Hemisferektomia - czym właściwie jest?

Hemisferektomia zazwyczaj wykonywana jest w wieku dziecięcym, bowiem mózg dzieci wykazuje większą plastyczność. Zdrowa półkula mózgu może przejąć więc wiele zadań od półkuli dysfunkcyjnej. 

Hemisferektomia jest zabiegiem chirurgicznym najczęściej stosowanym w leczeniu epilepsji. Wykorzystuje się ją, bowiem choroby neurologiczne bardzo często nie reagują na mniej radykalne metody leczenia.

Wszystko wskazuje, iż pierwszą hemisferektomia przeprowadzono na psie w 1888 roku. Pierwsze doniesienia co do procedury przeprowadzonej na ludziach sięgają 1923 roku.

W latach 60-tych i 70-tych przeprowadzono wyłącznie kilka interwencji tego typu. Wyniki ich były jednak mało zachęcające.

Obecnie wskaźniki hemisferektomi odznaczają się większym sukcesem, niż w przeszłości. Nie stanowią już nadmiernie inwazyjnej interwencji.

Hemisferektomia – czym się charakteryzuje?

Jest to zabieg chirurgiczny, polegający na usunięciu jednej z półkul mózgowych. W zależności od przypadku mamy do czynienia zarówno z lewą, jak i prawą półkulą.

Tak jak wspomnieliśmy zabieg najczęściej przeprowadza się wśród dzieci, głównie w wieku od 5 do 10 lat.

Interwencja chirurgiczna tego typu ma zastosowanie przeciwdrgawkowe. Operację wykonuje się też u pacjentów z deficytami neurologicznymi oraz przy wyjątkowo ciężkich urazach głowy.

Czasami wystarczyło wycięcie tylko skrawka półkuli. Nazywano ten zabieg hemisferektomią funkcyjną. W tych przypadkach minimalna część uszkodzonej tkanki zostaje usunięta, co oznaczało też ryzyko ponownego występowania napadów.

Hemisferektomia – wskazania

Usuwana półkula jest zazwyczaj na tyle uszkodzona przez ciągłe napady padaczkowe, że druga półkula przejmuje jej funkcje. Co więcej, w mózgu jest wiele elastycznych układów, dzięki którym zdrowe regiony mózgu mogą przejąć funkcję uszkodzonych.

W przypadku dzieci wskazaniem do hemisferektomii są poważne uszkodzenia w wyniku epilepsji, w tym całkowity lub częściowy paraliż oraz utrata czucia po stronie ciała przeciwnej do chorej półkuli.

Hemisferektomia jest wskazana w następujących przypadkach:

• Hemiplegia czyli dziecięce porażenie mózgowe. Dzieci powyżej czwartego roku życia z zaburzeniami konwulsyjnymi i psychicznymi, które po dwuletniej terapii farmakologicznej nie odnotowały poprawy.
• Zespół Sturge’a-Webera. To zaburzenie naczyniakowatości twarzowo-mózgowej. Charakteryzuje się plamką w okolicy nerwu trójdzielnego. Napady zazwyczaj zaczynają się we wczesnym wieku, a zaburzenie dotyczy całej półkuli.
• Zapalenie mózgu Rasmussena. Jest to rzadkie i przewlekłe, ogniskowe zapalenie mózgu. Przy tym schorzeniu zaleca się natychmiastową interwencję. Prowadzi do zanikania całej półkuli mózgu.
• Hemimegalencefalia (HME). Jest rzadką chorobą mózgu, malformacją mózgowia charakteryzującą się powiększeniem jednej półkuli mózgu, z towarzyszącym mu poszerzeniem komory bocznej. Zwykle występuje również z częściowym przemieszczeniem płata potylicznego na stronę przeciwną oraz ścieńczeniem ciała modzelowatego.
  Pacjentom towarzyszy padaczka, która występuje w ponad 90 % przypadków. Stosowanie interwencji chirurgicznej wciąż jest źródłem debaty.
• Zaburzenia rozwoju korowego. Tylko wtedy, gdy zniekształcenia są jednostronne.

Charakterystyka interwencji chirurgicznej

Istnieją cztery powszechne metody hemisferektomii. We wszystkich z przypadków sukces interwencji zależy w dużej mierze od kontrolowania hemostazy. Poniżej przedstawiamy stosowane rodzaje hemisferektomii.

• Hemisferektomia anatomiczna.
• Hemidekortykacja.
• Hemisferektomia funkcyjna.
• Zmodyfikowana funkcyjna hemisferektomia.

Każdy z tych zabiegów wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Co więcej, do zabiegu należy usunąć włosy z głowy i rozgraniczyć linię cięcia. Następnie chirurg wykonuje cięcie; odsłaniana i usuwana jest dura mater (opona twarda).

W zasięgu wzroku oznacza się obszar, który powinien zostać usunięty. Usuwa się i kauteryzuje n aczynia krwionośne. Następnie przeprowadza się drenaż. Wszystkie usunięte elementy: kość, czy opona twarda są przekształcane. Nacięcia są następnie zszywane.

Proces pooperacyjny

Przede wszystkim rekonwalescencja pooperacyjna jest niezwykle bolesna. Co więcej, zazwyczaj rura drenażowa pozostaje w organizmie od 3 do 4 dni. Następnie pacjent poddawany jest ocenie w celu jej usunięcia. Przed tym niezwykle ważne jest wykonanie testów diagnostycznych, w celu ustalenia potencjalnego krwawienia i ryzyka krwotoku.

Głównymi bezpośrednimi powikłaniami pooperacyjnymi są: zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, niestabilność hemodynamiczna, hipotermia, czy hiperkaliemia. Na szczęście zazwyczaj powikłania kontroluje się z powodzeniem na oddziale intensywnej terapii.

Początek napadów we wczesnym okresie pooperacyjnym uważa się za najpoważniejsze powikłanie. Wodogłowie występuje w około połowie przypadków i u prawie wszystkich pacjentów występuje aseptyczne zapalenie opon mózgowych. Śmiertelność waha się od 4% do 6%.

W przypadku 70% do 85% pacjentów poddawanych hemisferektomii udaje się kontrolować napady. U około 10-20% zauważa się znaczną poprawę jakości ich życia. Mimo to, niektóre z powikłań mogą występować dopiero po dłuższym czasie od wykonanego zabiegu.