Czerniak złośliwy - czynniki ryzyka i rozpoznanie

Głównym sposobem zapobiegania pojawieniu się czerniaków złośliwych jest ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym, zarówno słonecznym, jak i sztucznym.

Czerniak złośliwy to guz nowotworowy, który normalnie rozwija się na skórze. Czasami może również pojawić się na błonach śluzowych lub innych obszarach ciała. Jest to najbardziej zabójcza forma raka skóry, ponieważ bardzo łatwo rozprzestrzenia się na inne części ciała.

Ten typ nowotworu pojawia się, gdy melanocyty, komórki skóry wytwarzające melaninę, uzyskują cechy rakowe. Jest to trzeci najczęściej występujący rodzaj raka skóry. W rzeczywistości częstość jego występowania na świecie znacząco wzrosła w ostatnich dziesięcioleciach. Znacznie zwiększyło to również śmiertelność związaną z tym rodzajem raka.

Często się zdarza, że do lekarzy trafiają na konsultację pacjenci, którzy zaobserwowali zmiany skórne wykazujące jakiś rodzaj pigmentacji. Zgodnie z zasadami zapobiegania rakowi, zaleca się, aby założyć, że każda zmiana o takich cechach może być czerniakiem złośliwym. Wczesna diagnoza ma zasadnicze znaczenie dla dobrego rokowania choroby.

Czynniki ryzyka i rodzaje czerniaków złośliwych

Osoby z wyższym ryzykiem rozwoju czerniaka złośliwego to przede wszystkim rudowłosi ludzie o jasnej karnacji. Również ci, którzy mają bardzo dużo tak zwanych pieprzyków na ciele oraz ci, którzy często cierpią z powodu oparzeń słonecznych. Trzeba jednak podkreślić, ze tylko 25% złośliwych czerniaków rozwija się z wcześniej istniejącego pieprzyka.

Ogólnie rzecz biorąc, mężczyźni mają tendencję do rozwoju czerniaków złośliwych na plecach, podczas gdy u kobiet najczęstszym obszarem występowania tego typu nowotworów są nogi.

Ogólnie, czerniak złośliwy początkowo przypomina normalny pieprzyk, czyli znamię. Następnie zmienia się on stopniowo, zwiększając swoją objętość i nabierając bardziej nieregularnej linii.

Rozróżniamy do czterech rodzajów czerniaków złośliwych:

• Rozległy i powierzchowny. Odpowiada 70% przypadków. Pojawia się głównie na nogach i na tułowiu. Jest to płaska zmiana, której pewne fragmenty mogą być bardziej wypukłe. Ten rodzaj czerniaka charakteryzuje się powolnym wzrostem i może przybierać różne kolory (szary, czerwony, czarny albo niebieski lub brązowy).
• Guzowaty Odpowiada 15% przypadków. Jest to wypukła, wysoka zmiana, o kolorze czarnym, niebieskim lub też może być bezbarwna. Rośnie bardzo szybko.
• Soczewicowaty. Obejmuje od 5 do 10% przypadków. Ma wygląd grudki lub guzka i zwykle pojawia się u osób starszych. Jest brązowy, czarny, niebieski lub bez pigmentu. Rośnie powoli.
• Złośliwa plama soczewicowata. Odpowiada 5% przypadków. Pojawia się u osób starszych na twarzy, szyi lub plecach. Jest to płaska zmiana, z małymi obszarami o większej wypukłości. Może przybierać niebieskie lub szare odcienie i ma bardzo powolny wzrost.

Czerniak złośliwy  – diagnoza

Jak wspomnieliśmy wcześniej, za każdym razem, gdy na skórze pojawia się dziwne znamię lub coś, co je przypomina, powinniśmy podejrzewać, że jest to czerniak złośliwy. Istnieje wzorzec zwany „regułą ABCDE” używany do dokładnego wykrywania tego typu nowotworu. Zaleca się ocenę każdej zmiany skórnej i sprawdzenie, czy ma ona następujące cechy:

• A: Asymetryczny, to znaczy o nieregularnym kształcie.
• B: Nieregularne krawędzie.
• C: Nieregularne zabarwienie.
• D: średnica większa niż 6 mm.
• E: Ewoluuje, czyli zmiana w czasie.

Gdy znamię spełnia te cechy, lekarz zleci biopsję lub usunięcie zmiany. W obu przypadkach przeprowadza się badanie histopatologiczne, to znaczy obserwuje się usuniętą tkankę pod mikroskopem w celu określenia, czy jest to czerniak złośliwy. Mierzona jest również jego głębokość.

Główną metodą zapobiegania czerniakowi złośliwemu jest ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym, zarówno naturalnym, jak i sztucznym. Musimy unikać wystawiania się na promienie słoneczne, szczególnie w najgorętsze godziny dnia. Z drugiej strony wczesna diagnoza znacznie zwiększa szanse na wyleczenie.

Powikłania i rokowanie

Istnieją czerniaki złośliwe, które są płytkie, uważane za powierzchowne, jeśli nie przekraczają 0,9 milimetra. Są to najczęstsze przypadki. Nazywane są czerniakiem in situ i są najłatwiejsze do leczenia. Czerniaki złośliwe, które nie rozprzestrzeniły się poza swoją początkową lokalizację, mają dużą szansę na wyleczenie.

Jeśli czerniak jest głębszy, problem jest zwykle poważniejszy. W szczególności należy ustalić, czy osiągnął on najbliższe węzły chłonne poprzez badanie wartowniczego węzła chłonnego.

Czerniak złośliwy może mieć rożne rokowania w zależności od kilku czynników. W celu ustalenia prognozy bierze się pod uwagę takie czynniki jak:

• Lokalizacja
• Grubość zmiany
• Indeks mitotyczny, czyli częstotliwość namnażania się komórek nowotworowych.
• Poziom inwazji
• Naciek limfatyczny
• Owrzodzenie

Bierze się również pod uwagę jego ewolucję. Jednak czynnikiem, który najbardziej wpływa na rokowanie, jest to, czy czerniak jest zlokalizowany w jednym miejscu, czy przeciwnie, rozprzestrzenił się na ciele. W pierwszym przypadku rokowanie jest bardzo pozytywne, podczas gdy drugi przypadek zazwyczaj prowadzi do poważnych prognoz.