Uchyłek Zenkera: co to jest i jak się go leczy?

Uchyłek Zenkera jest rzadkim schorzeniem, ale może być bardzo uciążliwy. Dowiedz się więcej.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Mariel Mendoza.

Ostatnia aktualizacja: 11 października, 2023

Uchyłek Zenkera określa się również jako „uchyłek gardłowo-przełykowy”. Chodzi o najczęściej występujący uchyłek przełyku. Jego nazwa pochodzi od niemieckiego patologa Zenkera, który opublikował przegląd 22 przypadków w 1874 roku.

Jednak częstość występowania uchyłka Zenkera i tak pozostaje bardzo niska, maksymalnie 0,11% na całym świecie. Występuje też nieco częściej w starszym wieku i u mężczyzn. Zwykle przebiega bezobjawowo, a gdy daje objawy, wymaga chirurgicznego rozwiązania.

Jak powstaje uchyłek Zenkera?

Uchyłek Zenkera uważa się za uchyłek napędowy. Powstaje w wyniku przesunięcia błony śluzowej i podśluzowej gardła przez stosunkowo słaby obszar tylnej ściany gardła, zwany trójkątem Killiana. To osłabienie mięśni znajduje się w jednej trzeciej górnej części, gdzie występuje tylne połączenie gardła z przełykiem.

Chociaż nie znamy jego przyczyny, wiąże się z ciśnieniem wewnętrznym występującym podczas połykania w połączeniu z obecnością delikatnych obszarów w gardle.

Objawy

Początkowo uchyłek Zenkera przebiega bezobjawowo lub ma łagodne objawy, takie jak przewlekły ból gardła. W miarę wzrostu uchyłek zaczyna wypełniać się pokarmem, co generuje objawy: najczęściej trudności w połykaniu (dysfagia).

Towarzyszy temu niekwaśna regurgitacja, ślinotok, zgaga i nieświeży oddech (cuchnący oddech). Może również wystąpić dysfonia lub chrypka z powodu zajęcia nerwu łączącego struny głosowe. Pacjenci zgłaszają też ból szyi, ból w klatce piersiowej, wymioty, przewlekły kaszel i uczucie dławienia. W niektórych przypadkach stwierdza się ponadto obecność guza w szyi i utratę masy ciała.

Uchyłki Zenkera mogą się skomplikować. Najczęstszym powikłaniem jest zachłystowe zapalenie oskrzeli. Do rzadszych powikłań należą krwotok, perforacja dróg oddechowych lub śródpiersia, owrzodzenie, zakażenie worka uchyłkowego lub ucisk przełyku.

Uchyłek Zenkera, najczęstszy z tego typu zaburzeń

Uchyłek Zenkera, choć uważany za uchyłek fałszywy, ponieważ występuje tylko w błonie śluzowej i podśluzowej, jest najczęstszy i stanowi 52-82% wszystkich uchyłków.

Nazwa pochodzi od nazwiska niemieckiego patologa Friedricha Alberta von Zenkera. Wspólnie z Hugo von Ziemssenem opisali go szczegółowo w 1878 r., chociaż wcześniej opisał go już dr Abraham Ludlow w 1769 r.

Częściej występuje w starszym wieku, między siódmą a ósmą dekadą życia oraz u mężczyzn. Częstość występowania waha się od 0,01 do 0,11% i przeważnie przebiega bezobjawowo.

Diagnostyka uchyłka Zenkera

Do rozpoznania uchyłka Zenkera wymagana jest ezofagoskopia. To badanie, określane też jako „prześwietlenie przełyku” polega na badaniu fluoroskopowym przełyku z użyciem barwnika kontrastowego.

Inne metody, takie jak manometria i badanie pH, mogą być wykorzystane do określenia, czy uchyłek ma nieprawidłową reakcję mięśni połykania lub istnieje refluks żołądkowo-przełykowy. Ni zaleca się wejścia do przełyku ze względu na ryzyko perforacji.

Rozpoznanie potwierdza radiografia barowa. Uwidocznia proces połykania oraz obecność uchyłka, który przemieszcza się na jedną ze stron szyi, najczęściej na lewą stronę.

Ostateczne leczenie wymaga operacji chirurgicznej

Kiedy uchyłek Zenkera jest bezobjawowy, nie wymaga leczenia. Jeśli jednak uchyłek Zenkera rośnie, wypełnia się pokarmem i zaczyna wykazywać objawy, leczenie polega na operacji chirurgicznej.

Można ją wykonać metodą otwartą lub endoskopową. W obu przypadkach usuwa się lub nacina uchyłek, a także mięsień pierścienno-gardłowy. Nazywa się to uchyłkowatością krtaniowo-gardłową i miotomią.

Zawsze należy podejrzewać uchyłek Zenkera w przypadku trudności w połykaniu

Rozpoznanie uchyłka Zenkera należy podejrzewać na podstawie jego objawów i potwierdzić ezofagoskopią. Powinien być pierwszym schorzeniem, które należy wykluczyć u pacjentów w podeszłym wieku z trudnościami w połykaniu.