Plastry lecznicze: charakterystyka i zastosowania

Plastry lecznicze zaczęto masowo stosować od kilku dekad. Mają wielką przewagę nad innymi drogami podawania leków, ale można nimi podać niewiele substancji czynnych.
Plastry lecznicze: charakterystyka i zastosowania

Napisany przez Edith Sánchez

Ostatnia aktualizacja: 09 sierpnia, 2022

Plastry lecznicze mają swoich poprzedników wśród leków, które od niepamiętnych czasów stosowano poprzez nałożenie na skórę. Maści, okłady i pomady używano już w starożytnej Grecji jako środek do podawania leków.

W XIX wieku pojawiła się jednak teza, że ​​skóra nie jest w stanie przepuścić niektórych leków. Ten pogląd utrzymał aż się to do XX wieku, kiedy można było udowodnić, że różne leki mogą skutecznie działać również przez skórę. Z biegiem czasu wymyślono natomiast plastry lecznicze, które okazały się bardzo funkcjonalne.

Plastry lecznicze należą do tak zwanych „systemów terapeutycznych o kontrolowanym uwalnianiu”. Opierają się na zasadzie postulowanej przez Johna Urquharta, twórcę pierwszego plastra na skórę. Zasada ta głosi, że skuteczność terapeutyczna substancji nie zależy od dawki, ale od szybkości i stopnia jej wchłaniania.

Co to są plastry lecznicze?

Budowa skóry
Opis obrazka od lewej do prawej: SKÓRA: zakończenia nerwowe, gruczoł łojowy, tętniczki, żyłka, mieszek włosowy, mięsień, gruczoł potowy, tkanka podskórna, skóra właściwa, naskórek, włosy

Plastry lecznicze to nośniki służące do dostarczania leków. Przykleja się je do skóry za pomocą kleju po to, aby uwalniały lek w sposób ciągły. W konsekwencji skóra wchłania lek  przez wydłużony czas. Oznacza to, że lek przechodzi przez kolejne warstwy skóry, aż dotrze do krwi.

Aby jednak lek mógł być podawany przez skórę, musi spełniać określone cechy. Cząsteczki, które go tworzą, muszą mieć ponadto charakter lipofilowe (to znaczy, że transportują je lipidy) i mieć niską masę cząsteczkową.

Podobnie, leki muszą mieć dużą moc farmakologiczną. Dzieje się tak, ponieważ organizm jest w stanie wchłonąć tylko niewielką ilość produktu przez plastry lecznicze. Najwyżej 10 miligramów dziennie.

Przeczytaj także ten ciekawy materiał: Powody aby rzucić palenie i przepisy na sukces

Plastry lecznicze – ich funkcje i działanie

Plastry lecznicze składają się z czterech części:

  • Wodoodporna folia ochronna.
  • Matryca lub zbiornik składnika czynnego, w którym znajduje się lek.
  • Następnie występuje warstwa kleju.
  • Wszystko przykrywa plastikowy arkusz, który się usuwa zanim nałożymy plaster.

Ponadto, niektóre plastry różnią się od innych, głównie sposobem przechowywania leku i sposobem jego uwalniania. Z tego punktu widzenia istnieją zasadniczo trzy rodzaje systemów przezskórnych:

  • Systemy zbiorników lub pojemników. Substancję czynną rozpuszcza się w innej substancji, którą następnie uwalnia specjalna membrana. Ten element wykonuje się polipropylenu, kopolimeru etylenu z octanem winylu lub nieporowatej membrany.
  • Systemy macierzowe. Substancja czynna znajduje się w matrycy, która ją uwalnia przez dyfuzję, bez pomocy półprzepuszczalnej membrany.
  • Systemy mieszane. Łączą dwa poprzednie systemy.

Zastosowania plastrów leczniczych

Plaster na skórze

Obecnie istnieje kilka chorób, objawów i problemów, które można leczyć plastrami przezskórnymi. Wśród nich wyróżniamy: różne rodzaje bólu, uzależnienie od tytoniu, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona a także kilka innych zastosowań.

Natomiast najczęściej podawane substancje czynne w postaci plastrów to:

  • Nitrogliceryna. Głównie w celu zapobiegania dławicy piersiowej.
  • Fentanyl i Buprenorfina. Chodzi o opiaty używane do celów przeciwbólowych.
  • Nikotyna. Aby pomóc w przezwyciężeniu uzależnienia od tytoniu.
  • Etynyloestradiol + Norelgestromin. O działaniu antykoncepcyjnym.
  • Estradiol, noretysteron. Stosuje się jako kurację hormonalną w okresie menopauzy.
  • Testosteron. Leczenie skutków menopauzy chirurgicznej.
  • Rotygotyna. Do leczenia choroby Parkinsona.
  • Rivastygmine. Do leczenia choroby Alzheimera.

Podobnie, istnieje kilka plastrów leczniczych, których używa się również do celów kosmetycznych. Wśród nich znajdują się reduktory tkanki tłuszczowej a także plastry ujędrniające i antycellulitowe.

Może Cię zainteresować również ten artykuł: Czy należy przekłuwać pęcherze?

Inne interesujące dane

Food and Drug Administration (FDA), organ zajmujący się lekami i żywnością w Stanach Zjednoczonych, ostrzega jednak przed pewnymi lekami tego typu. Niektóre substancje wymagają bowiem szczególnej ostrożności przy podawaniu przezskórnym. Chodzi to zasadniczo o środki antykoncepcyjne, opioidowe leki przeciwbólowe a także rywastygminę.

Podsumowując, główne zalety tych plastrów to:

  • Ułatwiają podawanie leków osobom, które mają trudności z ich przyjmowaniem doustnym.
  • Zapewniają bardziej stałe i długotrwałe poziomy leku we krwi.
  • Zapobiegają metabolizmowi leku przez wątrobę, ograniczając w ten sposób różne skutki uboczne.
  • Czasami umożliwiają zmniejszenie częstotliwości podawania i poprawę przestrzegania dawkowania.

Główną wadą tych plastrów jest natomiast to, że czasami wywołują reakcję alergiczną na skórze. Podobnie, gdy pojawia się niepożądana reakcja, jej ustąpienie zajmuje więcej czasu. Nie wszystkim też odpowiadają ze względów estetycznych i ograniczają się tylko do niewielkiej grupy leków.


Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.


  • Allevato, M. A. (2007). Sistemas terapéuticos transdérmicos. Act Terap Dermatol, 30, 154-165.
  • Miyahira Yataco, C. S., Herrero Ballestar, J. V., & Tudela, L. L. (2011). Indicaciones de los parches transdérmicos de los derivados opioides. FMC Formacion Medica Continuada En Atencion Primaria. https://doi.org/10.1016/S1134-2072(11)70014-7
  • Schulmeister, L. (2014). Parches transdérmicos: Medicamentos con músculo. Nursing (Ed. Española). https://doi.org/10.1016/s0212-5382(06)71019-6

Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.