Lęki nocne: objawy, przyczyny i środki terapeutyczne

Wysoka aktywacja fizyczna i emocjonalna, której doświadczamy wraz z lękiem, utrudnia odpoczynek w nocy. Co więcej, wiele osób nie tylko często cierpi na bezsenność, ale cierpi nawet na ataki paniki w środku nocy.

Kłopoty z zasypianiem, umysł, który nie przestaje „produkować” zmartwień, pocenie się, przyspieszone tętno, uczucie duszenia… Lęki nocne występują częściej niż nam się wydaje. Do tego stopnia, że może to być przyczyną nawracającej bezsenności, która obniża jakość naszego życia.

Ważne jest, aby wiedzieć, że znaczna część zaburzeń snu jest bezpośrednio związana ze stanami lękowymi. W ten sposób często zdarza się, że gdy zapada noc i tęsknimy za dobrym odpoczynkiem, otrzymujemy coś wręcz przeciwnego. Zaczynają nas dręczyć lęki nocne.

Zazwyczaj stany takie jak zespół lęku uogólnionego, a nawet stres pourazowy są wyraźnymi wyzwalaczami zaburzeń snu. Co więcej, zwykle dzieje się tak, że nerwowość i udręka nasilają się wraz z zapadaniem nocy.

Duża część pobudzenia fizjologicznego i emocjonalnego nagromadzonego jest w ciągu dnia internalizowana i tłumiona, by przebudzić się w postaci nadpobudliwości nocnej. Tak więc bardzo często zdarza się, że na przykład we wczesnych godzinach porannych jakaś osoba doświadcza ataku lęku.

Lęki nocne: manifestacja ukrytego problemu

Nocne lęki definiujemy jako stan nadmiernego pobudzenia i czujności, który wybucha w środku nocnego odpoczynku. Obejmują one też oczywisty element. Ta zmiana pojawia się często u osób, które od miesięcy cierpią z powodu zmartwienia, niepokoju i udręki.

Z drugiej strony to normalne, że często obserwuje się zmiany w naszych cyklach snu w takich sytuacjach. Normalne jest również to, że w nocy docieramy do łóżka po to, by zagubić się w labiryncie myśli, podsycając tym samym cykl niepokoju.

Dlatego nie zdziwi nas fakt, że duża część osób cierpiących na bezsenność często wykazuje wyraźny niepokój, który rzadko jest objęty leczeniem. Na przykład badania, takie jak te przeprowadzone przez dr Luca Stanera ze szpitala Rouffach (Maryland, Stany Zjednoczone), wskazują, że częstość występowania lęku wśród osób cierpiących na zaburzenia snu wynosi od 24 do 36%.

Liczba jest wystarczająco wysoka, aby rozważyć powagę tej zależności. Nie możemy zapominać, że przewlekłe zaburzenia snu mogą być przyczyną różnych chorób.

Z jakimi objawami wiążą się lęki nocne?

Jedną z głównych cech osób cierpiących na lęki nocne jest nadpobudliwość. Nie tylko umysł wydaje się bardziej skłonny do zamartwiania się. Ciało, choć wyczerpane, gromadzi napięcie, jakbyśmy byli przygotowani do ucieczki lub startu w wyścigu.

Ponadto można zidentyfikować następujące oznaki:

• Często odczuwa się szybkie bicie serca, ucisk w klatce piersiowej i uczucie duszenia.
• Częste występują również bóle głowy lub ukłucia w skroniach.
• Osoba może potrzebować nawet kilku godzin, aby zasnąć, a kiedy to nastąpi, często się budzi.
• Nocne lęki idą w parze z uczuciem niewyspania i braku odpoczynku. Wyjaśnia to trudność w osiągnięciu fazy REM snu (szybki ruch oczu), niezbędnej do wejścia w głęboki sen i wykonywania zadań, takich jak przetwarzanie informacji, uczenie się i konsolidacja pamięci.
• Brak snu REM jeszcze bardziej nasila stres emocjonalny, zwiększając sam lęk.
• Z drugiej strony jest ważny szczegół: kiedy zaburzenie osiąga wysoki poziom, osoba może cierpieć na ataki paniki.

Jakie są przyczyny niepokoju w nocy?

Mariano Chóliz, profesor Uniwersytetu w Walencji, prowadzi interesującą pracę badawczą nad lękiem i zaburzeniami snu. Mówi w nim o tak zwanej hipotezie Monroe (Monroe, 1967). Zgodnie z tym podejściem, lęki nocne mają swoje źródło w następujących aspektach:

• Osoby cierpiące na tę dolegliwość charakteryzują się wyższym stopniem aktywacji fizjologicznej (arousal – pobudzenie zgodnie z technicznym terminem używanym w fizjologii neuronów): cierpią na wyższą częstość oddechów, wyższą temperaturę ciała, a także intensywniejsze napięcie mięśniowe.
• Do tej symptomatologii dochodzą ponadto czynniki poznawcze (negatywne myśli i zmartwienia) oraz emocje (udręka, strach). Wszystko to kieruje tym trójkątem objawów, które nasilają niepokój w okresach nocnych.

Jak możemy leczyć niepokój, który narasta w nocy?

Lęk i związana z nim bezsenność to tylko objawy jakiegoś ukrytego problemu. W takim przypadku nie ma tak naprawdę sensu stosowanie relaksujących naparów, a nawet leków nasennych, jeśli nie uda nam się opanować przyczyny zaburzenia.

Leki nasenne (tabletki nasenne) pozwolą nam wprawdzie zasnąć, ale nie są rozwiązaniem. Jaka jest więc najskuteczniejsza strategia w takich sytuacjach? Terapia psychologiczna, która ma na celu zaradzenie wyzwalaczom takiego stanu lub wyposażenie nas w umiejętności, dzięki którym możemy poprawić jakość życia.

Zobaczmy zatem, o jakich elementach powinien pamiętać terapeuta, aby pomóc pacjentowi zmniejszyć lęki nocne:

• Poznaj otoczenie, nawyki związane ze stylem życia i sytuacje, które mogą pośredniczyć w tej sytuacji.
• Postaw właściwą diagnozę: musimy wiedzieć, jaki rodzaj lęku odczuwa pacjent.
• Zazwyczaj terapia poznawczo-behawioralna jest w tych przypadkach najbardziej skuteczna.
• Z drugiej strony pacjent powinien ustalić godziny snu i przestrzegać tego samego harmonogramu (czas wstawania i kładzenia się spać).
• Wskazane są również ćwiczenia relaksacyjne i głębokie oddychanie.
• Zaleca się ponadto ograniczenie korzystania z telefonów komórkowych i komputerów na dwie godziny przed pójściem spać.
• Należy unikać spożywania pokarmów zawierających cukier przed pójściem spać, ponieważ dzięki glukozie może się zwiększyć aktywacja mózgu.

Nie pozwól, aby lęki nocne się rozwijały

Na koniec należy podkreślić jeden bardzo ważny aspekt. Nigdy nie należy lekceważyć takich sytuacji. Lęki nocne, z którymi sobie nie radzimy oraz nieleczona bezsenność powodują poważne zmiany w organizmie.

Pogarsza się zdrowie i spada jakość życia. Jak najszybciej skonsultujmy się z dobrym lekarzem specjalistą i wprowadźmy rutynę, która ureguluje porę, w której kładziemy się spać.