Puryny - wszystko, co musisz o nich wiedzieć

Wielu z nas zastanawia się kiedy i czy powinniśmy sięgać po żywność bogatą w puryny. Związki te prowadzą bowiem do zwiększenia się ilości kwasu moczowego w organizmie. Jeśli ten kumuluje się, może wywoływać problematyczne patologie, chociażby takie jak podagra. 

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Leonardo Biolatto.

Ostatnia aktualizacja: 27 maja, 2022

Większość z nas jest zaznajomiona z istnieniem związków chemicznych w organizmie, takich jak puryny. Często wspomina się je w związku z chorobami, do jakich prowadzą. Niewielu jednak wie, jaka jest rzeczywista rola tych związków w naszym organizmie.

Puryny stanowią istotną część grupy elementów kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA). Dowiedzmy się więcej na ich temat z tego artykułu.

Puryny są zespołem naturalnie występujących związków chemicznych, z których w wyniku przemian metabolicznych powstaje kwas moczowy. Można spotkać w wielu spożywanych każdego dnia produktach, dlatego praktycznie niemożliwe jest całkowite wykluczenie ich z diety.

Puryna jest podstawą dwóch zasad azotowych wchodzących w skład kwasów nukleinowych (DNA i RNA) – guaniny i adeniny. Dlatego właśnie znajdziemy je w komórkach i żywności, którą spożywamy, na przykład w mięsie.

Ponadto, podążają one za własnym cyklem rozkładu i eliminacji w naszym organizmie. Proces ten jest decydujący, ponieważ w trakcie rozkładu tworzą one znany nam kwas moczowy. Jeśli procesy nie przejdą pomyślnie i nadwyżki nie zostaną wyeliminowane – może dojść np. do podagry. 

W grupie puryny znajdują się dwa podstawowe rodzaje: adenina i guanina. W tym artykule wyjaśnimy, do czego służą puryny i jakie jest ich znaczenie w naszym organizmie.

Puryny – czym właściwie są?

Jak już wspomnieliśmy, puryny są rodziną molekuł. Są to związki chemiczne, stanowiące część DNA i innych kwasów nukleinowych, takich jak kwas rybonukleinowy (RNA). W tej rodzinie znajdziemy: adeninę i guaninę.

• Ponieważ są one częścią DNA, logiczne jest, że znajdziemy je w naturalny sposób w naszym organizmie. Nasze organizmy mogę je wyprodukować. Ale co więcej, niektóre rodzaje żywności, takie jak mięso i ryby, są bardzo bogate w puryny.
• Biorą udział w wielu procesach metabolizmu komórkowego, a także w syntezie białek. Istnieje jednak wiele zaburzeń, które zmieniają normalny cykl tych substancji. Na przykład, gdy dochodzi do ich eliminacji, pojawiają się patologie związane z kwasem moczowym, takie jak dna moczanowa.

Jednak podagra nie jest jedyną poważną chorobą związaną z purynami, choć jest ona najbardziej powszechna. Istnieje wiele zaburzeń, które wpływają na ich degradację, część z nich jest znacznie poważniejsza od podagry.

Puryny a kwas moczowy

Puryny, rozkładane w naszych tkankach, powodują powstanie kwasu moczowego. Degradacja ta występuje głównie w wątrobie i jelicie cienkim. Ilość produkowanego kwasu moczowego może różnić się w zależności od różnych czynników.

Najważniejszą rolę w regulacji zazwyczaj ma nasza dieta. Dzieje się tak, ponieważ żywność jest jednym z najważniejszych źródeł puryny. Prawie cały kwas moczowy jest wydalany w moczu, choć część wydalana jest też w jelicie.

Gdy produkowana jest zbyt duża ilość kwasu moczowego, lub nie można jej właściwie wyeliminować, gromadzi się w organizmie. W takiej sytuacji mocz odkłada się w tkankach. Najczęściej dochodzi do tego w stawach, wywołując ich zapalenie. Wysokie stężenie kwasu moczowego może powodować też problemy z nerkami.

Problem dny moczanowej dotyczy głównie stawu palcowego. Wywołuje silne ataki bólu, ale też obrzęk danego obszaru i zaczerwienienie.

Znaczenie puryn dla diety

Jak już wspomnieliśmy, jedzenie jest głównym źródłem puryny. To sprawia, że dieta jest decydującym czynnikiem w rozwoju i kontroli chorób związanych z kwasem moczowym.

Oczywiście idealną sytuacją byłaby zbilansowana i zdrowa dieta. Szczególnie dla osób, które mają predyspozycje do wspominanych schorzeń, wywołanych kwasem moczowym. Wtedy szczególnie istotne jest pilnowanie naszych zwyczajów żywieniowych. Poznajmy więc żywność bogatą w te związki.

Chociaż ideałem jest to, że wszyscy mamy zrównoważoną i zdrową dietę, dla osób, które mają predyspozycje do cierpienia z powodu tych patologii, szczególnie istotne jest kontrolowanie żywności. Niektóre z pokarmów bogatych w puryny są:

• Wszelkie mięso, wołowina, wieprzowina, dziczyzna czy drób.
• Owoce morza, takie jak homar czy małże.
• Wątroba, żołądki lub nerki każdego zwierzęcia.
• Ryby takie jak łosoś wędzony lub sardele.

Kiedy istnieje problem z metabolizmem puryny, zaleca się unikać tych produktów spożywczych. Ponadto, ważne jest, aby pić dużo płynów, aby zwiększyć eliminację kwasu moczowego. Zaleca się również utrzymanie odpowiedniej wagi i unikanie alkoholu.

Około 75% kwasu moczowego powinno być wydalane przez organizm wraz z moczem. Pozostałych 25% trafia do układu trawiennego, gdzie jest rozkładane przez bakterie występujące w jelitach.

Podsumowanie

Niezależnie od tych wszystkich zaleceń, które zaproponowaliśmy w owym artykule – konsultacja i wizyta u lekarza musi mieć pierwszeństwo.

Podkreślamy, że puryny są integralną częścią naszego życia, ale powinny być zharmonizowane jeśli chodzi o ich ilość w naszym organizmie. W innym przypadku mogą prowadzić do chorób, w tym wspomnianej podagry.

To schorzenie pojawia się najczęściej. Towarzyszy temu ogromny ból i problemy ze stawami. Powinniśmy być czujni, jeśli pojawią się pierwsze niepokojące objawy.

Zwiększony poziom kwasu moczowego we krwi jest określany mianem hiperurykemii. Jego nadmiar odkłada się w postaci mikroskopijnych kryształków, m.in. w stawach, co powoduje rozwój wielu poważnych chorób, takich jak dna moczanowa, a także kamienie moczanowe.

Hiperurykemia ponadto może pojawić się w przebiegu ostrej niewydolności nerek, zespołu lizy nowotworu (po chemioterapii), zespołu Lescha-Nyhana oraz w czasie leczenia niektórymi lekami o działaniu moczopędnym.