Świąd pływaków: przyczyny, objawy, leczenie
Świąd pływaków lub cerkariowe zapalenie skóry, to alergiczna reakcja skóry na cerkarie, czyli larwy pasożytów ptaków wodnych.
To mało przebadany problem, którym jednak coraz bardziej interesuje się Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), gdyż liczba przypadków rośnie. Odnotowano ogniska tego problemu na całym świecie – także w Ameryce Południowej, Północnej, w Europie i w Azji.
Jak dowodzi badanie przeprowadzone przez Lashakiego i innych autorów, w którym podsumowano wyniki 41 badań prowadzonych pomiędzy 1937 a 2017 rokiem w różnych krajach, przynajmniej 34% ptaków wodnych zainfekowane jest schistosomami.
Czytaj teraz: Sposoby na pasożyty jelitowe – 5 przepisów
Typowe objawy
Świąd pływaków to w gruncie rzeczy alergia. W początkowej fazie kontaktu z pasożytem organizm uwrażliwia się na niego. Następnie dochodzi do objawów skórnych wskutek reakcji układu odpornościowego na tak zwane cerkarie.
Jak sama nazwa wskazuje, świąd pływaków objawia się swędzeniem. Bywa ono mniej lub bardziej intensywne. Potrafi jednak dojść do sytuacji, w której objawy nie dają spać.
Chronologia uszkodzeń skóry
Świąd pływaków powoduje charakterystyczne objawy:
- Zaraz po kontakcie z pasożytem dochodzi do swędzenia, mrowienia i pieczenia w miejscu, gdzie cerkarie przeniknęły przez skórę.
- Potem w tym samym miejscu pojawia się przebarwienie lub plama o średnicy 1-2 mm. Utrzymuje się ono kilka godzin.
- Po 1o do 15 godzin pojawia się wysypka składająca się z krostek i pęcherzyków o średnicy 3-5 mm.
- Pomiędzy drugim a trzecim dniem występują wypełnione płynem pęcherze.
- Tydzień po zakażeniu krostki znikają i pozostają po nich małe, czerwone punkty.
Drapanie powoduje nasilanie się objawów, gdyż zwiększa się wówczas wydzielanie histaminy. Co więcej, zadrapania mogą ulec infekcji bakteryjnej, co pogarsza sytuację.
Czy to poważna choroba?
Intensywność objawów świądu pływaków zależy od trzech czynników:
- Częstotliwości wcześniejszych kontaktów z cerkariami. Im częściej do nich dochodziło, tym cięższy będzie przebieg.
- Liczby cerkarii jaka przeniknęła przez skórę.
- Indywidualnej wrażliwości i odporności danej osoby.
Gdy przez skórę przeniknęło dużo cerkarii, może pojawić się gorączka, opuchlizna, zapalenie stawów, biegunka i nudności. Jeśli zapalenie skóry jest poważne i często się powtarza, może przejść w stan przewlekły.
Czytaj dalej: Pływanie w morzu – nauka krok po kroku
Przyczyny świądu pływaków
Cerkarie to larwy pasożytniczych płazińców zwane schistosomami. Pasożyty rozwijają się środowisku wodnym, w którym obecne są pewne określone gatunki ślimaków stanowiące gospodarzy pośrednich. Ostatecznie larwy gnieżdżą się w ptakach wodnych, czasami też w kaczkach czy gęsiach.
Macháček i inni badacze Uniwersytetu Praskiego z Czech odnotowali obecność cerkarii w niewielkich sztucznych zbiornikach wodnych. Oznacza to, że pasożyty te bytują zarówno w naturalnych jak i sztucznych wodach.
Jak można się zarazić?
Larwy wydostają się ze ślimaków w poszukiwaniu ptaków kierując się ku powierzchni w reakcji na promienie słońca. Ludzie zarażają się przypadkowo, wchodząc do wody. Nie jesteśmy jednak obiektem zainteresowania cerkarii.
Pasożyt jest przyciągany przez temperaturę naszego ciała. Jednak po przeniknięciu przez ludzką skórę, larwy umierają, co powoduje objawy świądu pływaka.
Larwy są bardziej aktywne rankiem, gdyż wówczas ptaki najczęściej wchodzą do wody. Jest ich więcej w wyższych temperaturach. Dlatego też zakażenia są częstsze wiosną i latem. Larwy nie przechodzą jednak z jednej osoby na drugą.
Kto należy do grupy ryzyka?
Świąd pływaków zwykle dotyka osoby, które wchodzą w kontakt z cerkariami przy rekreacyjnym lub zawodowym korzystaniu z wody. Częściej dotyka dzieci, gdyż te kąpią się w płytszej wodzie i spędzają w niej więcej czasu.
Dolegliwość ta przydarza się także pracownikom plantacji ryżu i osobom odpowiedzialnym za czyszczenie akwariów, w których żyją ślimaki zakażone pasożytem.
Diagnostyka
Mimo że objawy mają charakterystyczny przebieg, bywa, że choroba przejdzie niezauważona. Czasami myli się ją z innymi dolegliwościami takimi jak zapalenie skóry, ugryzienia owadów czy bakteryjne infekcje skóry.
Kluczowa informacja dotyczy tego, czy w ciągu 96 godzin przed wystąpieniem objawów pacjent zażywał kąpieli w jeziorze czy innym zbiorniku słodkowodnym.
W jaki sposób diagnozuje się świąd pływaków laboratoryjnie?
Nie istnieją badania laboratoryjne diagnozujące chorobę. Może dojść do zmian wykrywalnych w rutynowym badaniu krwi, podobnie jak bywa w przypadku innych chorób pasożytniczych czy alergii. Nie jest to jednak reguła.
Co więcej, badania laboratoryjne nie są użyteczne, gdy nie ma podejrzeń medycznych i jasnej historii ekspozycji na czynniki chorobotwórcze. Nie ma też testów wykrywających pasożyty we krwi czy innych płynach ustrojowych.
Leczenie
Leczenie świądu pływaków koncentruje się na łagodzeniu objawów. Nie zapisuje się leków na pasożyty, gdyż te umierają w kontakcie ze skórą.
Należy mieć na uwadze następujące zasady postępowania:
- Unikać drapania, gdyż pogarsza ono sytuację i grozi infekcją bakteryjną.
- Używać zimnych okładów, by zapewnić sobie ulgę.
- W przypadku silnej reakcji alergicznej i nieznośnego swędzenia zaleca się wizytę u lekarza i przyjęcie leków na alergię.
- Trzeba uważać na stosowanie kremów, maści i innych tłustych produktów bez wskazania lekarza. Mogą one powiem pogorszyć stan skóry.
Świąd pływaków: zapobieganie
By chronić się przed kontaktem z cerkariami warto unikać kąpieli w płytkiej wodzie o bogatej roślinności oraz zrezygnować z pluskania się wczesnym rankiem. Wówczas bowiem w wodzie jest najwięcej pasożytów.
Dobrze jest zakładać zakrywające stroje kąpielowe i opalać się po wyjściu z wody. W razie wystąpienia objawów należy udać się do lekarza.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Lashaki EK, Teshnizi SH, Gholami S, Fakhar M, Brant SV, Dodangeh S. Global prevalence status of avian schistosomes: A systematic review with meta-analysis. Parasite Epidemiol Control. 2020;9:e00142.
- Macháček T, Turjanicová L, Bulantová J, Hrdý J, Horák P, Mikeš L. Cercarial dermatitis: a systematic follow-up study of human cases with implications for diagnostics. Parasitol Res. 2018;117(12):3881-3895.
- Veleizán A. A. y Flores V. El piojo de pato, la cercaria y la dermatitis cercarial. Desde la patagonia difundiendo saberes 2017;14(23):2-7.
- Horák P, Mikeš L, Lichtenbergová L, Skála V, Soldánová M, Brant SV. Avian schistosomes and outbreaks of cercarial dermatitis. Clin Microbiol Rev. 2015;28(1):165-90.
- Kolářová L, Horák P, Skírnisson K, Marečková H, Doenhoff M. Cercarial dermatitis, a neglected allergic disease. Clin Rev Allergy Immunol. 2013;45(1):63-74.
