Insulina podstawowa: wszystko, co warto o niej wiedzieć

Insulina podstawowa obejmuje insuliny o pośrednim i długim czasie działania. Pomagają one organizmowi utrzymać prawidłowe stężenie glukozy na czczo. Dowiedz się o nich więcej!

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Maryel Alvarado Nieto.

Ostatnia aktualizacja: 28 maja, 2023

Insulina to hormon wydzielany przez trzustkę, którego główną funkcją jest pobudzanie komórek do pobierania glukozy krążącej w krwioobiegu. Ciągłe wydzielanie generuje stężenie znane jako insulina podstawowa, które utrzymuje prawidłowy poziom cukru we krwi w okresie między posiłkami.

Dodatkowo, gdy jedzenie jest spożywane, trzustka uwalnia dodatkowe dawki insuliny, aby poradzić sobie ze zwiększoną ilością glukozy pochodzącą z diety. To powoduje, że poziom hormonu jest wyższy niż poziom insuliny bazowej. Nazywamy to poziomem poposiłkowym.

Jak ważna jest insulina podstawowa?

U niektórych pacjentów poziom insuliny może być podwyższony, predysponując ich do rozwoju cukrzycy typu 2 . Ta sytuacja jest znana jako insulinooporność.

Z różnych powodów zwykłe stężenie hormonu nie jest wystarczające do utrzymania odpowiedniego poziomu glukozy we krwi. Dlatego trzustka próbuje zrekompensować ten defekt, uwalniając jeszcze więcej cząsteczek insuliny.

Natomiast u pacjentów z cukrzycą typu 1 trzustka przestaje wytwarzać insulinę, co powoduje obniżenie poziomu tego hormonu. W takich przypadkach konieczne jest wdrożenie leczenia insuliną egzogenną, aby zapobiec powikłaniom cukrzycy. To tutaj insulina bazowa jako lek staje się ważna.

Dostępne rodzaje insuliny

Obecnie dostępnych jest kilka opcji insuliny, które są klasyfikowane w zależności od czasu trwania efektu, jaki wywołują. Insulina krótkodziałająca, zwana także insuliną zwykłą, ma analogi: lispro, apart i glulizynę. Zapobiegają poposiłkowym szczytom glukozy we krwi, przypominającym działanie insuliny poposiłkowej.

Rodzaje insuliny o pośrednim czasie działania (NPH) i długodziałające (glargine, detemir i degludec) mają na celu utrzymanie wartości insuliny w okresach postu. Z tego powodu tę grupę substancji uważa się za insulinę bazową dla pacjentów z cukrzycą. Celem tego leczenia jest umożliwienie komórkom stałego dostarczania glukozy jako źródła energii, ale bez powodowania hipoglikemii.

Należy zauważyć, że istnieją urządzenia przeznaczone do ciągłego i automatycznego podawania insuliny (pompy insulinowe). Urządzenia te są niewielkich rozmiarów i wykorzystują szybkodziałającą insulinę. Ponieważ jednak zapewniają one stałe stężenie w ciągu dnia i nocy, często są uważane za część insuliny bazowej.

Charakterystyka insuliny bazowej

Jako lek długodziałający, insulinę podstawową zwykle dostarcza się do organizmu raz lub dwa razy dziennie. Wybór schematu podawania zależy od charakterystyki każdego rodzaju insuliny i czynników wewnętrznych każdego pacjenta.

Dlatego insulinoterapię i korekty zawsze powinien przeprowadzać lekarz specjalista, który ma doświadczenie w leczeniu cukrzycy.

NPH (obojętna protamina Hagedorn): Insulina o pośrednim czasie działania

Insulina NPH jest białawą zawiesiną zawierającą cynk i protaminę. Ta ostatnia cząsteczka spowalnia wchłanianie insuliny, przedłużając jej działanie.

Czas działania można wydłużyć do 16 godzin, dlatego zwykle przepisywana jest do podawania dwa razy dziennie. Jednak podawanie nocne nie wykazało dobrych wartości stężenia glukozy we krwi, mierzonych nad ranem.

Długodziałające analogi insuliny ludzkiej

Analogi ludzkiej insuliny mają modyfikacje niektórych aminokwasów hormonu, które powodują przedłużone działanie. Na ogół nie mają szczytowego działania, co zmniejsza ryzyko hipoglikemii.

Najbardziej istotne cechy opisano poniżej:

• Insulina glargine jest rozpuszczana w kwaśnym środowisku, co nadaje jej wygląd krystaliczny, podobny do zwykłej insuliny. Podanie podskórne zapewnia odpowiednie stężenie insuliny bazowej, dlatego może być wskazane tylko raz dziennie. Nigdy nie należy jej mieszać z innymi rodzajami insuliny.
• Detemir jest rodzajem insuliny, która zawiera kwas tłuszczowy w jednym ze swoich łańcuchów. Ta cząsteczka wiąże się z białkami krwi po wchłonięciu, przedłużając jej działanie. Ma tę zaletę, że powoduje mniej hipoglikemii niż glargine. Zasadniczo należy ją podawać dwa razy dziennie.
• Z drugiej strony insulina degludec tworzy duże cząsteczki, które po wstrzyknięciu do tkanki podskórnej powoli rozpadają się, dając przedłużony efekt. Ponadto wiąże się również z albuminą, opóźniając jej działanie. Można ją podawać tylko raz dziennie.

Leczenie insuliną: co warto wiedzieć

Około 50% dobowej dawki insuliny u pacjenta z cukrzycą typu 1 powinno być podawane w postaci insuliny bazowej, a pozostałe 50% powinno być pokrywane z posiłkami. Należy jednak wziąć pod uwagę pewne czynniki. Głównym celem jest utrzymanie odpowiedniego poziomu glukozy we krwi.

Podobnie wyliczenie dziennej dawki zalecanej przez American Diabetes Association (ADA) wynosi od 0,4 do 1 jednostki międzynarodowej (IU) na kilogram masy ciała pacjenta. Wybór dawki jest również indywidualny, ponieważ zależy od wieku i obecności chorób towarzyszących.

U pacjentów z cukrzycą typu 2, u których wskazana jest insulinoterapia, ADA zaleca pokrycie zapotrzebowania na hormony insuliną bazową w połączeniu z doustnym środkiem hipoglikemizującym. Szacuje się, że u tych osób dawka wynosi od 0,1 do 0,2 j.m. na kilogram masy ciała na dobę.

Ważne czynniki, które należy wziąć pod uwagę w przypadku insuliny bazowej

Insulinę podaje się drogą podskórną, wymagającą wielokrotnych wstrzyknięć w trakcie leczenia. Preferowanym miejscem jest tkanka tłuszczowa brzucha, ale odpowiednie są również uda, pośladki i ramiona.

Ważne jest, aby często zmieniać lokalizację, aby uniknąć rozwoju lipohipertrofii. Podobnie należy używać specjalnych igieł insulinowych, które są krótkie, aby zapobiec podaniu domięśniowemu.

Należy też zachęcać do poprawy stylu życia pacjenta. Wykazano, że włączenie zbilansowanej diety z odpowiednimi zaleceniami żywieniowymi i regularnymi ćwiczeniami ma pozytywny wpływ na kontrolę glikemii.

Jak wygląda kontynuacja insulinoterapii?

Pacjentów z cukrzycą należy edukować na temat swojego stanu, aby mogli aktywnie uczestniczyć w leczeniu. Monitorowanie stężenia glukozy we krwi włośniczkowej jest niezbędnym zasobem, ponieważ umożliwia dokładne monitorowanie w czasie rzeczywistym wpływu insuliny na pacjenta.

Podobnie regularne wykrywanie hemoglobiny glikozylowanej służy do oceny skuteczności leczenia insuliną w średnim okresie. Obecnie jest to niezbędna metoda podejmowania decyzji o utrzymaniu lub modyfikacji schematu leczenia insuliną.