Donepezil: wskazania i ostrzeżenia

Donepezil jest stosunkowo dobrze tolerowany. Większość działań niepożądanych, które wywołuje, jest przejściowa. Czasami jednak mogą wystąpić inne umiarkowane lub poważne skutki.

Donepezil jest drugim lekiem zatwierdzonym do leczenia łagodnego i umiarkowanego otępienia między innymi w chorobie Alzheimera. Do chwili obecnej nie udowodniono jednak, aby poprawiał zachowanie, zdolność funkcjonalną lub jakość życia pacjentów. Nie spowalnia też postępu choroby.

Jednak lek ten posiada zalety w stosunku do innych już sprzedawanych leków, takich jak choćby takryna. W porównaniu z tymi lekami donepezil ma prostsze dawkowanie i lepszy profil bezpieczeństwa, ponieważ jak dotąd nie opisano żadnych przypadków jego toksyczności dla wątroby.

W każdym razie lek cechuje  ciągle brak jasności co do korzyści płynących z jego stosowania w leczeniu tego typu chorób. Ponadto pozostaje pytanie, czy korzyści te utrzymają się w długim okresie. To wszystko wskazuje na bezwzględną konieczność przeprowadzenia większej liczby badań klinicznych i o dłuższym czasie trwania.

Donepezil – ale co powoduje otępienie wywołane chorobą Alzheimera?

Choroba Alzheimera jest najczęstszą przyczyną demencji, ale są też inne. Ta choroba zwykle dotyka osób starszych.

Jednak demencja sama w sobie nie stanowi szczególnej choroby, ale odnosi się do grupy objawów. U pacjenta pojawiają się zaburzenia pamięci, zdolności myślenia i umiejętności społecznych, wskutek czego znacząco zakłócają również codzienne życie pacjenta.

Chociaż choroba Alzheimera jest najczęstszą przyczyną otępienia, pochodzenie tej strasznej choroby jest nadal nieznane. Niezależnie od nieznanego czynnika, który wywołuje te chorobę, w mózgach osób chorych zaobserwowano płytki starcze i splątki neofibrynalne:

• Płytki starcze to aglomeracje białka znanego jako „beta amyloid”.
• Splątki neofibrynalne to zestawy włóknistego białka zwanego „tau”.

Płytki tworzą gęste, w większości nierozpuszczalne złogi peptydów betaamyloidowych i materiału komórkowego na zewnątrz komórek, wokół neuronów. Splątki neurofibrylarne to agregaty białek tau związanych z mikrotubulami, odkładających się w obrębie komórek. Oba te rodzaje nieprawidłowości znacząco zakłócają połączenia neuronowe, uniemożliwiając normalne funkcjonowanie mózgu. 

Czynniki genetyczne również predysponują do zapadnięcia na tę chorobę. Ponadto podeszły wiek, zespół Downa oraz ciężkie zaburzenia poznawcze mogą leżeć u przyczyn tego rodzaju otępienia.

Z drugiej strony, jeśli chodzi o objawy, możemy wymienić między innymi:

• Utrata pamięci
• Trudności w komunikacji, rozumowaniu, planowaniu lub koordynacji.
• Zamieszanie i dezorientacja.
• Depresja
• Lęk
• Paranoja

Jak donepezil działa na organizm?

Jak wyjaśniliśmy w poprzedniej części, demencja wiąże się z zaburzeniem funkcjonowania jednego rodzaju neuronów.

Niektóre leki, w tym donepezil, znane jako inhibitory acetylocholinoesterazy, opóźniając degradację substancji chemicznej zwanej acetylocholiną.

Substancja ta uwalnia się w przestrzeni synaptycznej między jednym neuronem a drugim, co powoduje uruchomienie neurotransmisji. Jeśli w mózgu nie ma wystarczającej ilości acetylocholiny, nie będzie on działać prawidłowo, a pacjent odczuje objawy związane z tą chorobą.

W ten sposób donezepil opóźnia degradację tej substancji poprzez tymczasowe zwiększenie jej poziomów.

Nie możemy jeszcze powiedzieć, że demencję można wyleczyć. Jedyną rzeczą, do której doszła dziś nauka, jest opóźnienie pogorszenia funkcji poznawczych. Natomiast lekarstwo na demencję starczą lub chorobę Alzheimera nie zostało jeszcze odkryte.

Jakie działania niepożądane ma donepezil

Pacjenci na ogól stosunkowo dobrze tolerują ten lek. Większość działań niepożądanych, które wywołuje, ma jedynie charakter przejściowy. Czasami jednak mogą wystąpić inne umiarkowane lub poważne skutki podawania donepezilu.

Działania niepożądane związane z cholinergicznym działaniem leku są najbardziej prawdopodobną przyczyną wycofania się z leczenia w ciągu pierwszych 12 tygodni. Wśród najczęstszych zdarzeń niepożądanych możemy znaleźć:

• Nudności i wymioty
• Biegunka
• Bóle głowy
• Bezsenność i parasomnia.

Ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania donepezilu

Jest wielu pacjentów, którzy muszą zachować szczególną ostrożność podczas stosowania tego leku. Wśród tych osób znajdują się przede wszystkim osoby, które mają nadwrażliwość na lek, lub na pochodne piperydyny lub inne składniki leku.

Kobiety w ciąży lub karmiące piersią nie powinny stosować tego leku, ponieważ nadal nie wiadomo, jakie efekty niepożądane może wywołać u nich lub u płodu.

Z drugiej strony osoby z którąkolwiek z wymienionych niżej patologii powinny również bardzo ostrożnie przyjmować ten lek:

• Rozluźnienie mięśni przez podanie chlorku sukcynylocholiny.
• Zaburzenia rytmu serca
• Problemy żołądkowo-jelitowe
• Zaburzenia oddawania moczu i niedrożność dróg moczowych.
• Jaskra z zamkniętym kątem przesączania.
• Astma lub POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc)

Wniosek

Donepezil to niewątpliwy postęp w dziedzinie neurologii. Pozwala bowiem na znaczną poprawę w leczeniu demencji spowodowanej chorobą Alzheimera. Jednak nadal trzeba wykonać wiele badań, aby kontynuować postępy i znaleźć ostateczne lekarstwo na tę chorobę.

Zaleca się również, aby osobom, które muszą się poddać temu leczeniu, towarzyszyła zdrowa osoba, aby zapewnić przestrzeganie dawek i wytycznych ustalonych przez lekarza.