Co to jest terminalny wrzód Kennedy'ego?

Terminalny wrzód Kennedy'ego to rodzaj zmiany, która pojawia się na skórze niektórych pacjentów w końcowym okresie ich życia. Zwykle pojawia się w okolicy krzyża.
Co to jest terminalny wrzód Kennedy'ego?
Mariel Mendoza

Przejrzane i zatwierdzone przez: lekarz Mariel Mendoza.

Ostatnia aktualizacja: 29 marca, 2023

Terminalny wrzód Kennedy’ego ma wygląd owrzodzenia, o zróżnicowanym kształcie, o kolorze od czerwonego i fioletowego do czarnego. Jego ewolucja może przebiegać bardzo szybko. Leczenie ma na celu zapewnienie pacjentowi dobrego samopoczucia.

Co to jest terminalny wrzód Kennedy’ego?

Nazwa tego typu owrzodzenia wywodzi się od Karen Lou Kennedy, pielęgniarki, która w 1983 roku prowadziła obserwacje niektórych swoich pacjentów. Pacjenci ci byli w stanie terminalnym i w większości umierali w ciągu dwóch tygodni lub krócej po pojawieniu się tego znaku.

Jednak według badań na ten temat pierwszy opis owrzodzenia końcowego Kennedy’ego (KTU) pojawił się w 1989 roku w National Pressure Advisory Panel (nPUAP).

Definiuje się go jako rodzaj urazu odleżynowego, który występuje u osób, które zbliżają się do końca swojego życia. Chociaż niekoniecznie pojawia się u wszystkich śmiertelnie chorych. W rzeczywistości zdarza się rzadziej u pacjentów onkologicznych.

Jeśli chodzi o częstość występowania, pewne badanie wykazało, że ponad 62,5% pacjentów opieki paliatywnej miało owrzodzenia w ostatnich tygodniach życia. Wiele z nich identyfikowano jako terminalny wrzód Kennedy’ego.

Zainteresował Cię  ten artykuł? Może zechciałbyś także przeczytać: Mięsak Ewinga: objawy i leczenie tej rzadkiej postaci raka

Jakie są jego przyczyny?

Jeśli chodzi o dokładne przyczyny, nie ma całkowitej pewności co do tego, dlaczego powstaje terminalny wrzód Kennedy’ego. Jednak niektórzy badacze uważają, że jest to oznaka niewydolności wielonarządowej.

Chodzi o to, że gdy zbliża się koniec życia, ważne narządy (serce, płuca, wątroba, mózg) i inne układy mogą zacząć zawodzić. Znajduje to odzwierciedlenie w skórze, która jest kolejnym narządem.

Skóra zużywa około jednej trzeciej ilości krwi pompowanej przez serce. W rzeczywistości jednym ze sposobów zamanifestowania jej niewydolności ma być właśnie wrzód terminalny Kennedy’ego.

Inne wyjaśnienie sugeruje, że w takich okolicznościach organizm koncentruje się na kierowaniu krwi i tlenu do ważnych organów, pozostawiając skórę bez opieki. W efekcie staje się bardziej podatna na urazy.

Pacjenci z chorobą przewlekłą lub zwyrodnieniową są bardziej narażeni na rozwój odleżyn Kennedy’ego. Jednak wspomniana powyżej niewydolność narządu może wystąpić u każdego, kto zbliża się do końca życia.

Ten objaw może wskazywać na śmiertelną, postępującą chorobę zwyrodnieniową, w tym:

Paciente terminal que desarrolla úlcera terminal de Kennedy.
Pacjenci objęci planem opieki paliatywnej są narażeni na ryzyko rozwoju tego owrzodzenia.

Rodzaje i charakterystyka końcowych odleżyn wrzodu Kennedy’ego

Można wyróżnić dwa rodzaje odleżyn terminalnych Kennedy’ego, w zależności od ich postaci. Jednostronne, jak sama nazwa wskazuje, występuje tylko z jednej strony, na jednym pośladku. Jest to niewielka zmiana, mniejsza niż 1 centymetr, o nieregularnych granicach, ciemniejsza i szybko rozwijająca się.

Dwustronny wrzód może mieć fioletowy odcień, a następnie ciemnieje jeszcze bardziej. Ma rumieniowy wygląd lub towarzyszy mu erozja naskórka. Pojawia się nagle, ale rozwija się w okresie od 2 tygodni do kilku miesięcy przed śmiercią pacjenta.

Wygląd końcowego owrzodzenia Kennedy’ego może przypominać inne zmiany uciskowe. Ma jednak pewne cechy wyróżniające:

  • Zwykle pojawia się w okolicy skóry nad kością krzyżową. Może również pojawić się na innych wypukłościach kostnych (np. krętarz).
  • Gama kolorów waha się od odcieni czerwieni i żółci do niebieskiego, fioletowego lub czarnego.
  • Kształt jest zmienny. Często przypomina motyla, podkowę lub gruszkę.
  • Ma nieregularne krawędzie i jest mało symetryczny.
  • W ostatnim etapie zaczyna puchnąć.
  • Otaczająca skóra może wydawać się bardziej zwiotczała.
  • Pod spodem tekstura jest miękka.

Badania wskazują, że szybko ewoluuje. Pojawia się i rośnie szybko, nawet w ciągu kilku godzin.

To właśnie ta cecha odróżnia go od innych rodzajów odleżyn. Odleżyny rozwijają się w ciągu kilku dni u osób, które spędzają dużo czasu w pozycji leżącej nie ruszając się.

Diagnostyka, leczenie i profilaktyka

Rozpoznanie odleżyn Kennedy’ego może być skomplikowane ze względu na podobieństwa do innych rodzajów urazów wymienionych powyżej. W tym celu pracownik służby zdrowia powinien obserwować objawy i znać historię choroby pacjenta.

Można zlecić badania krwi i inne testy, nie dla samego wrzodu Kennedy’ego, ale aby dowiedzieć się, jak zaawansowany jest podstawowy stan. Na ogół jednak pacjenci są w tym czasie pod stałą obserwacją.

Czasami to członek rodziny lub opiekun zauważa problem. W takich przypadkach dobrze jest zanotować, kiedy się pojawił i jak zmieniło się odczuwanie bólu.

Po potwierdzeniu diagnozy terminalnego wrzodu Kennedy’ego, lekarz wyda zalecenia dotyczące postępowania w tej sytuacji, z myślą o zapewnieniu dobrego samopoczucia. Leczenie ma na celu utrzymanie rany w dobrym stanie, choć nie oznacza to prób przyspieszenia gojenia.

Postaraj się, aby osoba czuła się komfortowo i nie odczuwała bólu. W tym celu należy podawać środki przeciwbólowe, stosować bandaże zapobiegające przykrym zapachom oraz zachęcać do zmiany postawy ciała i stosowania poduszek.

Nie ma sposobu, aby zapobiec pojawieniu się owrzodzenia końcowego Kennedy’ego. Wynika to z fizjologicznej degradacji organizmu bliskiego śmierci. Zmiana będzie się dalej rozwijać, nawet jeśli pacjent otrzyma wszelką niezbędną opiekę.

Confort para paciente con úlcera terminal de Kennedy.
Zapewnienie komfortu jest kluczowe w podejściu do pacjentów z terminalnym wrzodem Kennedy’ego.

Myślimy, że może Ci się spodobać również ten artykuł: Ile jest rodzajów wrzodów?

Niezbędne wsparcie dla osób z terminalnym wrzodem Kennedy’ego

Jeśli ktoś z twoich bliskich ma terminalny wrzód Kennedy’ego, prawdopodobnie nadszedł czas, aby się pożegnać i zaprosić do tego innych członków rodziny i przyjaciół. Jeśli lekarza nie ma na miejscu, właściwe może być również wezwanie go.

To prawda, że nie jest łatwo patrzeć, jak pojawiają się te oznaki, a tym bardziej, jeśli dotyczy to ukochanej osoby. Jednak niezależnie od okoliczności, musimy zapewnić pacjentowi nieuleczalnie choremu wszelkie wsparcie emocjonalne.

I to wsparcie powinno rozciągać się również na osoby z jego otoczenia: rodziców, dzieci, rodzeństwo, partnera lub przyjaciół. Natomiast ci, którzy opiekują się osobą z poważną chorobą, powinni otrzymać pomoc w swoich obowiązkach i zadaniach.

Pamiętaj, że aby troszczyć się o innych, musimy również dbać o siebie. Jeśli czujesz się bardzo przytłoczony lub zniechęcony, może być konieczne skorzystanie z poradnictwa lub grup wsparcia, które pomogą ci poradzić sobie z konsekwencjami i ewentualną utratą bliskiej osoby.


Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.


  • Alarcón Alfonso C. Plan de cuidados de enfermería de una paciente con úlcera terminal de Kennedy. Caso clínico Enfermería Clínica. 2022; 32(4): 284-290.
  • Guinot Bachero J, Furió Vizcaino T. Poliulceración en paciente terminal: Úlceras de Kennedy. Plan de Cuidados Paliativos. Enferm Dermatol. 2014; 8(22): 32-40.
  • Miller M. The Death of the Kennedy Terminal Ulcer. J Am Coll Clin Wound Spec. 2017; 8(1-3): 44-46. doi: 10.1016/j.jccw.2017.12.001.
  • Raña Lama C, Rumbo Prieto J. Úlceras por presión inevitables, fallo cutáneo, úlceras terminales y cambios cutáneos al final de la vida. Eferm. 2018; 12(33): 7-9.
  • Restrepo-Medrano J, Toro-Gonzales M, Salazar-Maya A. Úlceras terminales de Kennedy: una propuesta de cuidado desde enfermería. Enfermería Dermatológica. 2021; 15(44). DOI: 10.5281/zenodo.5812370
  • Sarabia-Cobo C. Poly Ulceration patient terminal: Kennedy Terminal Ulcer (KTU). Journal of Palliative Care & Medicine. 2017; 07(01). DOI:10.4172/2165-7386.1000297
  • Schank J. The Kennedy Terminal Ulcer – Alive and Well. J Am Coll Clin Wound Spec. 2018; 8(1-3): 54-55. doi: 10.1016/j.jccw.2018.02.002.

Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.