Poznaj psychologię plotki i pogłoski

Plotki i pogłoski rozpowszechniają fałszywe lub niepełne informacje. Mogą być szkodliwe, ale też nas bawią i jednoczą. Więcej na ten temat opowiemy tutaj!

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Elena Sanz.

Ostatnia aktualizacja: 27 sierpnia, 2022

Plotki i pogłoski przenikają nasze codzienne życie. Od wątpliwych wiadomości, które czytamy w sieciach społecznościowych, po rozmowy ze znajomymi, w których poruszamy sprawy osób trzecich, tego typu interakcje odgrywają ważną rolę w naszej towarzyskości.

Jednak ich efekt może być zarówno pozytywny, jak i negatywny. Warto znać psychologię stojącą za tymi zachowaniami, aby nie dać się im ponieść.

Łatwo zdać sobie sprawę, że niektórzy ludzie chętniej dzielą się i rozpowszechniają plotki i pogłoski niż inni, ale wszyscy w pewnym stopniu w tym uczestniczymy. Czasami ta plotka jest neutralna lub nawet pozytywna, a jej jedynym celem jest zabawianie towarzystwa i dzielenie się informacjami.

Jednak w innych przypadkach jest to zachowanie negatywne i złośliwe. Rozprowadza się je w bardzo konkretnym celu. Ale dlaczego plotki i pogłoski tak bardzo nas interesują? Poniżej badamy odpowiedź.

Psychologia plotki i pogłoski

Jeśli mówimy o psychologii plotek, nie sposób nie wspomnieć o pracy Allporta i Postmana. Ci prestiżowi psychologowie zdefiniowali plotkę i wyjaśnili czynniki jej społecznej propagacji. Tak więc plotka jest rozumiana jako stwierdzenie lub informacja, która jest rozpowszechniana jako prawdziwa, bez dowodów na jej poparcie, i która jest przekazywana od osoby do osoby.

Transmisja ta odbywa się głównie ustnie, chociaż pojawienie się sieci społecznościowych stworzyło w tym zakresie nowy paradygmat, którego maksymalnym wyrazem są treści wirusowe.

Jednak żadna informacja nie staje się plotką automatycznie. Aby tak się stało, muszą być spełnione pewne warunki. Z jednej strony musi to być informacja istotna, uznana za ważną dla danej społeczności, ze względu na jej reperkusje lub dlatego, że nawiązuje do pewnych najgłębiej zakorzenionych zasad i wartości tej grupy.

Tak więc plotka, że w firmie nastąpi masowe zwolnienie, rozchodzi się znacznie łatwiej niż plotka, że zmieni się kolor ścian. Podobnie szybko rozprzestrzeniają się plotki o niewierności, ponieważ są one sprzeczne z jednym z moralnych filarów społeczeństwa.

Kolejnym warunkiem, który musi być spełniony, jest to, że informacje muszą być niejednoznaczne i niekompletne. Nie oferując wszystkich niezbędnych szczegółów ani dowodów, plotki i pogłoski rozbudzają wyobraźnię, podejrzliwość i fabrykację. Sprawiają, że ludzie chcą wypełnić luki własnym wkładem.

Jak rozprzestrzeniają się plotki i pogłoski?

Gdy już mamy informację, która spełnia powyższe warunki, następuje cały proces, który sprzyja jej szybkiemu rozprzestrzenianiu się. Osoby, które je otrzymują, traktują te dane w określony sposób, sprawiając, że informacje te coraz bardziej się rozpowszechniają.

Robią to wypełniając bezwiednie 3 prawa:

1. Prawo redukcji: plotki i pogłoski stają się coraz krótsze. Opowieść sprowadza się do skupienia się na najciekawszych lub najbardziej soczystych szczegółach.
2. Prawo akcentowania: za każdym razem, gdy ktoś opowiada plotkę, ma tendencję do jej wyolbrzymiania, podkreślając najbardziej chorobliwe informacje i czyniąc je bardziej spektakularnymi. Dzieje się tak dlatego, że on również dostrzegł i zachował w pamięci te frapujące informacje.
3. Prawo asymilacji: wyjaśnia, w jaki sposób każda osoba reorganizuje treści zgodnie z własnymi zainteresowaniami i ideologiami, nadając im taką czy inną formę podczas interpretacji i przekazywania.

Widzimy zatem, że informacje mutują w miarę rozprzestrzeniania się i nie pozostają statyczne. Plotki i pogłoski stanowią zatem informację fałszywą lub niepełną, niesprawdzoną i ciągle przechodzącą cały proces przeobrażania drogą ustną.

Jaką funkcję pełnią plotki i pogłoski i jak na nas wpływają?

Plotki i pogłoski należą do ludzkich zachowań socjalizacyjnych od czasów starożytnych. Nawet dzisiaj nadal stanowią dużą część naszych codziennych rozmów.

Wymiana informacji społecznych jest podstawowym filarem interakcji. Jednak przeciwnie od tego, co mogłoby się wydawać, plotki niekoniecznie są negatywne.

W rzeczywistości w większości przypadków udostępniane informacje są neutralne. Na przykład możemy mówić o tym, jak bardzo dana osoba lubi muzykę.

Przy innych okazjach są nawet pozytywne. Na przykład, gdy wspominamy korzystne lub udane wydarzenia, które miały miejsce w czyimś życiu. Ale nawet jeśli są negatywne, plotki i pogłoski pełnią kilka funkcji:

• Z jednej strony sprzyjają socjalizacji i umożliwiają tworzenie sieci między ludźmi. W małych grupach są oznakami zaufania i emocjonalnej bliskości. Natomiast na poziomie globalnym, pozwalają nam angażować się w dyskusje o kwestiach społecznych, które kształtują nasze wartości i kulturę.
• Z drugiej strony pełnią społeczną rolę regulacyjną. Rozmawiając z innymi o innych, o ich działaniach i konsekwencjach, uczymy się z ich doświadczeń i rozumiemy, co jest społecznie akceptowalne, a co nie.

Nie zawsze negatywne, ale wymagają ostrożności

Plotki i pogłoski nie są tak negatywne, jak czasem je postrzegamy. Jednak angażowanie się w rozpowszechnianie  fałszywych wiadomości, oszustw i szkodliwych informacji o innych (lub wierzenie i) może być bardzo szkodliwe.

Starajmy się być krytyczni, sięgać do źródeł i nie współpracować w wymianie negatywnych informacji, które mogą zaszkodzić nam lub innym.