Zmiany w tarczycy, co powinniśmy o nich wiedzieć?

Tarczyca to bardzo problematyczny gruczoł i często zachodzą w nim zmiany, spośród których najczęstszą jest wole tarczycy. Zmiany te są dziedziczne i częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Więcej o zmianach zachodzących w tarczycy w dalszej części artykułu.

Fakty na temat tarczycy

Dobra wiedza na temat tego gruczołu jest pierwszym krokiem do profilaktyki. Oto zbiór kluczowych faktów:

• Tarczyca to ważący 20g gruczoł, znajdujący się u podstawy szyi, nad tchawicą. Jego funkcjami są synteza, przechowywanie i uwalnianie dwóch hormonów: tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3). Hormony te przyczyniają się do dobrego funkcjonowania komórek.
• Wole tarczycy to najczęstsza choroba tego gruczołu, która polega na jego powiększeniu. Większość guzków jest łagodnych, ale do stwierdzenia tego, niezbędne jest badanie lekarskie. Inne problemy to niedoczynność lub nadczynność gruczołu, objawiająca się odpowiednio zbyt niskim lub wysokim stężeniem hormonów tarczycowych we krwi. Należy więc pamiętać, że nie wszystkie osoby, które mają problemy z tarczycą, cierpią na wole tarczycy.
• Częstym symptomem chorób tarczycy jest powiększenie gruczołu, które objawia się guzkami na szyi. Wyczuwalne są podczas kąpieli, golenia czy robienia makijażu. Gdy guzek jest sporych rozmiarów, pojawiają się trudności w przełykaniu i oddychaniu oraz zmiana głosu.

• Problemy z tarczycą występują zdecydowanie częściej u kobiet niż u mężczyzn, w proporcji 6:1. Są bardziej prawdopodobne po menopauzie lub po czterdziestym roku życia.
• Na wystąpienie guzków bardziej narażone są osoby spożywające małą ilość jodu. Dodatkowymi czynnikiem jest ryzyka historia choroby w rodzinie, czy przeprowadzone w dzieciństwie leczenie naświeteleniowe obszaru szyjnego, na przykład z powodu przyrostu wagi albo chorób autoimmunologicznych (bielactwo, cukrzyca, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów). Wpływ mogą też mieć: stres, palenie tytoniu, infekcje wirusowe lub bakteryjne, długie leczenie tym samym lekiem lub nadmierne spożycie jodu w zbyt krótkim czasie.
• Łagodne guzki powinny być kontrolowane co sześć lub dwanaście miesięcy, zgodnie z zaleceniami endokrynologa. Można zmniejszyć ich wielkość stosując interwencję chirurgiczną. U chorych z niedoczynnością tarczycy zaleca się zażywanie lewotyroksyny – substytutu hormonu tarczycy. W przypadku nadczynności, przepisywany jest metizol. Należy pamiętać, że osoby niepalące oraz te które poddadzą się wczesnemu leczeniu, mają większe szanse na całkowite wyleczenie.

Cechy wola tarczycy

Jak już wcześniej wspomniano, wole jest najczęstszym zaburzeniem tarczycy. Jego główną cechą jest powiększenie się szyi, widoczne gołym okiem. W zależności od tego jak wpływa na gruczoł tarczycy, można rozróżnić dwa typy wola:

• rozproszony, kiedy powiększa się równomiernie
• guzkowy, gdy jego wzrost jest nierównomierny, najczęściej w formie jednego lub więcej guzków

Guzki te mogą być małe i rosnąć powoli, powodując ból szyi, trudności w oddychaniu lub przełykaniu, a także chrypkę. Objawom mogą towarzyszyć działania niepożądane takie jak nadmierna produkcja hormonów tarczycy, zgrubienia skóry, uczucie zimna, zaparcia, itp.

Zaburzenia, które powodują wole tarczycy, mogą być różne, jednak zazwyczaj spowodowane są małą zawartością jodu w naszych posiłkach. Sprawia to, że tarczyca musi produkować jod za pomocą swoich hormonów. Przysadka mózgowa wytwarza więc więcej hormonu TSH (tyreotropina), aby zwiększyć jej rolę i rozmiar.

Dwie inne przyczyny występowania wola tarczycy:

• Choroba Hashimoto. Jest to przewlekły stan zapalny i do jego leczenia wymagana jest tyroksyna.
• Choroba Gravesa-Basedowa. Pojawia się kiedy układ immunologiczny wytwarza przeciwciała, które stymulują tarczycę. Hormon TSI (hormon stymulujący immunoglobulin) ogranicza wpływ TSH (tyreotropina), co powoduje nadczynność tarczycy i jej wzrost.

Jak rozpoznać chorobę?

Rozpoznanie wola jest wykonywane poprzez dotykanie szyi. Lekarz ocenia wzrost guzków, wrażliwość i szuka oznak kompresji narządów: utrudnienia w połykaniu, zaburzenia głosu, duszności i problemów z oddychaniem. Czasami USG gruczołu pomaga ocenić jaka jest liczba guzków. Można też wykonać ich badanie mikroskopowe. Dobrym sposobem na zdiagnozowanie wola tarczycy jest zbadanie krwi, biopsja cienko-igłowa i scyntygrafia.

Wole może mieć ten sam rozmiar przez długi czas lub regularnie się powiększać. Może też spowodować nadczynność tarczycy czyli nadmierne wydzielanie hormonów.

Wole występują u ludzi, którzy mieszkają na obszarach o niskiej zawartości jodu w powietrzu i żywności. Używanie soli kuchennej jodowanej mogłoby rozwiązać problem, ale jej pozytywne działanie w leczeniu choroby nie jest potwierdzone. Do grupy osób narażonych na wole tarczycy należą kobiety, osoby posiadające w rodzinie przypadki choroby i osoby po czterdziestym roku życia.

Leczenie wola tarczycy obejmuje: tabletki uzupełniające brak hormonu w organizmie lub małe dawki jodu albo jodku potasu, leczenie jodem radioaktywnym mające na celu zmniejszenie gruczołu lub operację chirurgiczną polegająca na jego wycięciu.