Zez: objawy i leczenie tego niepożądanego problemu

Noworodki od czasu do czasu potrafią zezować. Nie powinno to stanowić żadnego niepokojącego objawu. Jeśli jednak zachowanie takie wykracza poza pierwsze cztery miesiące życia, może to być jednak zez. Na szczęście wczesna diagnoza znacznie poprawia rokowanie w leczeniu tej przypadłości.

Zez, znany również z łaciny jako „strabismus”, to stan, który zwykle pojawia się zaraz po narodzinach dziecka. Jednak rokowania w takim przypadku są wręcz doskonałe, pod warunkiem że ten problem zostanie zdiagnozowany i wyleczony przed ukończeniem czwartego roku życia.

Zasadniczo zez występuje wtedy, gdy oczy nie mogą odpowiednio i jednocześnie ustawić prawidłowej ostrości, gdy dziecko spogląda na dany obiekt. Czasami ten problem jest łatwy do wykrycia.

Jednak w wielu przypadkach wymaga on także postawienia diagnozy przez specjalistę z dziedziny okulistyki. W najpoważniejszych sytuacjach zez nie wpływa negatywnie tylko na wzrok osoby na niego cierpiącej, ale także na jej wygląd zewnętrzny.

Plastyczność mózgu ma decydujące znaczenie dla rozwoju naszego wzroku. Ludzki mózg ma największą plastyczność przed ukończeniem przez nas czwartego roku życia. Dlatego właśnie tak ważne jest wczesne wykrywanie zjawiska zezowania przez dziecko, ponieważ jest to najlepszy czas na pełną korektę tego problemu.

Czym tak naprawdę jest zez?

Zez zdarza się przeze wszystkim z powodu braku współosiowości w skupieniu oczu na danym przedmiocie. W praktyce oznacza to, że zez wiąże się ze zmianą wzajemnego ułożenia oczu. Prowadzi to do utraty równoległości – to jest możliwości, że każde z oczu skieruje się w tym samym kierunku podczas ustawiania ostrości na obserwowanym obiekcie.

Zez może pojawić się u dziecka zaraz po jego narodzinach lub wkrótce potem. Wynika on głównie z racji nieprawidłowości w funkcjonowaniu mięśni oka. Oczy nie utrzymują jeszcze pełnej równowagi i dlatego też nie koordynują wzroku i spojrzenia.

Są chwile, kiedy stan ten pozostaje stabilny i prawidłowy. W takich przypadkach dziecko wtedy nie wykazuje większych różnic w ich widzeniu. Jednak innym razem oczy mogą sporadycznie zawodzić. Dzieje się tak głównie wtedy, gdy maluch jest zmęczony, nerwowy lub chory. Ale zez może się również zdarzyć, gdy obiekt obserwacji znajduje się w pewnej odległości od typowej linii wzroku.

W prawie wszystkich przypadkach jedno oko ma większą ostrość widzenia od drugiego. Może także w ten sposób częściej wskazywać na pierwszy plan. Drugie oko z kolei nie widzi aż tak ostro, w efekcie czego skupia się na dalszym planie i pozostaje z racji tego w pozycji nierównoległej względem pierwszego.
Istnieje kilka stopni zezowania, które zależą od stopnia dewiacji wzroku u danej osoby.

Zez i jego podstawowe rodzaje

Noworodki od czasu do czasu potrafią zezować. Nie powinno to stanowić żadnego niepokojącego objawu. Jeśli jednak zachowanie takie wykracza poza pierwsze cztery miesiące życia, może to być jednak zez. Na szczęście wczesna diagnoza znacznie poprawia rokowanie w leczeniu tej przypadłości.

Ogólnie rzecz biorąc, gdy oko porusza się na boki w sposób nieskoordynowany z drugim, zjawisko to nazywamy zezem poziomym. I poprzez analogię, jeśli oczy poruszają się w górę lub w dół, nazywamy to zezem pionowym.

Mając na uwadze to podstawowe rozróżnienie, istnieją cztery rodzaje zeza w zależności od kąta odchylenia, jaki mogą mieć poszczególne oczy (zwłaszcza te niedominujące).
Te cztery rodzaje zeza są następujące:

• Zez ezotropowy (zbieżny – z łac. strabismus convergens esotropia). W tym przypadku termin ten obejmuje zeza zbieżnego, czyli takiego, w którym jedno oko zwraca się w stronę nosa.
• Zez egzotropowy (rozbieżny – z łac. strabismus divergens exotropia). Jest to zez rozbieżny, w którym jedno oko skierowane jest na zewnątrz.
• Zez ku górze lub ku dołowi (hipertropowy lub hipotropowy – z łac. strabismus sursumvergens hypertropia oraz strabismus deorsum vergens hypotropia). Terminy te odnoszą się do zeza pionowego, czyli takiego, w którym jedno oko jest skierowane wyżej (hipertropia) lub niżej (hipotropia) od zdrowego oka.
• Zez paralityczny lub skośny (z łac. strabismus obliquus). Jest on spowodowany uszkodzeniem trzeciego, czwartego lub szóstego nerwu czaszkowego w wyniku nieprawidłowego ukrwienia. Nieustanny nacisk na nerw może prowadzić do ograniczonych ruchów gałek ocznych i będącego ich efektem zeza skośnego.

Zez i jego najbardziej typowe objawy

Zez stanowi poważny problem związany z widzeniem, właśnie z powodu braku wyrównania skupienia oczu na obserwowanym obiekcie.

Typowe objawy wskazujące na możliwość zeza to:

• Oczy wciąż nie wskazują tego samego kierunku, gdy dziecko liczy sobie ponad cztery miesiące życia.
• Każde z oczu skupia się na jednym punkcie, ale nie wydają się być one ustawione w jednej linii.
• Zaburzenia widzenia i podwójne widzenie u osób dorosłych.

W łagodniejszych przypadkach zezowania występują także inne objawy. Na przykład dziecko może zamykać jedno oko, gdy na dworze jest silne światło słoneczne. Może również przechylić głowę, aby móc skupić wzrok na danym obiekcie. Często dzieci takie radzą sobie słabo w szkole z powodu problemów ze wzrokiem.

Ostatecznie od 30% do 35% osób mających zeza traci wzrok w oku niedominującym. Zjawisko to jest znane jako niedowidzenie lub zespół leniwego oka (ambliopia). Kiedy zez występuje w wieku dorosłym, często osoby takie uskarżają się na podwójne widzenie.

Zez: dostępne zabiegi

Celem leczenia tego problemu jest zapobieganie utracie ostrości wzroku przez niedominujące oko. A ponadto wyrównanie każdego z oczu tak dokładnie, jak to tylko możliwe. Te zabiegi mają na celu wzmocnienie mięśni oka, dzięki czemu odchylenie jednego z nich zmniejsza się lub zanika całkowicie.

Często lekarze zalecają także stosowanie odpowiednich okularów i ćwiczeń dla wzmocnienia mięśni oczu. W przypadku niedowidzenia wskazanym leczeniem jest całkowite zamknięcie drugiego oka. Oznacza to nałożenie łaty na dominujące oko tak, aby zmusić to „chore” do zwiększenia jego aktywności i ostrości.

W najcięższych przypadkach leczenie może wymagać operacji chirurgicznej. Ma ona na celu osłabienie niektórych mięśni i wzmocnienie innych poprzez modyfikację ich pozycji lub skrócenie jednego z nich tak, aby je wyrównać. Ta forma leczenia wymaga co najmniej kilku kolejnych zabiegów w odpowiednich odstępach czasu.

Czasami lekarze mogą również skorygować zezowanie poprzez wstrzyknięcie botoksu (toksyny botulinowej). Ten zabieg rozluźnia lub napina określone mięśnie i pozwala w niektórych przypadkach na uzyskanie pożądanego efektu w postaci prawidłowo wyrównanych oczu.