Zespół stresu pourazowego i jego najważniejsze objawy

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Montse Armero.

Ostatnia aktualizacja: 09 sierpnia, 2022

Zespół stresu pourazowego może odbijać się w sposób drastyczny na dotkniętej nim osobie. Koniecznie skonsultuj się z lekarzem, jeżeli rozpoznasz jego objawy u siebie lub bliskiej Ci osoby.

Zespół stresu  pourazowego, nazywany również PTSD, to zaburzenie psychiczne, którego doświadczają niektóre osoby po zetknięciu się z traumatycznym przeżyciem. Może być to katastrofa naturalna, wojna, wypadek, napad, porwanie, itp.

Praktycznie w każdej osobie, która doświadczyła traumatycznego przeżycia, zachodzą pewne zmiany. Często w tygodniach następujących po zdarzeniu jest o wiele bardziej ostrożna oraz odczuwa większy lęk i strach. To ostra reakcja na wysoki poziom stresu.

Na szczęście większość osób jest w stanie samodzielnie wrócić do normalnego funkcjonowania, gdy już uda im się przepracować swoją traumę. Jednak niektórym się to nie udaje i odczuwają niepokój nawet, gdy są już bezpieczni.

Zespół stresu pourazowego: jakie są jego objawy?

Każda osoba reaguje w inny sposób na traumatyczne wydarzenia, ale pojawia się wiele różnych objawów. Dlatego też, aby zdiagnozować PTSD u danej osoby, przynajmniej przez miesiąc muszą utrzymywać się u niej następujące objawy, które wywołują znaczący dyskomfort:

• Reminiscencje,
• Unikanie działań i sytuacji,
• Zaburzenia poznawcze i zaburzenia nastroju,
• Działania reaktywne.

W dalszej części tekstu przyjrzymy się bliżej każdemu z tych objawów.

Reminiscencje, tzw. flashbacks

• Powracające niepokojące wspomnienia,
• Koszmary senne,
• Intensywny i przewlekły dyskomfort psychiczny,
• Takie reakcje fizjologiczne jak hiperwentylacje, zaburzenia układu pokarmowego, ekstremalne zmęczenie lub ból mięśni.

Unikanie działań i sytuacji

• Ignorowanie wspomnień, myśli lub uczuć związanych z traumatycznymi przeżyciami,
• Unikanie osób, miejsc, czynności lub sytuacji, które wzbudzają wspomnienia związane z traumatycznymi doświadczeniami.

Zaburzenia poznawcze i nastroju

• Problemy z przypomnieniem sobie ważnych szczegółów dotyczący traumatycznych przeżyć,
• Negatywny stan emocjonalny,
• Utrata zainteresowania rzeczami, które kiedyś przynosiły przyjemność,
• Uczucie zdystansowania i obojętności.

Działania reaktywne

• Coraz większe poirytowanie,
• Zachowania autodestrukcyjne,
• Nadmierna czujność,
• Poddenerwowanie,
• Trudności z koncentracją,
• Zaburzenia snu.

Poza tym u osoby z PTSD mogą również pojawiać się następujące objawy dysocjacyjne:

• Depersonalizacja: Osoba dotknięta PTSD czuje, że jej miejsce nie jest w jej ciele.
• Odrealnienie: Osoba cierpiąca na PTSD czuje, że to, co przeżyła, nie jest prawdziwe.

Dlaczego niektórzy ludzie doświadczają PTSD, a inni nie?

Jak już stwierdziliśmy na samym początku, większość osób jest w stanie samodzielnie poradzić sobie z traumatycznymi przeżyciami. Dlatego też przyczyny, które sprawiają, że zespół stresu pourazowego pojawia się u niektórych, a u innych nie, są różne. Jednak istnieje wiele czynników zwiększających ryzyko jego rozwoju.

Oto najważniejsze z nich:

• Przede wszystkim bycie kobietą. Okazuje się, że PTSD dotyka dwa razy tyle kobiet co mężczyzn,
• Poza tym historia zaburzeń mentalnych lub używanie narkotyków,
• Doświadczenie jednego lub więcej traumatycznych doświadczeń w dzieciństwie,
• Niski poziom serotoniny,
• Bycie świadkiem zranienia lub śmierci innych,
• Atak paniki podczas wydarzenia lub tuż po nim,
• Konieczność radzenia sobie z utratą ukochanej osoby, bólem fizycznym, urazem, utratą pracy lub domu, które wynikają bezpośrednio z wypadku,
• Mieszkanie w pobliżu miejsca, w którym doszło do traumatycznego wydarzenia,
• Brak wsparcia emocjonalnego,
• Poczucie wszechogarniającej beznadziei lub lęku.

Widzisz więc, że połączenie tych czynników zwiększa intensywność zespołu stresu pourazowego u danej osoby. Tym samym doświadczanie jednego z powyższych czynników to nie to samo co doświadczanie większości z nich.

Zespół stresu pourazowego i jego leczenie

PTSD można leczyć,  podobnie jak inne zaburzenia mentalne. Co więcej, istnieje wiele różnych metod, które pozwalają poprawić jakość życia pacjentów.

Terapia poznawczo-behawioralna

Terapia poznawczo-behawioralna to jedno z rozwiązań, którego skuteczność w leczeniu zespołu stresu pourazowego udowodniono niedawno. Zawsze najlepiej jest zdecydować się przeprowadzać ją pod nadzorem profesjonalisty specjalizującego się w tej metodzie.

Oto krótki opis najważniejszych aspektów tego rodzaju terapii:

• Restrukturyzacja poznawcza: Pacjent uczy się identyfikować swoje irracjonalne wierzenia na temat tego, co się zdarzyło i zastąpić je bardziej dokładnymi.
• Szkolenie z metod relaksacyjnych: Te techniki odgrywają kluczową rolę w lepszym radzeniu sobie z lękiem. Dzięki temu pacjent jest w stanie praktykować głębokie oddychanie, stopniowe rozluźnianie mięśni metodą Jacobsona, medytację, Tai Chi, czy wizualizację.
• Ekspozycja: Kiedy pacjent odzyskuje w pewnym stopniu kontrolę nad swoim lękiem, może nadejść czas na wystawienie się na niektóre bodźce odpowiedzialne za traumę.
• Terapia przetwarzania poznawczego: Ten rodzaj terapii łączy elementy terapii kognitywnej z teorią przetwarzania informacji.

Grupy wsparcia

Takie grupy wsparcia mogą być niezwykle pomocne dla wielu osób cierpiących na PTSD, zwłaszcza jeśli funkcjonują w środowisku, które nie zapewnia im wsparcia i zrozumienia. Spotykanie się z ludźmi o podobnych doświadczeniach ułatwiają werbalizację bólu. Wszystko dlatego, że łatwiej jest spojrzeć na swoje życie z perspektywy i wyciągać naukę z doświadczeń innych osób.

Terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych (EMDR)

Ta terapia została opracowana w latach 80. przez neurologa Francine Shapiro. Okazuje się, że jest niezwykle pomocna dla milionów osób cierpiących na zespół stresu pourazowego.

Mówiąc pokrótce, metoda to opiera się na wywoływaniu serii ruchów gałek ocznych i bodźców słuchowych. Należy podkreślić, że jej zaleta polega na zmniejszaniu skutków traumy poprzez ułatwianie przepracowania doświadczenia Oprócz tego ułatwia zastąpienie negatywnych myśli i uczuć właściwymi.

Leki przyjmowane podczas zespołu stresu pourazowego

Jeżeli jest to koniecznie, można uciec się do stosowania SSRI (selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny). Ten rodzaj leków zmniejsza natężenie objawów zespołu stresu pourazowego i łagodzi depresję. Jednak musisz pamiętać, że mogą być one przepisane jedynie przez lekarza i musisz przestrzegać określonego protokołu podczas ich przyjmowania.

Końcowe uwagi dotyczące zespołu stresu pourazowego

Na samym końcu warto podkreślić, że chociaż objawy zespołu stresu pourazowego są często trudne do opanowania, to większość osób, które decydują się na rozpoczęcie terapii, jest w stanie pokonać swoją traumę. Dzięki temu koniec końców będą w stanie przypominać sobie, co się wydarzyło, nie odczuwając jednocześnie lęku i udręki.

Pamięć o traumatycznym wydarzeniu nigdy nie zaniknie, a terapia nie sprawi, że pacjent o nim zapomni. Jednak pozwoli mu przestać żyć przeszłością i postrzegać traumatyczne wspomnienia jako doświadczenia, z których można wyciągać naukę.