Przemoc zastępcza: co to jest i jak można jej uniknąć?

Przemoc zastępcza jest jednym z rodzajów przemocy ze względu na płeć, w której dzieci są wykorzystywane do krzywdzenia kobiet. Dowiedz się więcej na ten temat.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Maria Fatima Seppi Vinuales.

Ostatnia aktualizacja: 17 czerwca, 2023

Istnieją różne sposoby skrzywdzenia i „ukarania” osoby. W kategorii przemocy ze względu na płeć istnieje pewien rodzaj określany jako przemoc zastępcza. Z wykle dopuszcza się jej mężczyzna – partner lub były partner – kiedy nie może dostać tego, czego chce.

Innymi słowy, oprawca próbuje zmienić zachowanie swojej partnerki i szuka innych „frontów”, aby ją zaatakować. W szczególności, to zwykle dzieci kobiety lub jej bliscy odczuwają skutki uboczne. Przyjrzyjmy się bliżej, o co w tym wszystkim chodzi.

Czym jest przemoc zastępcza?

Przemoc zastępcza jest formą nacisku na inną osobę poprzez atakowanie jej słabych punktów. Tego nadużycia oprawca nie wykonuje w sposób „bezpośredni” na osobie, której to dotyczy. Używa do tego ludzi wokół niej.

Jest to prawdopodobnie jedna z najbardziej bolesnych form znęcania się. To najniżej zadany cios przez osobę, która chce kogoś skrzywdzić. Ponadto, uważa się to za formę przemocy ze względu na płeć. Często bowiem występuje w przypadkach, w których mężczyzna chce skrzywdzić kobietę i zdominować ją.

W tym celu ma tendencję do używania jej dzieci jako narzędzi. Chociaż najczęściej wykorzystuje w tym celu dzieci, może również posługiwać się rodzicami, rodzeństwem lub jakąś bliską osobą.

Czasami istnieją wcześniejsze oznaki, począwszy od gróźb wyrządzenia krzywdy dzieciom, a skończywszy na innych podobnych pogróżkach. Na przykład może się to zdarzyć, gdy dzieci wracają do domu matki z uszkodzonymi rzeczami.

Oto niektóre cechy, które umożliwiają jej rozpoznanie:

• Celem jest skrzywdzenie kobiety. Na przykład, kiedy ojciec przebywa ze swoimi dziećmi, nie interesuje go spędzanie z nimi wartościowego czasu, ale skupia się na krytykowaniu i obrażaniu matki.
• Opiera się na ojcowskiej przemocy. Poprzez swoje działania stara się pokazać, kto ma władzę i co się stanie, gdy dziecko się do niej nie zastosuje się lub nie da mu tego, czego chce.
• Wykorzystuje dzieci przedmiotowo jako zakładników. Stanowią środki, za pomocą których mężczyzna wyrządza krzywdę kobiecie. Wykorzystuje je również do uzyskiwania informacji o matce, np. gdzie jest lub co robi.

Konsekwencje dla dzieci

Bez wątpienia konsekwencje dla dzieci są poważne. Skrajne przypadki przemocy kończą się zabójstwem, ale są też inne pośrednie i nie mniej poważne konsekwencje.

Wśród nich znajdujemy tak zwane „pranie mózgu” na temat tego, jaka jest ich matka i jak się zachowuje. Dochodzi również do manipulacji oraz sytuacji (nie zawsze jednoznacznych) stawiania dzieci przed wyborem między jednym rodzicem a drugim.

W ten sposób powstaje instrumentalizacja dzieci, pozbawionych wszelkich praw. Są uwikłane w toksyczny konflikt, który naprawdę powinni rozwiązać między sobą dorośli.

Tym samym poczucie bezpieczeństwa i ochrony, jakie powinno dawać przebywanie z rodzicem, przeradza się w torturę i permanentny dyskomfort. W rezultacie zaczyna na tym cierpieć zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci.

Prawnik Peral López zachęca do uzmysłowienia sobie złożoności zastępczej przemocy, wyobrażając ją sobie jako potrójną przemoc. Według niego nie chodzi tylko o to, że dzieci są wykorzystywane do wyrządzania krzywdy, ale że same są bohaterami i podmiotami krzywdy.

Zastępcza przemoc: na co uważać i co robić

Przemoc zastępcza jest jedną z wielu form przemocy, jakiej doświadcza kobieta we wrogim i agresywnym związku. Czubek góry lodowej, którym w tym przypadku jest przemoc fizyczna, a nawet samobójstwo, to tylko jedna z widocznych obliczy tego złożonego zjawiska.

Kiedy jej dzieci stają się „narzędziami” agresywnego ojca, zawiodły już liczne alarmy i środki, które powinno gwarantować prawo.

Jakie są więc znaki, które powinny zwrócić naszą uwagę?

Na przykład, gdy ojciec, który nigdy nie opiekował się swoimi dziećmi, nagle domaga się harmonogramu odwiedzin. Powinien być to dzwonek alarmowy.

Oczywiście będzie się kłócić, że to jego prawo. Jednak bardzo ważne jest, aby nie tracić z oczu faktu, że mówimy o wyjątkowym kontekście i o ojcu, który nigdy wcześniej nie interesował się dziećmi. W takim przypadku należy wziąć pod uwagę ryzyko i niebezpieczeństwo.

W tej sytuacji kluczowym „znakiem”, który należy wziąć pod uwagę, są pragnienia i intuicja dzieci. To, co czują, w jakim stanie wyjeżdżają i w jakim wracają z domu rodziców. Dzieci mają swoje prawa, a możliwość wyboru i wyrażania opinii jest niezwykle ważna.

Zmiana jest sumą indywidualnych chęci i działań. Dlatego być może nasz udział zaczyna się od tego, by nie śmiać się z żartów uprzedmiotawiających kobiety lub nie uznawać za normalne, że partner żąda przeczytania wiadomości, które otrzymujemy na nasze telefony komórkowe. Musimy od czegoś zacząć, ponieważ położenie kresu przemocy wobec kobiet będzie wymagało wysiłków od nas wszystkich.