Metapoznanie - na czym polega to zjawisko

Metapoznanie odnosi się do szeregu procesów mających na celu uświadomienie sobie własnego myślenia. Dowiedzmy się więcej na ten temat.

Przejrzane i zatwierdzone przez: psycholog Elena Sanz.

Napisany przez Josberth Johan Benitez Colmenares

Ostatnia aktualizacja: 24 marca, 2023

Metapoznanie to koncepcja, która w ostatnich latach stała się popularna. Rzeczywiście, w dziedzinach takich jak psychologia czy pedagogika często się o nim wspomina.  Wykorzystuje się je również w mediach i artykułach informacyjnych. Mimo że nigdy wcześniej nie mówiło się o nim tak dużo jak teraz, w praktyce mało kto wie, na czym polega. Dzisiaj postaramy się wyjaśnić to zagadnienie, podając konkretne przykłady.

Metapoznanie zazwyczaj uważa się za zdolność występującą wyłącznie u człowieka. Niektórzy eksperci zauważyli jednak, że istnieją dowody na podobne procesy u niektórych zwierząt. Tak czy inaczej, chodzi o proces myślenia o myśleniu. Zobaczmy, dlaczego jest ono ważne i jakie przynosi korzyści w naszym codziennym życiu.

Co to jest metapoznanie?

Metapoznanie to zdolność do refleksji nad procesami myślowymi, które pozwalają nam interpretować rzeczywistość. To także zdolność kontrolowania, monitorowania, oceniania i regulowania ich w zakresie, w jakim ingerują w procesy poznawcze. Stąd konstrukcja tego słowa (meta to grecki przedrostek, który nawiązuje do czegoś „poza”).

To, co dziś rozumiemy jako metapoznanie, wywodzi się z idei Johna H. Flavella. Od tego czasu pojawiło się wiele teorii, które próbują wyjaśnić rozwój tych procesów. Wszystkie one pochodzą z określonej szkoły (wkład wniesiony przez konstruktywizm jest szczególnie cenny). Aby to lepiej zrozumieć, musimy sprecyzować dwie idee regulujące ten proces:

• Wiedza metapoznawcza: odnosi się do tego, co ludzie wiedzą o swoich własnych procesach poznawczych. Na przykład wiedza, jaką mają o swoich zdolnościach i umiejętnościach wykonywania określonych zadań. Oznacza to również znajomość strategii mających na celu poprawę tych umiejętności i zdolności.
• Regulacja metapoznawcza: obejmuje pozytywne działania podejmowane przez ludzi w związku z tymi procesami i strategiami poznawczymi. Jest to związane z monitorowaniem i polega na rozróżnianiu wyników. Na przykład uświadomienie sobie, że określona strategia stosowana w celu wzmocnienia umiejętności (lub słabości) nie jest skuteczna.

Etapy lub fazy

Często nawiązuje się do faz metapoznania. Każda teoria i każdy autor ustalił różne fazy, ale ogólnie możemy wyróżnić cztery: planowanie, monitorowanie, ewaluacja i refleksja. Każda z tych faz jest ważna i łączy się ze sobą, aby skonsolidować to, co eksperci nazywają metapoznaniem.

Proces ten wiąże się z wysokim poziomem świadomości na temat wykonywanych zadań, a także najodpowiedniejszymi strategiami dobrowolnego kontrolowania tych procesów. Początkowa teoria Flavella głosiła, że metapoznanie pojawiło się jako naturalny mechanizm radzenia sobie z popełnianymi błędami. Poprzez aktywne zastanawianie się nad nimi człowiek może się uczyć i stać się bardziej wydajnym.

Powracamy zatem do definicji, którą podaliśmy na początku: metapoznanie to myślenie o myśleniu . Te słowa w prosty sposób podsumowują całą systematyczną ramę zaangażowaną w proces metapoznawczy. To nie tylko proces, który rozwija się we wczesnych stadiach człowieka, ale też towarzyszy mu przez całe życie.

Metapoznanie a uczenie się

Metapoznanie jest często uważane za bardzo abstrakcyjną koncepcję, która nie ma miejsca w rzeczywistości. Jest to ewidentnie błędne przekonanie, ponieważ od lat jest aktywnie wykorzystywane w procesach uczenia się. Jest bardzo prawdopodobne, że sam na co dzień wdrażasz strategie metapoznawcze, nie wiedząc o tym. Spójrzmy na trzy przykłady, które to ilustrują:

Nauka drugiego języka

Przez ostatnią dekadę lub dwie programy nauczania drugiego języka zawierały paradygmaty metapoznawcze. Nic dziwnego. Eksperci i badacze wskazali, że jest to bardzo przydatna strategia poprawiająca asymilację podczas nauki nowego języka.

Włączenie procesów metapoznawczych do nauki języków obcych pomaga pokonać barierę, która uniemożliwia wielu uczniom kontynuowanie nauki. Refleksja nad własnymi strategiami uczenia się, świadomość mocnych i słabych stron, uczenie się zarządzania procesem i obiektywna ocena wyników robią zauważalną różnicę.

Doskonalenie umiejętności muzycznych

Podobnie jak w poprzednim przypadku, dla wielu osób muzyka jest często trudnym obszarem studiów. Nawet wśród tych, którzy są tym zainteresowani, przyswojenie niektórych idei teorii muzyki może być nieco skomplikowane. Badania wykazały, że metapoznanie może przyspieszyć uczenie się pojęć muzycznych.

Ma to konsekwencje dla studentów, dla tych, którzy chcą nauczyć się grać na instrumencie i oczywiście dla tych, którzy poświęcają się muzyce zawodowo. Korzyści są odczuwalne w krótkim okresie i rosną w miarę regularnego stosowania procesów.

Lepsze zrozumienie matematyki

Eksperci i badacze popierają wykorzystanie metapoznania również do doskonalenia umiejętności matematycznych. Matematyka jest często jednym z obszarów studiów, którego uczniowie unikają najbardziej. Najczęściej wynika to z zastosowanego podejścia lub strategii uczenia się.

Dzięki tym metodom można zrozumieć matematykę w inny sposób, a także wybrać alternatywne modele nauki, aby osiągnąć efektywne wyniki. W ten sposób wdrożenie procesu może przyczynić się do poprawy nauczania i umiejętności uczniów.

Metapoznanie – zastosowanie w życiu codziennym

Jest bardzo prawdopodobne, że to, co powiedzieliśmy do tej pory, pomogło Ci zrozumieć, że metapoznanie nie jest ideą na poziomie teoretycznym, która nie ma żadnych implikacji w rzeczywistości.

Może być tak, że 3 powyższe przykłady nie dotyczą Ciebie, np. nauki nowego języka, teorii muzyki lub rozwiązywania problemów matematycznych. Przedstawiamy więc kilka innych zastosowań metapoznania w życiu codziennym:

• Ułatwia podejmowanie decyzji
• Promuje krytyczne myślenie
• Pozwala uniknąć stagnacji lub powtarzania schematów, które nie przynoszą żadnych rezultatów
• Pozwala ćwiczyć empatię i wyróżniać się od innych (poprzez tzw. metapoznanie społeczne).
• Może zwiększyć poczucie własnej wartości, pomagając Ci odkryć swoje umiejętności i zdolności.
• To idealna strategia kultywowania sukcesu.
• Zapobiega niepowodzeniom lub błędom warunkującym to, co możesz osiągnąć.
• Pozwala panować nad swoimi emocjami i uczuciami.

Nadal pozostaje wiele do zbadania w zakresie implikacji tych procesów, a także sposobów wykorzystania ich na naszą korzyść. Jego przydatność jest odczuwalna poza środowiskiem edukacyjnym, ponieważ bada idee tak różnorodne, jak samoocena i sposób, w jaki odnosimy się do innych.