Biblioterapia: charakterystyka i zalety

Biblioterapia znana była już w starożytnej Grecji, gdzie biblioteki były znane jako „miejsca uzdrawiania duszy”.

Napisane i zweryfikowane przez chiropraktyk Iván Losada.

Ostatnia aktualizacja: 24 sierpnia, 2022

Biblioterapia charakteryzuje się głównie tym, że wykorzystuje książki, materiały do czytania i narzędzia dydaktyczne jako zasoby terapeutyczne. Pomaga one pacjentom w sferze emocjonalnej i psychologicznej lepiej zrozumieć ich chorobę, co przyczynia się do poprawy ich stanu.

Żyjemy w świecie zdominowanym przez media audiowizualne, w którym te środki nieustannie bombardują dzieci, młodzież i ludzi już nie tak młodych. Nie dziwi więc fakt, że zaburzenia sfery psychicznej i emocjonalnej występują coraz częściej.

Materiały audiowizualne nie wymagają dużego wysiłku dla ich dobrego zrozumienia. Podają nam cały materiał jak na tacy od początku do końca. Interwencja naszej świadomości jest więc minimalna, a w wielu przypadkach zerowa.

Wręcz przeciwnie, czytanie angażuje procesy rozumowania i refleksji, a zawarte w nim przesłania mają znacznie większą głębię i znaczenie.

Biblioterapia wdrażana w ramach zasobu terapeutycznego obejmuje pracowników służby zdrowia i podstawowej opieki zdrowotnej, a także bibliotekarzy, stowarzyszenia i samych pacjentów. Wielkim wyzwaniem tej terapii jest selekcja tekstów według wieku i schorzeń.

Biblioterapia i jej historia

Biblioterapia, choć brzmi dla nas jak najbardziej aktualna nowość, była znana już w starożytnej Grecji, gdzie biblioteki określano jako „miejsca uzdrawiania duszy”. Podobnie żołnierzom rannym podczas II wojny światowej zalecano czytanie podczas rekonwalescencji.

Biblioterapię wprowadzono w Stanach Zjednoczonych w latach trzydziestych XX wieku pod tytułem tak sugestywnym, jak „Recepta z literatury”. W kolejnych dziesięcioleciach pojawiało się coraz więcej książek związanych z tą specjalnością.

Początkowo używano jej pod postacią materiałów dydaktycznych, aby pacjent mógł mieć pełniejszą wiedzę na temat swojej choroby. Począwszy od lat 90., wraz z pojawieniem się medycyny i psychologii opartej na faktach, zaczęto ją jednak wykorzystywać do celów stricte terapeutycznych.

Światowym liderem w przepisywaniu czytania konkretnych książek w ramach systemu opieki zdrowotnej i bibliotecznego jest Wielka Brytania. Obecnie opracowuje się w tym kraju ciągle nowe inicjatywy.

W Hiszpanii, choć wciąż jest ich niewiele, inicjatywy pojawiają się w kilku wspólnotach autonomicznych. Uwagę przykuwa „Literapia” Szpitalu z Santiago de Compostela, projekt, w którym połączyły się grupy czytelnicze i ruchy wolontariuszy.

Warto również zwrócić uwagę na bardzo popularną książkę Lou Marinoffa „Więcej Platona i mniej Prozaca”. Pojawiła się w 2000 roku zalecając stosowanie filozofii w celu zrozumienia naszego wewnętrznego świata.

Charakterystyka terapii książkowej

• Udowodniła swoją przydatność w leczeniu chorób ze sfery emocjonalnej czy psychologicznej.
• Można ją stosować w łagodnych przypadkach jako jedyny sposób leczenia, pod odpowiednim nadzorem, lub jako uzupełnienie leków i psychoterapii w innych procesach.
• Można ją wprowadzać w szpitalach, żłobkach i innych placówkach służby zdrowia. Biblioterapia często korzysta również ze wsparcia przez biblioteki publiczne i ośrodki edukacyjne.
• Teksty i materiały muszą być starannie dobrane i powiązane z różnymi schorzeniami i wiekiem pacjenta.

• Wiele z istniejących materiałów ma na celu zmniejszenie poziomu stresu i jego wpływu w przypadku lęku i depresji.
• Biblioterapia wykorzystuje czynniki emocjonalne i pozytywne przesłania, aby pomóc pacjentowi rozwiązać swoje wewnętrzne konflikty i odzyskać dobre samopoczucie.
• Ma na celu wniesienie pozytywnego myślenia do codziennego życia pacjentów dotkniętych zaburzeniami sfery psychicznej lub emocjonalnej, w tak zwanej literaturze samopomocy.
• Terapia książkami stara się uczynić z czytania narzędzie do modyfikacji sposobu myślenia pacjenta i przyczynienia się do poprawy jego stanu.

Korzyści, jakie daje biblioterapia

• Czytanie aktywuje różne obszary mózgu, takie jak ośrodek Broki i Werniche’a oraz zakręt obręczy. Obszary mózgu są aktywowane w zależności od czynności, którą rozwija się  podczas lektury. W taki sposób niektórzy sportowcy trenują swoje mięśnie za pomocą wyobraźni.
• Czytanie sprzyja empatii i zwiększa odporność psychiczną.
• Poszerza słownictwo i poprawia komunikację międzyludzką.
• Stymuluje naukę i ciekawość, zwiększa rezerwy poznawcze i opóźnia objawy chorób neurodegeneracyjnych, takich jak demencja czy choroba Alzheimera.
• Biblioterapia zmniejsza poziom stresu. Uważa się, że wiąże się to z utrzymywaniem uwagi umysłu na czytaniu, podobnie jak podczas medytacji.
• Wspomaga odpoczynek i sen: aktywuje mechanizmy nocnego snu w mózgu. Dla wielu osób lektura jest dobrym lekarstwem na bezsenność.
• Zmniejsza poczucie samotności, „wciągając” czytelnika w fabułę, który wchodzi z nią w interakcję.
• Przynosi czytelnikowi wiedzę, mądrość i wolność wyboru, co wpływa na jego poczucie własnej wartości i pewności siebie w życiu.

Jak mawiał ten slogan, „W książkach jest wszystko”. Jest w nich wiedza, przygoda, podróże, intrygi, historia, miłość a do tego możliwość wyleczenia chorób ze sfery psychicznej i emocjonalnej. A zatem przyjemnej lektury!