Sterydy stosowane miejscowo - na czym polegają?

Miejscowe kortykosteroidy stosuje się w przypadku miejscowych, ale ogólnych stanów chorobowych skóry. W zależności od rodzaju skóry i zastosowanej formy farmaceutycznej, możemy spotkać się z mniej lub bardziej negatywnymi skutkami. 

Przejrzane i zatwierdzone przez: lekarz Mariel Mendoza.

Napisany przez Equipo Editorial

Ostatnia aktualizacja: 12 lipca, 2023

Sterydy stosowane miejscowo wykorzystuje się w leczeniu patologii skóry. Należy pamiętać, aby postępować z ich przyjmowaniem ostrożnie. Często występują dwie, przeciwstawne sobie sytuacje: kortykofobia i tachyfilaksja.

Tachyfilaksją nazywamy szybką utratę wrażliwości na lek, w przypadku częstego jego stosowania, bez należytych przerw. Dowiedz się więcej na ten temat czytając dalszą część tego artykułu.

Źródłem kortykofobii, tzw. fobii steroidowej jest fakt obwiniania miejscowych kortykosteroidów za niepożądane działania i skutki uboczne. Wśród nich najczęściej wymienia się obrzęki, przyrosty masy ciała i zwiększone ryzyko osteoporozy.

Jednak w przypadku nadużywania leków miejscowych może wystąpić efekt systemowych sterydów. Jest to szczególnie prawdopodobne, gdy sterydy są dość silne lub są stosowane na dużych powierzchniach ciała.

Tachylioza natomiast jest konsekwencją nadużywania sterydów. Ludzie mają tendencję do sięgania po nie zbyt często dla ulgi i swojego dobrego samopoczucia, które bez wątpienia nierzadko im zapewniają. Nie zwracają jednak uwagi na potencjalne długoterminowe konsekwencje.

Sterydy stosowane miejscowo – jakie są skutki uboczne?

Oczywiście należy wziąć pod uwagę rzeczywiste skutki uboczne, które nam zagrażają przy stosowaniu miejscowych sterydów na skórze.

• Najczęstszym efektem ubocznym jest zanikanie naskórka, szczególnie u osób starszych.
• Inne skutki uboczne, które mogą występować rzadziej to rozstępy, hipertrichoza i zapalenie mieszków włosowych lub trądzik.
• Mówi się też o zaburzeniach gospodarki węglowodanowej, czy cukrzycy. Innymi skutkami ubocznymi mogą być rozstępu na skórze czy chociażby utrata wapnia w kościach. 

W przypadku stosowania miejscowych sterydów bez zauważalnej poprawy, pomimo prawidłowego umieszczenia zgodnie z zaleceniami lekarza, należy ocenić ewentualną alergię na te leki. Lekarz określi to i zdecyduje, czy konieczne jest przerwanie aplikacji.

Jakie czynniki wpływają na wchłanianie miejscowych sterydów?

Przy stosowaniu leków miejscowych należy pamiętać, że efekt, jaki ma być osiągnięty, nie zależy od samego składnika aktywnego. Istnieją inne bardzo ważne czynniki, które mają wpływ na końcowy wynik leczenia.

Przepuszczalność skóry

Jeśli chodzi o przepuszczalność skóry, istnieje kilka warunków, które mają na nią wpływ. Wśród tych czynników znajdują się:

• Wiek: skóra jest bardziej przepuszczalna u dzieci i osób starszych, dlatego im większa jest przepuszczalność, tym większe są efekty terapeutyczne, ale też te niepożądane.
• Lokalizacja stanu chorobowego: efekt jest różny w zależności od obszaru ciała, który ma być leczony. Najbardziej przepuszczalne są błony śluzowe. W następnej kolejność są to powieki i twarz.
• Rodzaj schorzenia i stan skóry: w przypadku ostrych zmian chorobowych, z pęcherzykami, pęcherzami lub mokrymi zmianami chorobowymi, zwiększa się unaczynienie, a więc zwiększa się również przepuszczalność i wchłanianie.

Jednak w przewlekłych zmianach chorobowych skóra staje się twardsza, a jej przepuszczalność jest znacznie mniejsza. W takich przypadkach może być konieczne zastosowanie nieco mocniejszego kortykoidu miejscowego.

Stosowane miejscowo sterydy spotykają się zazwyczaj z niskim wchłanianiem. To oznacza też, że przy odpowiednich konsultacjach z lekarzem i przy krótkim okresie czasu stosowania leków – mogą być wykorzystywane nawet w czasie ciąży.

Kremy, roztwory i żele – sterydy stosowane miejscowo

• Kremy przyjmują różne receptury. Pamiętajmy, że powinny być dopuszczone przez wszelkie certyfikaty kosmetyczne. Należy pamiętać też, że ten rodzaj terapii mierzy się z wieloma wyzwaniami. Zazwyczaj bowiem pacjencji zapominają o systematycznej aplikacji.

  

• Roztwory i żele są wskazane w przypadku ostrego zapalenia skóry, z obrzękiem i unaczynieniem. Do osiągnięcia pożądanego efektu wystarczą jednak emulsje i kremy, w przypadku zmian podostrych.
• Maści i żele są wskazane do leczenia przewlekłego zapalenia skóry, takiego jak kseroza (suchość) lub atopowe zapalenie skóry.

Efekty zależą od skóry i rodzaju schorzenia oraz od dobranej formy sterydów przyjmowanych miejscowo.

Sterydy stosowane miejscowo – czy wszystkie są takie same?

Dlatego oczywiście powinny być używane zgodnie z zaleceniami lekarzy i specjalistów. Nie wszystkie mają taką samą moc i charakteryzują je różne skutki uboczne.

Jak zawsze – każdy przypadek jest indywidualny. Nie bądźmy swoimi jedynymi lekarzami. Warto zastosować się do porad osób doświadczonych.

Powinniśmy więc wiedzieć też, które ze sterydów stosowanych miejscowo są odpowiednie do danej sytuacji. Co musimy wziąć pod uwagę?

• Rodzaj schorzenia.
• Lokalizacja.
• Wiek pacjenta.

Kortykosteroidy – czym dokładnie są?

Poniżej wyróżniliśmy ich rodzaje, w zależności od stopnia nasilenia działania leczniczego mGKS:

• Bardzo mocne mGKS stosowane są w leczeniu np. atopowego zapalenia skóry, liszaja płaskiego, łysienia plackowatego, łuszczycy, czy chociażby tocznia skórnego.
• Średnio-mocne kortykosteroidy znajdują zastosowanie w terapii AZS i innych zmian wypryskowych.
• Te słabsze są odpowiednie do leczenia zmian wypryskowych na twarzy, ale też odpieluszkowego zapalenia skóry.

Kortykosteroidy o niskiej mocy są wskazane do leczenia schorzeń twarzy przez okres – do pięciu dni. Jeżeli jednak schorzenie znajduje się na ciele, w innej okolicy – warto skorzystać z tych kortykosteroidów o średniej mocy, stosując je maksymalnie do 10 dni.

Co ważne, zakończenie leczenia nie powinno być nagłe. Zaleca się przejście na lżejsze kortykoidy lub zastąpienie ich kremami emolientowymi, aby zapobiec zjawisku odbicia.

• Łagodne kortykoidy charakteryzują się szybką metabolizacją do nietoksycznych cząsteczek. W ten sposób unika się najbardziej niepożądanych skutków ubocznych.
• Jednak łagodne sterydy stosowane miejscowo mogą być też niebezpieczne, jeśli są stosowane w leczeniu okluzyjnym, powodując reakcje alergiczne.

Jak wybrać najlepsze sterydy stosowane miejscowo dla siebie?

Przy stosowaniu miejscowych sterydów ważne jest, aby dobrać słuszną formę dawkowania w zależności od rodzaju schorzenia, któremu ma być przeznaczone.

Ostra patologia skórna nie jest tożsama formie przewlekłej w swojej charakterystyce. Jak już wiesz – znaczenie ma też miejsce występowania problemu.

Dermatolog będzie najlepiej wiedział, jak poprowadzić nas do właściwego wyboru dla naszego indywidualnego przypadku.