Zatrucie ołowiem i jego konsekwencje

Zatrucie ołowiem może przejść niezauważone, ale czasami konieczne jest leczenie. Jak rozpoznać ten problem? Jak się go leczy?

Zatrucie ołowiem to problem wywołujący poważne komplikacje, jeśli nie podejmie się leczenia. Ta substancja to metal ciężki, który nie spełnia konkretnej funkcji w organizmie człowieka. Dlatego też każda jego ilość jest toksyczna.

W przeszłości stosowano go w farbach, paliwach i innych produktach. Na szczęście badania i publikacje dotyczące tego metalu przyniosły skutki. Mimo to niektórzy miewają z nim styczność w pracy lub w przestarzałych miejscach.

Objawy są niespecyficzne, a w grupie ryzyka znajdują się kobiety w ciąży i małe dzieci. Chcesz dowiedzieć się więcej? Czytaj dalej.

Zatrucie ołowiem: jak do niego dochodzi?

Zatrucie ołowiem powstaje na skutek spożycia lub wdychania oparów tego metalu. Do niedawna nie był to rzadki problem, gdyż ołów znajdował się w wielu produktach i paliwach.

Jednak dzięki interwencji instytucji międzynarodowych takich jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), ilość przypadków zmniejszyła się. Ołów znajduje się niekiedy w następujących produktach:

• Farby do ścian.
• Stare zabawki.
• Kurki i rury.
• Akumulatory samochodowe.
• Wyroby szklane i ceramiczne.
• Śrut.
• Niektóre kosmetyki.
• Podłoże, szczególnie gdy narażone jest na rozlanie się farby czy benzyny.

Pod koniec lat 70. Stany Zjednoczone wprowadziły metody kontroli zanieczyszczenia ołowiem. Dlatego zmieniono proces produkcji większości farb zawierających ten metal. Ekspozycja na ołów w pracy dotyczy zawodów związanych z naprawą okrętów, budownictwem, górnictwem, produkcją plastiku i akumulatorów oraz hydrauliką.

W teorii miejsca pracy powinny być wyposażone w systemu prewencji w ramach bezpieczeństwa i higieny pracy, ale czasami może dojść do wypadku.

Objawy u dorosłych

Zależnie od stopnia zatrucia objawy mogą być lekkie lub nawet śmiertelne. Są raczej niespecyficzne, dlatego też rzadko udaje się szybko ustalić problem. U pacjentów pojawiają się następujące objawy:

• Wzrost ciśnienia tętniczego.
• Anemia.
• Ból głowy, brzucha, mięśni i stawów.
• Problemy z koncentracją i pamięcią.
• Osłabienie.
• Utrata apetytu.
• Zaparcia.
• Drażliwość.

Często objawy te postępują. Jeśli przyczyna zatrucia (w pracy lub w domu) nie zostanie usunięta, mogą z czasem się pogorszyć.

Objawy u noworodków

Jako że ołów przenika przez łożysko, może uszkodzić płód w czasie ciąży. Chociaż zatrucie ołowiem może przejść niezauważone u matki, stanowi problem dla dziecka. Sytuacja może grozić poważnymi komplikacjami. Należą do nich poronienie, przedwczesny poród i ograniczenie wzrostu płodu. Czasami może dojść do deformacji płodu.

Jeśli dziecko jednak się urodzi, będzie prawdopodobnie chorowite, szczególnie przed osiągnięciem piątego roku życia. Odnotowano przypadki śmiertelnej encefalopatii spowodowanej zatruciem ołowiem.

Nawet jeśli pacjent będzie odpowiednio leczony, może dojść do nawrotów. Pogorszenie funkcji poznawczych, drażliwość i kłopoty z pamięcią to tylko niektóre z objawów, jakie mogą pojawić się na przestrzeni lat.

Jak diagnozuje się zatrucie ołowiem?

Pacjenci cierpiący na zatrucie ołowiem zwykle mieli z nim styczność w domu lub w pracy. W przypadku mało poważnych objawów nie wykonuje się szczególnej diagnostyki.

Jednym sposobem na obiektywne zdiagnozowanie choroby jest wykonanie badań krwi mierzących stężenie ołowiu. Wartości zależą od laboratorium, ale jako że ołów nie spełnia żadnych funkcji w organizmie, każdy jego poziom uważa się za zbędny.

Przy 5 µg/dL mogą pojawić się poważne komplikacje zdrowotne, szczególnie u dzieci przed piątym rokiem życia. U niektórych pacjentów stężenie ołowiu we krwi dochodzi do 150 µg/dL lub powyżej.

Inne badania

W razie gdy konieczna jest hospitalizacja lub dodatkowe badania, lekarz może zalecić wykonanie następujących testów:

• Biometryczne badanie hematologiczne lub pełne badanie hematologiczne: bada poziom hemoglobiny, który może spaść wskutek przewlekłego zatrucia.
• USG lub RTG jamy brzusznej: pozwala wykluczyć stan zapalny. 
• Biopsja lub pobranie szpiku kostnego: służy wykluczeniu innych przyczyn anemii, szczególnie gdy inne parametry krwi uległy zmianie. 
• RTG kości długich: jako że ołów ma tendencję do zbierania się w tkance kostnej, badanie to pozwala oszacować czas ekspozycji i poziom intoksykacji. Niektórzy badacze uważają ten proces za najlepsze badanie diagnostyczne.

Jak leczyć zatrucie ołowiem?

Bo wykonaniu diagnostyki ustala się leczenie, które zależy od czasu ekspozycji i objawów.

• Jeśli objawy są lekkie, pacjent pozostaje pod obserwacją i jest leczony lekami podawanymi doustnie. W ciężkich przypadkach wymagana jest hospitalizacja i podawanie leków dożylnie.

• W przypadku ostrego zatrucia konieczny jest pobyt w szpitalu. Chroniczne przypadki, zależnie od nasilenia, można leczyć w bardziej zachowawczy sposób.

Leczenie zawsze polega na podawaniu środków wspomagających i farmakologicznych. Te pierwsze to roztwory podawane dożylnie i płukanki, te drugie to leki zawierające związki chelatujące. Mają one zdolność przyłączania się do metali ciężkich we krwi. Zmniejsza to ich toksyczność i stymuluje ich usuwanie wraz z moczem lub żółcią.

Leczenie farmakologiczne

Jak dotąd istnieją cztery leki na zatrucie ołowiem. Nie wszystkie są stosowane w każdym kraju – zależy to od regulacji w danym państwie.

• Wersenian wapniowo-disodowy: znany także jako EDTA; podawany jest dożylnie i w cyklach.
• Dimerkaprol: lek ten podaje się domięśniowo.
• Penicylamina: stosowany jest doustnie i przez dłuższy czas, więc korzysta się z niego ambulatoryjnie.
• Kwas dimerkaptobursztynowy: także podawany jest doustnie.

Wszystkie te opcje wymagają wskazania przez lekarza. Zależnie od pacjenta, mogą pojawić się komplikacje takie jak zapalenie wątroby, niewydolność wątroby czy reakcje alergiczne.

Zapobieganie zatruciu ołowiem

Najpowszechniejszymi okolicznościami kontaktu z ołowiem w dzisiejszych czasach jest dotykanie starych przedmiotów lub praca w konkretnym środowisku. W pierwszym przypadku chodzi głównie o farby wyprodukowane przed wprowadzeniem międzynarodowych regulacji.

Jeśli doszło do kontaktu z ołowiem, należy pamiętać o następujących zaleceniach:

• Umyć potencjalnie zanieczyszczone powierzchnie.
• Myć ręce przed i po jedzeniu, szczególnie dzieciom.
• Wchodząc w kontakt ze starymi budynkami nie dotykać powierzchni niezabezpieczonymi dłońmi.
• Odżywiać się zdrowo.
• Pić jedynie uzdatnioną wodę, która przeszła proces filtracji i oczyszczania.
• W przypadku pracy ze śrutem unikać kontaktu z ustami.

W razie pojawienia się objawów typowych dla zatrucia ołowiem należy jak najszybciej udać się do lekarza. Gdy symptomy mają lekki przebieg, można umówić się na wizytę. W razie ciężkich objawów trzeba udać się na pogotowie.

Zatrucie ołowiem: zalecenia

Chociaż zatrucie ołowiem to rzadki problem, należy udać się do lekarza po prawdopodobnej ekspozycji. To ważne dla osób z grupy ryzyka, czyli kobiet w ciąży i małych dzieci. Nawet małe ilości mogą spowodować poważne kłopoty.

Do jakiego specjalisty się udać?

Większość lekarzy jest w stanie zdiagnozować zatrucie ołowiem. Wizyta u lekarza pierwszego kontaktu, internisty czy pediatry to pierwszy krok. Gdy konieczna będzie konsultacja ze specjalistą, dostaniesz odpowiednie skierowanie.

Jak przygotować się do wizyty?

Jeśli masz umówioną wizytę u lekarza, postaraj się zastosować do następujących rad:

• Przypomnij sobie, kiedy pojawiły się pierwsze objawy oraz jakie leki przyjmowałeś w celu ich złagodzenia.
• Jeśli cierpisz na jakąś chorobę, daj o tym od razu znać. Tyczy się to chorób przewlekłych i alergii.
• Jeśli masz aktualne badania laboratoryjne, zabierz je ze sobą.
• Poinformuj o przyjmowanych lekach. Mogą one wchodzić w reakcję z tym, co lekarz chciałby ci przepisać.
• Zidentyfikuj konkretną przyczynę ekspozycji na ołów.
• Idź w towarzystwie drugiej osoby. Czasami niepokój uniemożliwia zapamiętanie zaleceń lekarza.

Natychmiastowa interwencja w przypadku zatrucia ołowiem ma duże znaczenie dla rokowań. Dlatego w razie podejrzeń musisz iść do lekarza.