Odpoczynek w czasie choroby: czy to najgorsza rada, jaką może otrzymać chory?

W stanach chorobowych często sugeruje się odpoczynek, aby przyspieszyć powrót do zdrowia. Ale czy to dobra decyzja? Dowiedz się tutaj!

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Leonardo Biolatto.

Ostatnia aktualizacja: 28 czerwca, 2023

Od czasów starożytnych – i do dziś – wielu pracowników służby zdrowia zaleca odpoczynek w czasie choroby w ramach procesu powrotu do zdrowia po chorobach lub urazach. Ma to na celu złagodzenie objawów, ale także uniknięcie ewentualnych powikłań. Ale czy to dobry pomysł?

W zależności od problemu zdrowotnego często zaleca się pozostawanie nieaktywnym przez wiele godzin, dni lub tygodni. I chociaż początkowo przynosi to poczucie dobrego samopoczucia i bezpieczeństwa, coraz więcej dowodów wskazuje na to, że może to również przynieść efekt przeciwny do zamierzonego. Dowiedz się, co mówią badania.

Odpoczynek w czasie choroby: czy to najgorsza rada medyczna?

Idea odpoczynku w celu przyspieszenia regeneracji organizmu po chorobie istnieje od wieków. W starożytnej Grecji Hipokrates (ojciec medycyny) opisał, że odpoczynek i bezruch w czasie choroby mają decydujące znaczenie dla naturalnego procesu zdrowienia organizmu.

Zalecenie to pozostało aktualne do dnia dzisiejszego, dlatego lekarze często sugerują okresy odpoczynku w przypadku urazów i chorób. Chodzi o to, aby mieć rezerwy energii i unikać obciążeń stresowych, które mogą wpływać na funkcje układu odpornościowego.

Celem jest również utrzymanie pacjentów w bezpiecznym środowisku, w którym nie są narażeni na czynniki mogące pogorszyć ich stan lub doprowadzić do innych powikłań. Ale do jakiego momentu odpoczynek w czasie choroby jest dobry? Kiedy efekt staje się przeciwny do zamierzonego?

Cóż, aby odpowiedzieć na te pytania, należy wziąć pod uwagę, czym jest choroba i jakie ograniczenia powoduje u osób nią dotkniętych. Odpoczynek sam w sobie nie jest „najgorszą radą lekarską”, jak twierdzą niektórzy, ale w wielu przypadkach błędnie ją interpretowano.

Prawda jest taka, że są warunki, w których odpoczynek w czasie choroby – czy to częściowy, czy całkowity – jest niezbędny do dobrej rehabilitacji. W innych przypadkach aktywność może przynieść więcej korzyści niż pozostawanie w bezruchu.

Lekarz może doradzić najlepszą opcję, między innymi w zależności od choroby, objawów lub wieku. W tej chwili niektóre formy aktywności fizycznej są nawet włączane do różnych terapii, ponieważ istnieją dowody na to, że mogą przynieść korzyści.

Przykłady, kiedy bycie aktywnym jest lepsze niż odpoczynek w czasie choroby

By przytoczyć kilka przykładów, warto wspomnieć przypadek pacjentów z bólami krzyża. Często ci ludzie odczuwają ulgę po odrobinie odpoczynku. Jednak dowody sugerują, że ograniczenie aktywności – w tym leżenie w łóżku – nie przynosi żadnych korzyści.

Zamiast tego wydłuża okres rekonwalescencji i uniemożliwia szybkie wznowienie codziennych czynności. Badania udostępnione przez Healthcare wykazały, że ćwiczenia i aktywność fizyczna poprawiają elastyczność mięśni pleców, ścięgien i więzadeł. Zwiększają również zakres ruchu i wspomagają ruch funkcjonalny pacjentów.

Bycie aktywnym jest również korzystne w obliczu stanów wirusowych, takich jak grypa i przeziębienie. Badania opublikowane w „Experience and Sport Sciences Review” wskazują, że ćwiczenia o umiarkowanej intensywności wywołują działania przeciwzapalne i wzmacniające układ odpornościowy, które wspomagają regenerację.

Podobne odkrycie podaje Klinika Mayo, która w jednej ze swoich publikacji podaje, że łagodna do umiarkowanej aktywność fizyczna może poprawić samopoczucie w przypadku przeziębienia bez gorączki. Jej praktyka pomaga zmniejszyć przekrwienie błony śluzowej nosa i złagodzić trudności w oddychaniu.

Inne schorzenia również wydają się poprawiać swoje rokowanie dzięki praktyce aktywności fizycznej. Tak jest w przypadku wstrząsu mózgu, gdzie wykazano poprawę objawów podczas ćwiczeń aerobowych w kontrolowanym środowisku.

Przegląd badań opisanych w Current Sports Medicine Reports wykazał, że zindywidualizowane ćwiczenia aerobowe stanowią użyteczną niefarmakologiczną interwencję we wstrząśnieniu mózgu. To kwestionuje długo utrzymywane przekonanie o utrzymaniu przedłużonego odpoczynku u tych pacjentów w celu wyzdrowienia.

Stwierdzono, że progresywny program treningowy, w którym bierze się pod uwagę próg zaostrzenia objawów w celu określenia, jakie czynności tolerują pacjenci, pomaga zarówno poprawić stan zdrowia, jak i przyspieszyć powrót do aktywności.

Czy zatem powinienem ćwiczyć podczas choroby?

Odpowiedź na to pytanie brzmi „to zależy”.

O ile choroba tego nie wyklucza, bycie aktywnym przynosi więcej korzyści niż zagrożeń. W rzeczywistości, gdy ludzie są już przyzwyczajeni do ćwiczeń, przerwanie aktywności może pogorszyć ich samopoczucie. Nie chodzi jednak o popadanie z jednej skrajności w drugą.

Co to znaczy? Nie chodzi też o poddawanie organizmu rutynom, które wymagają zbyt dużego wysiłku. Kiedy trening jest forsowny, generuje reakcję stresową w organizmie, która znajduje odzwierciedlenie na poziomie mięśni, układu oddechowego i serca.

W normalnych warunkach organizm łatwo przystosowuje się do takiego stresu. W ten sposób stopniowo poprawia się kondycja fizyczna. Jednak podczas przechodzenia przez procesy chorobowe może on przekroczyć wysiłki, jakim może sprostać układ odpornościowy.

Dlatego tak ważne jest, aby wykonywana aktywność fizyczna była lekka lub umiarkowana. Nie ma powodu, by leżeć w łóżku, ale ruchy czy aktywność nie powinny przekraczać możliwości organizmu w tym stanie.

Przyjrzyjmy się szczegółowo kilku sposobom na pozostanie aktywnym. Oczywiście wybór jednej lub drugiej aktywności będzie zależał od stanu zdrowia. W razie wątpliwości możesz skonsultować się z lekarzem.

• Taniec
• Prace ogrodowe
• Jazda na rowerze
• Pływanie
• Joga lub Tai Chi
• Rozciąganie
• Wykonywanie prac domowych
• Spacery (najlepiej na świeżym powietrzu)

Przegląd badań udostępniony w Journal of Sport and Health Science potwierdza, że ćwiczenia fizyczne są ważnym środkiem wspomagającym układ odpornościowy. Dzieje się tak, ponieważ nasilają działanie antypatogenne, mają właściwości przeciwzapalne i stymulują produkcję białych krwinek.

Z kolei zebrane dowody wskazują na to, że duże obciążenia treningowe i niezwykle intensywny wysiłek mogą powodować przejściowe zaburzenia odporności. Stąd tak ważne jest unikanie forsownej aktywności w epizodach choroby.

Jak bezpiecznie ćwiczyć, gdy jesteś chory?

W tym momencie powinno być jasne, że odpoczynek w czasie choroby nie jest najgorszą radą lekarską, ale nie jest też najlepszą opcją w przypadku niektórych schorzeń. Wszystko zależy od rozpoznania i ograniczeń, jakie mogą powodować objawy.

Jeśli zdecydujesz się na aktywność fizyczną lub ćwiczenia, powinieneś podjąć pewne środki ostrożności.

Podczas choroby przewlekłej lub urazu wybór jednej lub drugiej aktywności powinien być dokonywany w towarzystwie lekarza lub specjalisty. W razie potrzeby może skierować Cię do specjalistów, takich jak fizjoterapeuta, w celu uzyskania bardziej zindywidualizowanej rutyny.

W łagodniejszych przypadkach, takich jak przeziębienie, pomocna może być łagodna lub umiarkowana aktywność fizyczna. Jeśli jednak występuje gorączka i długotrwałe zmęczenie, najlepiej unikać nadmiernego wysiłku. Gdy te objawy ustąpią, możesz wznowić swoje treningi.

Oto kilka zaleceń, które należy zastosować w praktyce:

• Zmniejsz intensywność i czas trwania treningów. Około 20 minut wystarczy, aby uzyskać korzyści płynące z ćwiczeń.
• Unikaj ćwiczeń, jeśli występują objawy, takie jak intensywny kaszel, gorączka i dyskomfort w żołądku.
• W przypadku infekcji zakaźnych (takich jak na przykład grypa) unikaj ćwiczeń z innymi ludźmi. Ponadto wskazane jest wzmocnienie środków, takich jak mycie rąk i stosowanie masek.

Co zrobić, jeśli musisz leżeć w łóżku?

Istnieją pewne sytuacje, w których odpoczynek w łóżku — przez kilka dni lub tygodni — jest jedyną opcją. Niektóre urazy, operacje i choroby zmuszają cię do zawieszenia znacznej części ruchu.

Mimo to jest kilka rzeczy, które możesz zrobić, aby uniknąć całkowitej bezczynności. Należą do nich:

• Zmieniaj pozycję w łóżku, przynajmniej co dwie godziny. Może to być decydujące dla uniknięcia pojawienia się odleżyn.
• Wykonuj proste ćwiczenia ruchowe. Na przykład rozciągnij nogi i ramiona, wykonuj okrężne ruchy głową, zginaj i rozciągaj łokcie oraz przyciągaj kolana do klatki piersiowej. Twój lekarz może poprowadzić Cię w wykonywaniu tych czynności.
• Wykonuj ćwiczenia oddechowe. Głębokie, powolne oddychanie nie tylko korzystnie wpływa na układ odpornościowy, ale także zmniejsza niepokój i stres związany z unieruchomieniem.

O czym pamiętać

Jeśli chodzi o odpoczynek podczas epizodów choroby, opinie zmieniały się z biegiem czasu. Obecnie wiadomo, że w pewnych warunkach całkowita bezczynność może spowodować więcej szkody niż pożytku.

Dlatego dopóki choroba na to pozwala, zachęca się pacjentów do uprawiania jakiejś formy aktywności fizycznej. Jednak powinno być lekka lub umiarkowana, ponieważ forsowne ćwiczenia mogą stłumić zdolność organizmu do reagowania na stres.

Ogólna zasada polega na braniu pod uwagę objawów i kierowaniu się zdrowym rozsądkiem. W razie potrzeby można skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą.