostatnia aktualizacja: 18 kwietnia, 2023

Układ neuroendokrynny odpowiada za wytwarzanie i wydzielanie hormonów, czyli substancji chemicznych wytwarzanych w organizmie w celu regulowania aktywności komórek i narządów. Co jeszcze powinniśmy o nim wiedzieć?

System ten składa się z neuronów i gruczołów, które odpowiadają za syntezę różnych hormonów kontrolujących wzrost, metabolizm, rozwój a także funkcje seksualne organizmu.

Gruczoły układu neuroendokrynnego w razie potrzeby wydzielają te substancje do krwi. Następnie są przenoszone przez krew, aby dotrzeć do różnych komórek i uruchomić ich funkcje.

Funkcja hormonów w układzie neuroendokrynnym

Hormony pełnią funkcję chemicznych posłańców naszego organizmu. Przekazują informacje z jednego zestawu komórek do innego, aby koordynować funkcjonowanie różnych części ciała. Oprócz kontrolowania wielu funkcji fizjologicznych są również zaangażowane w zachowanie.

Jak podkreślono w publikacji „Fizjologia, hormony endokrynologiczne” układ neuroendokrynny obejmuje

liczne gruczoły produkujące hormony. Jednak najważniejsze z nich to:

• Podwzgórze
• Przysadka mózgowa
• Tarczyca
• Narządy rozrodcze.
• Inne: trzustka, przysadka mózgowa.

Gruczoły mogą należeć do jednego z dwóch typów: zewnątrzwydzielniczych i endokrynnych, czyli wewnątrzwydzielniczych. Te pierwsze wydzielają swoje produkty poprzez specjalne kanały. Przykładem gruczołów zewnątrzwydzielniczych jest gruczoł trawienny. Jeśli chodzi o drugi typ, gruczoły dokrewne wydzielają hormony bezpośrednio do krwi i w ten sposób oddziaływują  na docelowe narządy lub tkanki.

Układ neuroendokrynny: podwzgórze

Podwzgórze znajduje się poniżej wzgórza, czyli tuż nad pniem mózgu. Jego główną funkcją jest utrzymanie homeostazy, czyli stabilności środowiska wewnętrznego organizmu.

Podwzgórze łączy układ nerwowy z neuroendokrynnym poprzez przysadkę mózgową. Jego funkcją z jednej strony jest wydzielanie hormonów „uwalniających” – które powodują, że inne gruczoły wydzielają kolejne hormony. Z drugiej strony podwzgórze hamuje wydzielanie związków chemicznych stymulujących lub hamujących produkcję hormonów w przysadce mózgowej.

Komórki neurosekrecyjne podwzgórza wytwarzają hormon antydiuretyczny i oksytocynę. Są one następnie transportowane do przysadki, gdzie są przechowywane do późniejszego uwolnienia.

Układ neuroendokrynny: przysadka

Przysadka mózgowa znajduje się u podstawy mózgu. Jest połączona z podwzgórzem przez krótkie naczynia krwionośne. Składa się z dwóch bardzo różnych części, które działają niezależnie od siebie:

• Przysadka tylna lub neuro-przysadka: uważa się, że jest to przedłużenie podwzgórza, którego główną funkcją jest przechowywanie i uwalnianie wytwarzanych przez niego hormonów, takich jak oksytocyna i wazopresyna czy hormon antydiuretyczny (ADH).
• Przednia przysadka lub przysadka mózgowa: Ta część przysadki nie ma połączenia nerwowego. Działa jak gruczoł nerkowy i wydziela hormony, które trafiają do gruczołów dokrewnych lub tkanek.

Oksytocyna

Główne funkcje oksytocyny są związane z reprodukcją. Głównie stymuluje wydzielanie mleka przez piersi w okresie laktacji oraz wzmaga skurcze macicy w czasie zapłodnienia a potem w trakcie porodu.

Hormon antydiuretyczny lub ADH

Hormon ten powoduje reabsorpcję wody w nerkach. Dlatego zmniejsza produkcję moczu. Przyczynia się również do homeostazy, gdyż reguluje objętość krwi, równowagę elektrolitową oraz ciśnienie krwi.

Układ neuroendokrynny: tarczyca

Kiedy hormon TSH z przedniego płata przysadki dociera do tarczycy, wytwarzany jest hormon tarczycy. Jego główną rolą jest regulacja procesów metabolicznych, a zwłaszcza wykorzystania węglowodanów. Wpływa również na wzrost i rozwój, zarówno w organizmie, jak i w układzie nerwowym.

Kiedy w układzie neuroendokrynnym występuje niedobór tych hormonów, mówi się, że dana osoba cierpi na niedoczynność tarczycy. W przeciwnym przypadku choroba nazywana jest nadczynnością tarczycy.

Narządy rozrodcze: hormony płciowe

Istnieją trzy hormony płciowe: androgeny, estrogeny i progestageny. Jeśli chodzi o androgeny, ich główne funkcje to:

• Promowanie rozwoju, wzrostu i utrzymania męskich narządów rozrodczych.
• Promowanie rozwoju drugorzędnych cech męskich.
• Stymulowanie metabolizmu białek.

Natomiast estrogeny, będące żeńskimi hormonami płciowymi, mają działanie podobne do androgenów ale w odniesieniu do kobiet:

• Promują rozwój, wzrost i utrzymanie żeńskich narządów rozrodczych.
• Promują rozwój drugorzędnych cech kobiecych.

Wreszcie mamy progestageny. Hormony te przygotowują ściany macicy do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Pełnią zatem ochronną funkcję porodową. Ponadto przygotowują również piersi do wydzielania mleka.

Krótko mówiąc, układ neuroendokrynny bierze udział w prawie wszystkich procesach, które nieustannie zachodzą w ludzkim ciele. Choć wiele osób nie zdaje sobie sprawy z jego funkcji, ich dobre samopoczucie zależy od prawidłowego funkcjonowania tego układu.