Amnezja cyfrowa - co zrobić, by się nie pogłębiała?

Technologia zmieniła sposób, w jaki żyjemy, myślimy, uczymy się i zapamiętujemy. Często jesteśmy jednością z naszymi urządzeniami, ale w jakim stopniu wpływa to na naszą pamięć?

Napisane i zweryfikowane przez lekarz María Irene Benavides Guillém.

Ostatnia aktualizacja: 16 września, 2022

Amnezja cyfrowa odnosi się do wpływu technologii na mózg, a konkretnie na naszą pamięć. Wpływ technologii na życie codzienne jest druzgocący. Jesteśmy świadkami digitalizacji od dzieciństwa do starości. Każdego dnia pojawiają się nowe postępy i nowe zastosowania. Urządzenia cyfrowe ułatwiają nam codzienne zadania, są niezbędnym narzędziem pracy, ale także czasu wolnego i relacji społecznych.

Ta głęboka transformacja psychologiczna, fizjologiczna i socjologiczna budzi coraz większe zainteresowanie naukowców z różnych dziedzin. Mózg jest podatny na mnóstwo bodźców zaprojektowanych w celu przewidywania potrzeb użytkowników. Czy nasza pamięć zaniknie? Czy grozi nam amnezja cyfrowa?

Czym jest amnezja cyfrowa?

Od 2007 roku rośnie zainteresowanie wpływem technologii na pamięć. W publikacji z 2011 r. w czasopiśmie Science profesorowie Betsy Sparrow, Jenny Liu i Daniel M. Wegner po raz pierwszy omówili efekt Google. Oznacza to tendencję do zapominania informacji łatwo dostępnych w Internecie.

W latach 2015-2016 firma Kaspersky Lab, zajmująca się cyberbezpieczeństwem przeprowadziła serię ankiet wśród ludzi w Europie, Stanach Zjednoczonych i Indiach. Celem badania było zapytanie ich o wpływ technologii na ich codzienne życie.

Badania wykazały, że istnieje bezpośredni związek między możliwością uzyskania informacji, a nie szybkim jej zapamiętaniem. Ukuto wówczas termin „amnezja cyfrowa”. Innymi słowy, cyfrowa amnezja to nasza skłonność do niezapamiętywania tego, co szybko możemy znaleźć w Internecie lub na urządzeniach mobilnych. Mamy tendencję do zapamiętywania, gdzie mamy informacje, a nie same informacje.

Jak przebiega amnezja cyfrowa?

Badanie amnezji cyfrowej jest rodzącą się dziedziną. Istnieje kilka teorii na temat wpływu digitalizacji na pamięć. Jedną z nich jest to, że czując, że jednym kliknięciem możemy zdobyć to, czego chcemy, nie staramy się zapamiętywać i nie spowalniać procesu uczenia się. W ten sposób informacja pozostaje tylko w pamięci krótkotrwałej.

Z drugiej strony wykorzystanie wszystkich naszych zmysłów podczas zapamiętywania informacji (pamięć multisensoryczna) ułatwia jej zachowanie. Biorąc pod uwagę, że manipulując urządzeniami cyfrowymi, korzystamy niemal wyłącznie ze zmysłu wzroku, użycie mniejszej ilości bodźców przyczyniłoby się do słabego zapamiętywania.

Zobacz też: Media społecznościowe: poznaj ich wady i zalety

Jakie znamy liczby?

Wspomniane wcześniej badanie Kaspersky Lab przyniosło następujące wyniki:

• Trzydzieści cztery procent respondentów w Europie i 44 procent Amerykanów stwierdziło, że ich smartfon to ich pamięć.
• Amnezja cyfrowa występowała zarówno u młodszych, jak i starszych dorosłych.
• Połowa Amerykanów, mając do czynienia z pytaniem, skonsultowała się z Internetem, zanim spróbowała sobie przypomnieć.
• Pięćdziesiąt procent respondentów w Indiach nie było zainteresowanych zapamiętaniem informacji, ale tym, gdzie mogliby je znaleźć.
• Na 10 osób osiem przyznało, że korzysta dziś ze swoich urządzeń cyfrowych znacznie częściej niż 5 lat temu.

W niedawnym badaniu przeprowadzonym przez Shakti Swaminathana przebadano 550 indyjskich studentów w wieku od 18 do 22 lat. Oto niektóre z najważniejszych ustaleń:

• Tylko 15,6% zapamiętuje informacje, które muszą mieć pod ręką. Z kolei 66% szuka w Internecie potrzebnych im informacji.
• 30% uczestników badania byłoby smutnych, gdyby stracili telefony komórkowe.
• Prawie 70% nie pamięta numerów telefonów.
• 36% jest zaniepokojonych swoją zależnością od technologii.

Jakie są konsekwencje?

Konsekwencje cyfryzacji dla naszej zdolności zapamiętywania nie są wszystkie negatywne. Dobrze może być oddelegowanie pewnych przyziemnych spraw na urządzenia mobilne i umożliwienie mózgowi skoncentrowania się na tym, co ważne.

Natomiast istnieje możliwość, że może to oznaczać mniejszą stymulację, a tym samym słabszy rozwój połączeń nerwowych. Należy zauważyć, że są to klucze do pamięci.

Niezapamiętywanie pewnych informacji może być problematyczne w następujących sytuacjach:

• Musimy o tym pamiętać, a nie mamy dostępu do pamięci online ani urządzenia do wyszukiwania.
• Nie możemy go przechowywać na nośnikach cyfrowych, ponieważ nie jest to bezpieczne ani wskazane.
• Musimy zinternalizować i zapamiętać informacje na dłuższą metę.
• Tracimy urządzenie, na którym przechowujemy informacje.

Poza cyfrową amnezją

Wpływ digitalizacji na mózg nie ogranicza się do pamięci. Nadmierne korzystanie z mediów cyfrowych może pogorszyć kilka aspektów zdrowia psychicznego. Na przykład wiąże się to z deficytami uwagi, drażliwością i agresywnym zachowaniem.

Fakt, że komunikacja i socjalizacja w dużej mierze zależą od sieci społecznościowych i urządzeń cyfrowych, prowadzi do osłabienia kontaktu międzyludzkiego. W przypadku dzieci wczesna ekspozycja na to zjawisko może prowadzić do utraty takich umiejętności, jak empatia.

Co więcej, jednym ze zjawisk związanych z nadejściem cyfrowej amnezji jest uzależnienie od telefonu komórkowego. Prowadzi to do zaburzeń snu, które dodatkowo osłabiają pamięć. Jednocześnie utrata urządzeń zawierających ważne informacje osobiste i zawodowe może generować lęk, ataki paniki i zespół stresu pourazowego.

Ochrona prywatności w cyfrowym świecie jest bardzo trudna. Obecność danych osobowych w chmurze naraża je na wiele przestępstw komputerowych: oszustwa, szpiegostwo, pornografię i cyber-morderstwo.

Skąd mam wiedzieć, czy mam amnezję cyfrową?

Badacz i psycholog kliniczny Pragya Lodha proponuje odpowiedzieć na następujące pytania, aby ustalić, czy doświadczasz amnezji cyfrowej:

• Gdzie przechowujesz swoje informacje? Zawsze na urządzeniach cyfrowych?
• Czy spędzasz zbyt dużo czasu w mediach cyfrowych?
• Twój sposób komunikacji stał się wyłącznie wirtualny?
• Czy twoje zachowanie negatywnie wpłynęło na twoją pracę? Na przykład, czy masz potknięcia, zapominasz o swoich obowiązkach, nie wywiązujesz się ze swoich zobowiązań i zadań?
• Nie wyobrażasz sobie strefy wolnej od technologii?
• Czy czujesz się zagubiony bez urządzenia cyfrowego?

Jak możesz uniknąć cyfrowej amnezji?

Jeśli po udzieleniu odpowiedzi na powyższe pytania czujesz, że masz do czynienia z przypadkiem cyfrowej amnezji, możesz podjąć odpowiednie kroki. Lodha mówi, że wszystko, co możesz zrobić, aby zachować zdrowie psychiczne, pomoże. Niezbędny jest cyfrowy detoks. Odłącz się, dzieląc się z rodziną lub partnerem i staraj się motywować to zachowanie u innych.

Połącz się z naturą i planuj na świeżym powietrzu. Kiedy podróżujesz lub wybierasz się na wycieczki, staraj się cieszyć i przeżywać te doświadczenia. Zbuduj niezapomniane wspomnienia. Nie próbuj fotografować, udostępniać ani utrwalać każdej chwili na urządzeniach cyfrowych.

Nabierz nawyku zapamiętywania ważnych dla Ciebie informacji. Staraj się dbać o bezpieczeństwo przechowywanych danych i inwestuj w bezpieczeństwo informacji, a nie w dekorowanie sprzętu. Nikt nie wątpi, że postęp technologiczny radykalnie zmienia życie. Jednak wiele pozostaje do wyjaśnienia na temat wpływu, jaki wywiera na mózg.

W ramach dbania o siebie i dbania o zdrowie warto zadać sobie pytanie, czy nie jesteśmy uzależnieni od takich urządzeń. Nie chodzi o to, by nie cieszyć się technologią, ale o to, by mądrze z niej korzystać.