Priapizm: co to jest, co go powoduje i jak się go leczy?

Priapizm może mieć wiele przyczyn. Mogą to być leki na zaburzenia erekcji, substancje psychoaktywne lub patologie i urazy.

Przejrzane i zatwierdzone przez: lekarz Mariel Mendoza.

Napisany przez Rafael Victorino Muñoz

Ostatnia aktualizacja: 29 grudnia, 2023

Priapizm może mieć wiele przyczyn. Może być spowodowany między innymi lekami stosowanymi w leczeniu zaburzeń erekcji, używaniem substancji, takich jak alkohol czy narkotyki lub pewnymi stanami i urazami.

Chociaż zdarza się to rzadko, w niektórych przypadkach priapizm stanowi nagłą sytuację wymagającą natychmiastowej uwagi. Jeśli problem nie zostanie rozwiązany w odpowiednim czasie, może prowadzić do trwałych zaburzeń erekcji.

Na czym polega priapizm?

Priapizm to przedłużona erekcja trwająca ponad cztery godziny. Może być spowodowana stymulacją seksualną, ale niekoniecznie.

Termin ten pochodzi od boga z mitologii greckiej: Priapa, syna Dionizosa i Afrodyty. Według legendy Priapus urodził się z ogromnym członkiem. Był symbolem płodności lub męskiej seksualności.

Priapizm nie jest częstym schorzeniem. Występuje raczej u mężczyzn w wieku powyżej 30 lat. Chociaż może też wystąpić u dzieci z niedokrwistością sierpowatokrwinkową.

Częstość występowania szacuje się na 1,5 przypadku na 100 000 osób rocznie. U mężczyzn powyżej 40 roku życia odsetek ten nieznacznie wzrasta, osiągając 2,9 przypadków na 100 000.

Według niektórych badań problem ten jest bardziej powszechny w ostatnich latach, ze względu na nadmierne lub nieodpowiednie stosowanie leków stosowanych w leczeniu zaburzeń erekcji, takich jak syldenafil.

Priapizm – rodzaje i objawy

Objawy priapizmu różnią się w zależności od jego rodzaju. W związku z tym zauważono, że może on wynikać z  niedokrwienia lub przekrwienia, w zależności od tego, czy istnieje problem w opróżnianiu ciał jamistych, czy też nadmierny przepływ krwi do prącia.

1. Priapizm niedokrwienny

Priapizm niedokrwienny, zwany także veno-okluzyjnym, jest najczęstszą postacią tego stanu. Wynika z faktu, że krew żylna nie może opuścić penisa lub z powodu skurczu mięśni gładkich.

Jednocześnie zmniejsza się również dopływ krwi tętniczej, co może powodować niedokrwienie ciał jamistych. Ponadto, jeśli erekcja przedłuża się w czasie, prowadzi do zwłóknienia, ponieważ nagromadzona krew traci natlenienie i nasila się kwasica.

Objawy priapizmu niedokrwiennego to między innymi:

• Przedłużająca się erekcja
• Pogłębiający się ból
• Sztywny trzon prącia z miękkim żołędziem

2. Priapizm niezwiązany z niedokrwieniem

Nazywany również priapizmem wysokoprzepływowym, występuje rzadziej od poprzedniego rodzaju. Jest on spowodowany nadmiernym napływem krwi do ciał jamistych. Ilość krwi dopływającej jest większa od ilości krwi odpływającej.

Tego rodzaju priapizm może wystąpić w wyniku uderzenia lub urazu. Jednakże, ponieważ gromadząca się krew jest bogatsza w tlen, nie ma ryzyka niedokrwienia.

W tym przypadku objawy to między innymi:

• Przedłużająca się erekcja.
• Trzon prącia nie jest całkowicie sztywny.
• Zaburzenie to jest mniej bolesne.

Przyczyny priapizmu

Priapizm jest zwykle wtórny do zmiany mechanizmów hemodynamicznych, które przyczyniają się do zmniejszenia objętości krwi w ciałach jamistych lub detumescencji. Problem może jednak dotyczyć również naczyń krwionośnych, mięśni lub nerwów.

I chociaż w niektórych przypadkach nie jest możliwe poznanie pierwotnej przyczyny, istnieje kilka czynników, a nawet warunków, które mogą odgrywać istotną rolę. Oto niektóre z nich:

Niektóre choroby i stany

Nawracający priapizm występuje często u mężczyzn z niedokrwistością sierpowatokrwinkową oraz, w mniejszym stopniu, z innymi chorobami krwi: białaczką, szpiczakiem mnogim i talasemią.

Patologie, które mogą być związane z priapizmem, obejmują również problemy, takie jak:

• Rak prącia, pęcherza moczowego, prostaty lub odbytnicy.
• Choroby neurologiczne, takie jak encefalopatia i stwardnienie rozsiane.
• Choroby zakaźne, takie jak świnka i malaria.
• Zapalenie gruczołu krokowego lub zakrzepowe zapalenie żył.
• Inne zaburzenia, takie jak dna moczanowa, amyloidoza i choroba Fabry’ego.

Leki

Epizod priapizmu może być wywołany jako efekt uboczny niektórych leków stosowanych w leczeniu różnych patologii i zaburzeń. W tym zakresie wymienia się:

• Leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna i heparyna.
• Inne leki stosowane w leczeniu zaburzeń erekcji.
• Anksjolityki, leki przeciwdepresyjne i leki na zaburzenia psychotyczne.
• Androgeny i inne hormony: testosteron, hormon uwalniający gonadotropiny.
• Wstrzykiwanie substancji wazoaktywnych: jest wskazywane w badaniach jako jedna z pierwszych przyczyn priapizmu.
• Leki przeciwnadciśnieniowe, w tym antagoniści kanału wapniowego, czyli leki, które mogą wywoływać efekt zarostu żył oraz alfa-adrenolityki.

Urazy

Urazy prącia, krocza lub miednicy, w niektórych przypadkach, pochodzą z przetok, powodujących nieprawidłowy przepływ krwi tętniczej do ciał jamistych. Podobnie urazy rdzenia kręgowego mogą wpływać na mechanizmy erekcji, powodując utratę odruchu opuszkowo-jamistego.

Inne przyczyny

Innymi przyczynami priapizmu mogą być również:

• Nadmierne spożycie alkoholu.
• Zażywanie narkotyków, takich jak kokaina i heroina.
• Ukąszenia pająków i innych pajęczaków, takich jak skorpiony.

Diagnoza i leczenie

Diagnozując priapizm, lekarz będzie szukał różnic w objawach. Na przykład w przypadku priapizmu niedokrwiennego erekcja jest bolesna. Ponadto pacjent może wydawać się pobudzony. W priapizmie innym niż niedokrwienny penis jest w stanie niepełnej erekcji.

Zadając pytania, lekarze uzyskają kontekst sytuacji. A inne badania uzupełnią diagnozę. Obejmują one analizę gazometrii krwi, aby wiedzieć, czy przestrzeń jamista jest pełna krwi tętniczej czy żylnej oraz czy występuje niedotlenienie lub kwasica. Można również wykonać USG Dopplera i selektywną arteriografię.

Chociaż cel leczenia w obu przypadkach jest jednakowy, to procedury się od siebie różnią. Leczenie mmoże nawet obejmować pilną potrzebę opieki. Priapizm wenookluzyjny lub niedokrwienny wymaga natychmiastowego działania i nieco bardziej inwazyjnych środków.

Aby przyspieszyć odpływ krwi z ciał jamistych, można podać silny środek przeciwbólowy. Podskórnie podaje się też terbutalinę.

W przypadku utrzymywania się tumescencji technik medyczny wykona aspirację z nakłuciem w dystalnej części ciała jamistego. Będzie spuszczać krew, aż pojawi się jasnoczerwona krew tętnicza.

Jeśli krew nie odpływa naturalnie, ponieważ jest zbyt gęsta, zastosuje roztwór soli fizjologicznej. A jeśli erekcja pojawi się ponownie, oprócz nowej aspiracji, wstrzyknie do ciał jamistych agonistę alfa-adrenergicznego. Kiedy erekcja trwa długo, należy przebić przetoki, aby umożliwić drenaż.

W niektórych przypadkach priapizmu niezwiązanego z niedokrwieniem leczenie może nie być konieczne, ponieważ zwykle nie prowadzi do powikłań. Celem jest natomiast zmniejszenie przepływu przez selektywną embolizację lub inne procedury w celu uzyskania detumescencji.

Kiedy iść do lekarza

Czasami epizod priapizmu ustępuje sam. Jednak może to również stanowić problem. W zależności od nasilenia może nawet pozostawić skutki uboczne, takie jak trwałe zaburzenia erekcji.

Gdy erekcja trwa kilka godzin, należy natychmiast udać się do szpitala. Lekarz określi, jaki to rodzaj priapizmu i jakie będą dalsze działania.

Z drugiej strony nawracające epizody wymagają leczenia zapobiegawczego. Jako środek, lekarz może zalecić odstawienie niektórych leków. Podobnie osoba powinna unikać spożywania leków lub substancji, które mogą na nią wpływać.